De verbazing was groot toen tweeënhalve maand geleden bleek dat Oekraïense troepen in staat waren de Russische grensregio Koersk binnen te vallen. Inmiddels is van het optimisme weinig over. Rusland herovert in rap tempo grondgebied en ook langs de frontlinie rukt Poetins leger verder op. Wat kan Oekraïne nog?
Geheel onverwacht staken Oekraïense eenheden op 6 augustus de grens met Rusland over naar de provincie Koersk. De troepen slaagden erin zo’n 1300 vierkante kilometer en enkele tientallen dorpen en gehuchten –waaronder de districtshoofdstad Soedzja– onder controle te krijgen.
In amper een week tijd veroverden de Oekraïners meer grondgebied in Rusland dan de Russen in een jaar tijd in Oekraïne. Het offensief moest een bufferzone creëren, zo beweerde de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. Op die manier wilde hij voorkomen dat steden als Charkiv continu zouden worden bestookt.
Daarnaast zou het ervoor zorgen dat Rusland een deel van zijn troepen uit de Donbas weg zou moeten halen. Ook kreeg Oekraïne een belangrijke troef in handen waarmee Zelensky een beter onderhandelingspositie hoopte te verwerven in eventuele gesprekken met Moskou.
Dronepiloten
Van die optimistische stemming is nog maar weinig over. De Oekraïense troepen zouden inmiddels al ruim 500 vierkante kilometer –zo’n 40 procent– van het veroverde grondgebied in Koersk verloren hebben. Met name ten westen van Soedzja hebben de Russen veel terrein herwonnen.
Wat de situatie bemoeilijkt, is dat Oekraïense militairen op verschillende plaatsen worden omsingeld. Kaartendienst DeepState meldt dat op 10 oktober negen soldaten die zich als krijgsgevangenen hadden overgegeven, in de buurt van het plaatsje Zeleny Sjiljach door de Russen zijn geëxecuteerd; iets wat in strijd is met de Geneefse Conventie.
De slachtoffers zouden dronepiloten zijn, die in de regel op enige afstand van het front gestationeerd zijn. Kennelijk waren ze niet op tijd gewaarschuwd voor het oprukkende Russische leger, dat inmiddels met pakweg 50.000 manschappen in de grensregio vecht.
Kwetsbaar
Het is onzeker of Oekraïne in staat is het front in Koersk te stabiliseren. Daarvoor zou het nieuwe reserves in de strijd moeten brengen. Dat lijkt onhaalbaar. Niet alleen heeft Zelensky de grootste moeite om genoeg manschappen te mobiliseren, ook de situatie aan het front in Oekraïne is hachelijk.
Zo hebben de Russen recent enkele dorpen in de regio Zaporizja veroverd. En ook in de regio’s Donetsk en Loehansk schuiven de Russen meter voor meter op. Begin deze maand wisten de Russen het strategisch gelegen Voehledar (Donetsk) te bereiken.
De enige plek waar Oekraïense troepen een klein succes lijken te boeken, is bij de in Donetsk gelegen stad Pokrovsk, dat eveneens een stategisch knooppunt is. Vooralsnog zijn de Russen er niet in geslaagd de belangrijke plaats in handen te krijgen, hoewel ze wel steeds dichterbij komen.
Oekraïne is bovendien uiterst kwetsbaar voor Russische luchtaanvallen. Dagelijks worden steden en dorpen door heel het land onder vuur genomen. Dinsdag kwamen volgens de gouverneur van de Oekraïense regio Soemy drie mensen om het leven.
Een dag eerder raakten twaalf mensen gewond bij een Russische aanval op Charkiv. Een deel van de stad kwam na de aanval zonder stroom te zitten. Ook in de Oekraïense hoofdstad Kyiv ging in de nacht van zondag op maandag het luchtalarm af.
Explosievenfabriek
Ondanks de kritieke situatie zijn er lichtpuntjes voor Oekraïne. Hoewel de Russen langs het hele front in het voordeel zijn, is er op het slagveld sprake van een patstelling. Geen van beide legers heeft de laatste tijd een grote doorbraak bereikt.
Daarnaast zijn de Oekraïense strijdkrachten succesvol in het aanvallen van onder meer Russische munitiedepots. Dat leidt tot aanzienlijke schade. Oekraïne claimde maandag een Russisch militair vliegveld in de regio Lipetsk te hebben aangevallen. Verder zou een explosievenfabriek bij Nizjni Novgorod zijn geraakt, op ruim 750 kilometer van de grens met Oekraïne.
Het Russische onafhankelijke nieuwsplatform The Insider meldde vorige week dat sinds eind augustus minstens vijf grote opslagfaciliteiten zijn aangevallen, waaronder depots in de regio’s Voronezj, Tver, Krasnodar en een munitiedepot nabij het bezette Marioepol.
Westere wapens
Duidelijk is dat de militaire logistiek van Rusland kwetsbaar is en tot nu toe heeft het land geen snelle of gemakkelijke oplossingen om de Oekraïense aanvallen tegen te gaan. De depots verder landinwaarts plaatsen is geen optie, want Rusland zit al aan de grens van zijn bereik. Zo bedraagt de afstand van Tikhoretsk tot de frontlinies honderden kilometers.
Voor Poetin zal het verloop van het offensief in Koersk –ondanks de aanzienlijke vooruitgang– ook flink tegenvallen. De Russische president gaf oorspronkelijk het bevel om Oekraïne voor 1 oktober uit de grensprovincie te verdrijven. Dat is niet gelukt. Uit een rapport van Bloomberg dat deze maand verscheen, blijkt bovendien dat hoge functionarissen in Washington verwachten dat Oekraïne het veroverde gebied in Koersk nog enkele maanden en mogelijk zelfs langer zal kunnen vasthouden.
Zelensky lijkt voorlopig ook niet voornemens de strijd te staken. Vorige week presenteerde de president zijn veelbesproken overwinningsplan in het Oekraïense parlement. Hij wil niet alleen snel lid worden van de NAVO, maar ook –met westerse wapens– de operaties op Russisch grondgebied voortzetten. Zelensky heeft zelfs de overtuiging dat „als bondgenoten instemmen met het plan, de oorlog al in 2025 voorbij kan zijn”.
