Reconstructie: hoe duizend dagen oorlog Oekraïne verliepen
In de vroege morgen van donderdag 24 februari 2022 kondigde de Russische president Vladimir Poetin het begin van zijn ”speciale militaire operatie” aan. Inmiddels zijn duizend dagen verstreken. Een reconstructie van de belangrijkste gebeurtenissen.
Wat aan 24 februari 2022 voorafging
De Verenigde Staten melden op 11 november 2021 een ongebruikelijke beweging van Russische troepen nabij de grenzen van Oekraïne. Het gaat volgens de Oekraïense autoriteiten om zo’n 92.000 manschappen, bedoeld voor een offensief eind januari of begin februari. Moskou ontkent.
Half januari 2022 arriveren Russische troepen in Wit-Rusland voor militaire oefeningen, die op 10 februari beginnen. Volgens het Kremlin zijn ze bedoeld om externe agressie af te weren. Vijf dagen later zegt Moskou dat een deel van de manschappen terugkeert naar hun bases. De NAVO ziet geen tekenen dat dit werkelijk gebeurt, maar meldt dat er juist versterkingen worden gestuurd.
Op 18 februari kondigen de leiders van de Oekraïense separatistische regio’s Donetsk en Loehansk aan hun inwoners naar Rusland te evacueren. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken beschuldigt Moskou van valse provocaties om verdere agressie tegen Oekraïne te rechtvaardigen. Volgens Washington staat Rusland op het punt Oekraïne binnen te vallen.
2022
24 februari
In de vroege ochtend van 24 februari kondigt Poetin een “speciale militaire operatie” in Oekraïne aan. Hij roept Oekraïense militairen op hun wapens neer te leggen en beweert dat hij een demilitarisering en denazificatie van de voormalige Sovjetstaat wil, maar geen bezetting. De westerse bondgenoten van Kyiv waarschuwden al maanden voor de dreigende Russische agressie. Toch komt de televisietoespraak van Poetin onverwacht.
Terwijl in heel het land explosies klinken, wordt het grootste vliegtuig ter wereld, de Antonov An-225, tijdens de strijd om het belangrijke vrachtvliegveld Hostomel ten noorden van Kyiv vernietigd.
25 februari
Er gaan geruchten dat de Oekraïense president Volodymyr Zelensky tijdens de openingsuren van de invasie het land is ontvlucht. De president en zijn team reageren door een video te publiceren waarin ze zichzelf filmen in het centrum van Kyiv. We zijn allemaal hier om onze onafhankelijkheid te verdedigen, aldus de president.
27 februari
Poetin draagt zijn legerleiding op de nucleaire afschrikkingsmiddelen op scherp te zetten. Volgens Poetin heeft het Westen zich schuldig gemaakt aan „onvriendelijke stappen” tegen zijn land. Daarmee doelt hij op sancties die door de Europese Unie en de Verenigde Staten zijn opgelegd als gevolg van de Russische invasie.
2 maart
De Russische invasie dwingt honderdduizenden Oekraïense burgers het land te ontvluchten. Duizenden auto’s staan in de file bij de grenzen, waarbij mensen -voornamelijk vrouwen, kinderen en ouderen– meerdere dagen moeten wachten om het naburige Polen binnen te komen. Veel anderen vluchten met de trein en wachten dagenlang op treinstations om zich in overvolle wagons te proppen.
6 maart
De belangrijkste brug over de Irpinrivier in de nabijheid van Kyiv wordt door Oekraïners vernietigd om een Russische opmars te dwarsbomen. Dat bemoeilijkt echter de evacuaties. Volgens de Oekraïense autoriteiten sterven honderden burgers bij hun vluchtpoging.
9 maart
Een kraamkliniek in de zuidoostelijke stad Marioepol wordt geraakt door een Russische raket. De aanval vindt plaats ondanks dat Rusland akkoord ging met een gevechtspauze van twaalf uur om vluchtelingen te laten evacueren. Een foto van een zwangere vrouw op een brancard buiten het verwoeste ziekenhuis wordt een symbool van de zinloze agressie van Rusland tegen zijn buurland.
