Nu de winterse kou om zich heen grijpt, voert Rusland het aantal luchtaanvallen op Oekraïense steden weer sterk op. Het lijkt erop dat de Russen hun vizier daarbij ook richten op woonwijken en winkelcentra. In een week tijd zijn volgens president Volodymyr Zelensky meer dan 300 onschuldige Oekraïense burgers om het leven gekomen. Het aantal slachtoffers stijgt dagelijks.

Kyiv slaat hard terug. Zaterdag voerde het Oekraïense leger zware aanvallen uit op de stad Belgorod, pakweg 30 kilometer over de grens met Rusland. Volgens de Russische autoriteiten vielen daarbij meer dan 25 burgerdoden. De actie lijkt een vergelding te zijn voor de zware luchtaanvallen op Kyiv een dag eerder, waarbij 39 doden vielen.

De bijna twee jaar oude oorlog in Oekraïne bereikt daarmee een nieuwe fase. Oekraïne lijkt voor het eerst niet terug te deinzen voor grootschalige aanvallen op stedelijk gebied. Oekraïne houdt zich overigens op de vlakte over deze aanpak.

„Het doel is waarschijnlijk om de Russen het idee te geven dat ze in eigen land niet veilig zijn”, stelt defensiespecialist Peter Wijninga van het Haagse Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Die opzet lijkt geslaagd. Belgorod moet honderden burgers evacueren, terwijl de autoriteiten zich gedwongen voelen schuilplaatsen aan te leggen.

Aanvallen van Oekraïne op doelen in Rusland lijken het ”nieuwe normaal” in de oorlog te worden. „Dit is waarschijnlijk een voorbode van meer van dit soort aanvallen”, verwacht kolonel b.d. Wijninga. De Russen belagen overigens al vanaf het begin van de oorlog doelbewust steden in het buurland.

Het is „niet de vraag” of Oekraïne Russische doelen in Rusland onder vuur moet nemen, het is „een must”, stelt de HCSS-defensie-expert. „Oekraïne moet lanceerinstallaties en vliegbases in Rusland, waarvandaan aanvallen worden uitgevoerd, onschadelijk maken.”

De vraag is of Oekraïne daarvoor ook westerse wapens zou moeten kunnen inzetten. „Ik gun het ze”, reageert Wijninga. „Maar de afspraak tussen Oekraïne en westerse bondgenoten is om dat niet te doen.” Maar zou het wenselijk zijn? „Die vraag is voorlopig niet aan de orde. De VS geven daar geen toestemming voor en dus Engeland, Frankrijk en Duitsland ook niet.”

Oekraïne neemt daarom het heft in eigen hand. Kyiv werkt bijvoorbeeld aan de doorontwikkeling van zijn Neptune. Met deze antischeepsraket heeft het Oekraïense leger in april 2022 de Moskva, het vlaggenschip van de Russische vloot, tot zinken gebracht. Met de nodige modificaties kan Kyiv met deze raket langeafstandsdoelen onder vuur nemen.

Hard treffen

Rusland neemt Oekraïne met vele tientallen raketten en drones per dag onder vuur. Bij een aanval op 29 december zou Moskou 158 raketten en drones hebben verschoten ter waarde van naar schatting 1 miljard euro. „Rusland heeft vooral de tweede helft van vorig jaar raketten opgespaard”, zegt defensie-expert Wijninga, gespecialiseerd in luchtverdediging.

Het doel is duidelijk. Rusland probeert Oekraïne zo hard mogelijk te treffen, maar anders dan vorige winter. Eind vorig jaar probeerden de Russen tevergeefs de energieinfrastructuur in Oekraïne te verwoesten. Kyiv slaagde er telkens in de stroom- en watervoorziening snel te herstellen. Ook nu is Oekraïne terdege voorbereid, waardoor eventuele stroomuitval slechts van korte duur zal zijn.