14 maart
Op de Gomarus Scholengemeenschap in Gorinchem zijn deze week acht Oekraïense jongeren gestart. Komende week volgen er nog zeven. „Ik wil hun het gevoel geven dat ze welkom zijn.”
16 maart
Rusland bombardeert het Dramatheater van Marioepol. Oekraïense functionarissen schatten dat op dat moment zo’n 1300 mensen zich in het theater in het centrum van de stad schuilhouden, van wie er 300 om het leven komen. Terwijl op de grond buiten het gebouw in grote Cyrillische letters het woord “kinderen” staat geschreven.
31 maart-1 april
Rusland probeert Kyiv te omsingelen en Charkiv in te nemen. Maar het Oekraïense leger verdedigt zich met succes. Rusland kondigt daarop een strategiewijziging aan: het leger zou zich in de toekomst moeten concentreren op de Donbas in Oost-Oekraïne.
2 april
Na de terugtrekking van de Russen uit de omgeving van Kyiv treft het Oekraïense leger op straten, in kelders en in een massagraf in Boetsja een groot aantal lichamen van met geweld om het leven gebrachte burgers aan. Ze dragen geen uniform en hebben alledaagse dingen bij zich, zoals een boodschappentas of een fiets. Volgens de autoriteiten zijn zo’n 500 mensen om het leven gekomen.
14 april
Het Russische vlaggenschip Moskva zinkt nadat het is geraakt door Oekraïense antischeepskruisraketten. Het verlies van de geleide raketkruiser is een grote blamage voor Rusland. Inmiddels is Oekraïn erin geslaagd een derde van de Russische Zwarte Zeevloot uit te schakelen.
18-22 april
Poetin eist de overwinning op van de strategische havenstad Marioepol, ondanks het feit dat honderden verdedigers nog steeds standhouden in de gigantische Azovstalfabriek. Een maand later rapporteert de Russische minister van Defensie Sergej Sjojgoe dat ook de staalfabriek in Russische handen is.
18 mei
Zweden en Finland dienen een verzoek in om lid te worden van de NAVO.
Met het verzoek laten ze hun langdurige officiële neutraliteit varen. Poetin had de uitbreiding van de NAVO genoemd als een van zijn redenen om Oekraïne binnen te vallen.
24 mei
Russische troepen gaan vol in de aanval in de oostelijke Donbasregio. Het stadje Svitlodarsk wordt ingenomen, evenals andere plaatsen in de omgeving. Ook om de stad Severodonetsk wordt zwaar gevochten.
22 juni
Bij een olieraffinaderij op Russisch grondgebied breekt brand uit. Volgens het Russische staatspersbureau TASS hebben twee Oekraïense drones een aanval uitgevoerd op de fabriek in de regio Rostov.
26 juni
De Oekraïense burgemeester Oleksandr Strjoek meldt dat de Russen na weken van felle gevechten en bombardementen de strategische stad Severodonetsk volledig in handen hebben.
11 juli
Met zware westerse raketsystemen vernietigt Oekraïne in korte tijd tien grote Russische munitiedepots, verschillende olieopslagplaatsen en twaalf commandoposten en communicatiecentra. Rusland heeft geen antwoord op de succesvolle inzet van het geavanceerde Himarsraketsysteem dat Biden in juni toezegde.
28 juli
De op een na grootste elektriciteitscentrale van Oekraïne komt in Russische handen. Een belangrijke adviseur van de Oekraïense president Zelensky meldt in een interview op YouTube dat de elektriciteitscentrale in de stad Voehlehirsk door de Russen is veroverd.
9 augustus
Op de militaire luchtmachtbasis Novofedorivka op het door Rusland geannexeerde schiereiland de Krim vinden meerdere explosies plaats. Het gaat waarschijnlijk om een sabotageactie door goedgetrainde Oekraïense eenheden die ter plekke bommen laten afgaan. Daarbij zijn ze mogelijk geholpen door de Oekraïnegezinde lokale bevolking.
29-31 augustus
Oekraïne lanceert zijn eerste grote tegenoffensief in de regio Cherson. Tijdens de eerste dagen bevrijdt het leger vier dorpen en wordt de eerste Russische verdedigingslinie op drie plaatsen doorbroken.
15 september
Oekraïense troepen vinden in de onlangs door op Russische troepen heroverde stad Izjoem een massagraf. Een politiechef van Izjoem zegt tegen Sky News dat het gaat om 440 lichamen. Het gaat volgens hem om slachtoffers van geweerschoten, artillerievuur, mijnen en luchtaanvallen.
21 september
Na een reeks beschamende nederlagen in Oekraïne kondigt Poetin de eerste Russische mobilisatie aan sinds de Tweede Wereldoorlog. Per direct worden 300.000 reservisten opgeroepen voor de strijd. De gedeeltelijke mobilisatie duidt erop dat Poetin zich in het nauw gedrongen voelt.
26 september
Belangrijke pijpleidingen tussen Rusland en Duitsland in de Oostzee ontploffen. Vrijwel meteen daarna wordt uitgegaan van sabotage. Rusland en de Verenigde Staten worden als belangrijkste verdachten aangemerkt. Later blijkt dat Oekraïne waarschijnlijk zelf achter de aanslag zit.
30 september
Poetin annexeert tijdens een ceremonie in de historische Sint Joriszaal in het Kremlin de Oekraïense provincies, Donetsk, Loehansk, Cherson en Zaporizja. Hij zegt dat de vier regio’s „voor altijd” weer bij Rusland horen.
8 oktober
De enige brug die Rusland met de Krim verbindt, raakt zwaar beschadigd door een explosie. De weg- en spoorbrug over de Straat van Kertsj is zowel strategisch belangrijk als enorm symbolisch. Hij werd in 2018 geopend door Poetin, vier jaar nadat Rusland illegaal de Krim had geannexeerd na verovering op Oekraïne.
10 oktober
Een nieuwe fase van de oorlog breekt aan als Rusland de eerste van verschillende golven raketaanvallen uitvoert op de kritieke energie-infrastructuur van Oekraïne. Grote delen van het land komen zonder stroom en water kwamen te zitten.
9-12 november
Na acht maanden Russische bezetting wordt Cherson, de enige regionale hoofdstad die de Russische troepen in handen hadden, bevrijd. Het vertrek van de Russen leidt tot feestelijke taferelen.
15 november
Een raketexplosie, dinsdagavond in het Oost-Poolse grensdorp Przewodow, waarbij twee mensen omkomen, leidt tot grote internationale spanningen. Toch blijkt de raket niet uit Rusland afkomstig. Het zou een Oekraïense raket zijn geweest, die een inkomende Russische raket in het grensgebied met Polen moest onderscheppen.
5 december
Oekraïne weet met droneaanvallen op de Russische luchtmachtbases Engels en Djagilev honderden kilometers diep in Rusland vriend en vijand te verbazen. Het is de meest brutale, zorgvuldig voorbereide operatie in negen maanden oorlog. Niet eerder nam Oekraïne doelen zo diep in Rusland onder vuur.
21 december
Met een onverwacht bliksembezoek aan Washington verzekert Zelensky zich van langere steun en meer militaire hulp. Het is voor het eerst sinds de Russische invasie dat de Oekraïense president zijn land verlaat voor een ontmoeting met Biden.
2023
1 januari
Bij een Oekraïense aanval op een Russische militaire basis in het oosten van Oekraïne vallen honderden doden. Kort na middernacht wordt het schoolgebouw met Russische militairen in Makiivka, een stad bij Donetsk, met de grond gelijkgemaakt.
25 januari
Na weken van geopolitiek gekibbel kondigt Duitsland aan dat het Leopard 2-tanks aan Kyiv gaat leveren en andere Europese landen toestaat de in Duitsland gemaakte gevechtstank te exporteren. Tegelijkertijd zegt Biden dat de VS 31 M1 Abramstanks naar Oekraïne stuurt.
4 februari
In de Oekraïense regio Donetsk komt krijgsmachtpredikant Yaroslav Pavenko om het leven. Hij wordt getroffen door een granaatscherf terwijl hij een kerkdienst met Oekraïense militairen leidt.
8-9 februari
Russische troepen beginnen een hernieuwde campagne in de provincie Loehansk, waarbij ze Oekraïense posities aanvallen met behulp van tienduizenden nieuwe dienstplichtigen. De troepen zijn echter slecht uitgerust en lijden zware verliezen.
20 februari
Biden brengt een verrassingsbezoek aan Kyiv, zijn eerste sinds de grootschalige invasie van Rusland.
6 maart
Een video van de op 30 december geëxecuteerde Oekraïense militair Oleksandr Matsievski wordt gepubliceerd. Op de beelden is te zien dat de Oekraïner onverschrokken in de camera kijkt en een trekje van zijn sigaret neemt. „Slava Ukraini”, roept hij dan. Glorie aan Oekraïne. Onbekenden schieten hem onmiddellijk door het hoofd met een salvo van een automatisch wapen. De militair groeit postuum uit tot nationale volksheld.
4 april
Finland wordt lid van de NAVO. Het land kan daarmee rekenen op bescherming van de westerse militaire alliantie.
5 mei
Jevgeni Prigozjin, leider van de Wagnergroep, plaatst op zijn Telegramkanaal een video waarin hij zijn woede uit richting de Russische minister van Defensie Sergej Sjojgoe en de legerleiding. Om hem heen liggen de lichamen van tientallen gesneuvelde Wagnerstrijders. ,Dit zijn jongens die vandaag zijn overleden”, schreeuwt hij. ,Het bloed is nog vers.” Vanwege een gebrek aan munitie dreigt Prigozjin zijn troepen te trekken uit Bachmoet, de Oekraïense stad waar hevig om gevochten wordt.
20 mei
Prigozjin claimt de volledige controle over het Oekraïense Bachmoet, het mijnstadje waar sinds de zomer van 2022 om gevochten is. De slag om Bachmoet is de langste en dodelijkste strijd sinds het begin van de Russische invasie in februari vorig jaar.
6 juni
Honderdduizenden mensen in Oekraïne hebben geen toegang meer tot drinkwater doordat Rusland de stuwdam en waterkrachtcentrale in de rivier de Dnjepr bij Nova Kachovka heeft opgeblazen. De waterkrachtcentrale op de dam levert elektriciteit voor een groot deel van Oekraïne. Zelensky spreekt van de „grootste door mensen veroorzaakte milieuramp in Europa in tientallen jaren”.
11-18 juni
Oekraïne start het langverwachte offensief tegen de Russen in Donetsk, en schakelt met Himarsraketten en Storm Shadowkruisraketten Russische hoofdkwartieren, munitiedepots en troepenconcentraties uit. Een grote doorbraak blijft uit.
23-24 juni
Prigozjin begint aan zijn mars naar Moskou waarmee hij zijn eis dat de hoogste Russische militairen Sjojgoe en Valeri Gerasimov ontslagen moeten worden, kracht bij zet. Maar na onderhandelingen keren Prigozjins troepen om. Naar eigen zeggen „om bloedvergieten te voorkomen".
17 juli
Rusland trekt de stekker uit de graandeal. Dankzij het graanakkoord kon Oekraïne ongehinderd bijna 33 miljoen ton mais, tarwe, zonnebloemolie en andere producten over de Zwarte Zee exporteren.
26 juli
Oekraïense troepen lanceren een massale aanval met tanks en pantservoertuigen in de westelijke regio Zaporizja. Daarbij breekt Oekraïne op 10 kilometer ten zuiden van Orikhiv door Russische mijnenvelden, loopgraven en antitankgrachten.
17 augustus
Na maandenlang aarzelen geven de VS goedkeuring voor de levering van Nederlandse en Deense F-16’s aan Oekraïne. Dat mag zodra het trainen van Oekraïense piloten voor de toestellen is afgerond.
23 augustus
Tussen Moskou en Sint-Petersburg stort een vliegtuig neer. Prigozjin, leider van het omstreden Russische huurlingenleger Wagner, is een van de passagiers en komt om het leven.
25 augustus
De Russische president Vladimir Poetin ondertekent een decreet waarin paramilitaire strijders worden gedwongen een eed van trouw af te leggen aan Rusland, zoals reguliere militairen dat ook moeten. Wagner wordt niet bij naam genoemd, maar geldt als de bekendste paramilitaire groep van Rusland.
30 augustus 2023
De Russische regering vindt het niet nodig dat internationaal onderzoek verricht wordt naar de vliegtuigcrash waarbij Prigozjin om het leven kwam. Rusland onderzoekt de kwestie zelf, zegt het Kremlin.
10 september
Moskou kondigt aan dat het zijn troepen zal terugtrekken uit de regio Charkiv. Dat is een succes voor het Oekraïense leger, dat westerse wapens gebruikt om zware druk uit te oefenen op de Russische troepen in het oosten en het zuiden.
26 oktober 2023
Russische parlementariërs steunen een recordstijging van de militaire uitgaven om de oorlog in Oekraïne te financieren. Het betreft een stijging van 68 procent naar omgerekend 109 miljard euro, ruim 6 procent van het bruto binnenlands product (bbp).
14 december
Brussel gaat met Oekraïne over toetreding tot de Europese Unie praten, zo beklinken de EU-leiders. De Hongaarse premier Viktor Orbán is tijdens de stemming ‘even’ weg.
2024
13 januari
Rusland voert het aantal luchtaanvallen op Oekraïense steden weer sterk op. De Russen richten hun vizier daarbij ook op woonwijken en winkelcentra. Maar Kyiv slaat hard terug met zware aanvallen op de stad Belgorod, pakweg 30 kilometer over de grens met Rusland.
8 februari
In een twee uur durend interview met de Amerikaanse presentator Tucker Carlson verdedigt Poetin de oorlog tegen Oekraïne. De Russische president zegt ook dat hij geen intentie heeft om landen als Polen of Letland aan te vallen. Dat zal Rusland alleen doen als de agressie van die landen komt. Ook denkt hij dat de oorlog in Oekraïne snel opgelost kan worden als het Westen stopt met wapenleveranties.
17-23 februari
Oekraïense militairen verlaten de Oost-Oekraïense stad Avdiivka, die op enkele kilometers van Donetsk ligt. Er wordt al gevochten sinds 2014, toen separatisten een oorlog begonnen om het oosten van het land af te scheiden van Oekraïne. De verovering van de stad is de grootste winst sinds Bachmoet. Volgens Oekraïense commandanten zijn tijdens de strijd 47.000 Russen gedood of gewond geraakt.
26 februari
De Franse president Emmanuel Macron kondigt aan dat hij het sturen van soldaten naar Oekraïne niet uitsluit. De president zegt dat alles gedaan zal worden wat nodig is om te voorkomen dat Poetin wint. Macron brengt echter wel een nuance aan, door te stellen dat er momenteel geen overeenstemming bestaat over die verregaande optie.
7 maart
Zweden treedt officieel toe tot de NAVO. Het is daarmee de 32e lidstaat van het militaire bondgenootschap.
19 maart
De Russische marine heeft een nieuwe opperbevelhebber. Admiraal Aleksandr Mojsejev moet orde op zaken gaan stellen, na gevoelige verliezen voor de Zwarte Zeevloot in de oorlog met Oekraïne.
20 maart
De gouverneur van de Oekraïense provincie Zjitomir reikt een oorkonde uit aan het Deputaatschap voor Israël van de Gereformeerde Gemeenten (GG). Van alle noodhulp die sinds de inval van Rusland aan deze provincie werd gegeven, is volgens de gouverneur namelijk 80 procent afkomstig uit Nederland.
2 april
Zelensky ondertekent na lang aarzelen een wet waardoor de leeftijd voor mobilisatie van 27 naar 25 jaar gaat.
10-13 mei
Rusland lanceert een grondoffensief en opent een nieuw front. Pakweg 30.000 Russische troepen rukken vanuit drie richtingen met tanks en artillerie op bij Charkiv, de tweede stad van Oekraïne. Russische jachtvliegtuigen ondersteunen de opmars met verwoestende glijbommen. Toch boeken de troepen weinig voortuitgang.
19 juni
De Russische president Vladimir Poetin bedankt de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un voor zijn „voortdurende en niet-aflatende steun” voor Rusland.
8 juli
Rusland voert raketaanvallen uit op Oekraïne, waarbij ook het Ochmatdytziekenhuis Kyiv geraakt wordt. Burgemeester Vitali Klitschko spreekt, staande bij het nasmeulende puin van het ziekenhuis, ,over de ergste aanval op Kyiv sinds het uitbreken van de oorlog”.
10 juli
Biden zegt op de NAVO-top in Washington Oekraïne meer hulp toe bij zijn luchtverdediging. Het gaat onder meer om de schenking van drie patriotsystemen, onder andere uit Duitsland en Roemenië.
2 augustus
De Oekraïense krijgsmacht vliegt voor het eerst met F-16’s boven het land. In Oekraïense media zijn beelden te zien van de vliegtuigen boven onder meer de stad Lviv. Nederland speelt een belangrijke rol in de levering van de straaljagers.
7-13 augustus
Voor het eerst sinds het begin van de oorlog vallen Oekraïense troepen Russisch grondgebied binnen. Vanuit het noordoosten van Oekraïne rukken de soldaten op naar de grensregio Koersk. Rusland weet de aanvallen niet af te slaan. Oekraïense troepen slagen erin zo’n 1300 vierkante kilometer en enkele tientallen dorpen en gehuchten –waaronder de districtshoofdstad Soedzja– onder controle te krijgen.
20 augustus
Het Oekraïense parlement neemt een wet aan waarmee een kerk verboden kan worden die banden heeft met Rusland. De aan Moskou gelinkte Oekraïens-Orthodoxe Kerk lijkt het doelwit van de nieuwe wetgeving te zijn.
22 augustus
De Oekraïense krijgsmacht is een tegenoffensief begonnen in de regio Charkiv. In de afgelopen vier dagen zijn daarbij 300 Russen omgekomen.
24 augustus
Het Oekraïense leger zet een nieuwe, geheime raketdrone in tegen door Russen in eigen land geproduceerde ballistische raketten. Oekraïne houdt specificaties van de nieuwe Palianytsia zorgvuldig onder de pet. Kyiv licht slechts een klein tipje van de sluier op. De raketdrone wordt afgeschoten vanaf een lanceerplatform op de grond.
26 augustus
Piloot Oleksii Mes –bijgenaamd Moonfish– komt om het leven bij een vliegtuigcrash tijdens een Russische massa-aanval met drones en raketten. Het jachtvliegtuig, dat begin augustus door het Westen aan Oekraïne is geleverd, blijkt niet door de Russen neergeschoten.
7 oktober
De Nederlandse defensieminister Ruben Brekelmans meldt dat de eerste Nederlandse F-16’s zijn aangekomen in Oekraïne.
17 oktober
Zelensky presenteert tijdens de NAVO-vergadering van ministers van Defensie zijn overwinningsplan. In zijn vijf punten tellende plan vraagt hij onder meer om een onmiddellijke uitnodiging om lid te worden van de NAVO. Maar daar wordt vanuit het bondgenootschap gereserveerd op gereageerd.
23 oktober
Oekraïne en Zuid-Korea melden dat Noord-Korea zo’n 12.000 militairen naar Rusland stuurt voor inzet in de oorlog tegen Oekraïne. Circa 1500 soldaten zouden reeds zijn gearriveerd.
4 november
Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken schat dat zeker 10.000 Noord-Koreaanse militairen naar de Russische regio Koersk zijn gestuurd. Daar worden ze naar verluidt ingezet om te helpen de Oekraïners terug te dringen, die in augustus daar gebied veroverden.
11 november
Russische aanvallen beschadigen een dam van een stuwmeer in de buurt van het front in de oostelijke Oekraïense regio Donetsk. De Oekraïense autoriteiten, die dit melden, waarschuwen dat nabijgelegen dorpen bedreigd kunnen worden door overstromingen.
17 november
Oekraïne mag met Amerikaanse wapens diep in Rusland toeslaan. De versoepeling is ingegeven door de inzet van minstens 10.000 Noord-Koreaanse militairen in Rusland bij de oorlog tegen Oekraïne, bericht The Washington Post op basis van twee hoge Amerikaanse functionarissen. Het Witte Huis weigert commentaar.