Ook al zeggen de Russen zich te richten op militaire doelen in Oekraïne, de opzet lijkt vooral burgerdoelen te raken om het moreel van de bevolking te ondermijnen, zodat deze de strijd staakt. „Een vreemde strategie”, oordeelt Wijninga. „Want het is gebleken dat ook deze aanpak in Oekraïne niet werkt.”

Piepen en kraken

Rusland probeert bij aanvallen de luchtverdediging van Oekraïne te overweldigen door vanuit verschillende richtingen een groot aantal drones en raketten tegelijk af te schieten. Met redelijk succes. Het Oekraïense luchtafweer piept en kraakt. Maandag kon Oekraïne slechts 14 van de 55 projectielen onderscheppen, terwijl Kyiv anders zo’n 85 tot 90 procent uit de lucht schiet.

Oekraïne beschikt over twee Patriotluchtafweersystemen die zware raketten uit de lucht kunnen schieten. De capaciteit van de geavanceerde systemen is echter beperkt, waardoor er bij grotere aantallen altijd wel een paar door de afweer heen glippen. De levering van een derde Patriot staat op stapel, maar laat nog even op zich wachten.

Het aantal raketten voor de Patriot in Oekraïne slinkt snel. Europa werkt aan een fabriek voor de productie van duizend Patriotraketten, waarschijnlijk in Duitsland. Het is echter niet bekend wanneer die van de band rollen.

Somber

Oekraïne loopt daarom op korte termijn tegen een groot probleem aan. De Oekraïense luchtmacht meldde dat Oekraïne een tekort heeft aan geleide luchtafweerraketten na drie grote Russische raket- en drone-aanvallen op Oekraïne. „Een erg zorgelijke ontwikkeling”, stelt defensiespecialist Wijninga.

Daarbij hapert de levering uit het Westen door politiek gekissebis tussen Democraten en Republikeinen in de VS en in de EU dankzij dwarsliggers als Hongarije en Slowakije. De ontwikkeling speelt de Russische president in de kaart. „Hij probeert het Westen uit elkaar te spelen. Poetin is een roofdier die de kudde uit elkaar jaagt en zich vervolgens richt op het zwakste dier in de kudde.”

Westerse voorzieningen op het gebied van luchtverdediging en raketten blijven van „cruciaal belang” voor Oekraïne, nu de Russische strijdkrachten zich proberen aan te passen aan de huidige luchtverdediging van Oekraïne, stelde het Amerikaanse Institute for the Study of War (ISW) dinsdag. Ook nu het land zijn industriële defensiebasis ontwikkelt.

Om minder afhankelijk te zijn van het Westen werkt Oekraïne in hoog tempo aan de ontwikkeling van eigen wapens en munitie. De productie in acht nieuwe dronefabrieken vordert, onder ander voor onbemande toestellen met een bereik van 1000 kilometer. Verder richten Duitse en Amerikaanse bedrijven tank- en munitiefabrieken op in Oekraïne.

Oekraïne verdrievoudigde vorig jaar de productie van wapens, uitrusting en artilleriegranaten, verklaarde het hoofd van de commissie voor Nationale Veiligheid van het Oekraïense parlement dinsdag. De productie van mortiergranaten was maar liefst 42 keer zo groot.

Oekraïense fabrikanten produceren meer drones dan de regering in Kyiv kan aanschaffen, zei de Oekraïense minister van Technologie Mychailo Fedorov dinsdag in een tv-programma. Volgens hem maken nu ongeveer 200 bedrijven drones in Oekraïne.

De Krim onder vuur

Het front kenmerkt zich al wekenlang door een patstelling. Om manschappen en materieel te sparen, geeft Oekraïne voorzichtig wat terrein prijs. Tegelijkertijd richt het Oekraïense leger zijn vizier op de Krim, het in 2014 door de Russen geannexeerde schiereiland. „Het doel is de Krim onbruikbaar te maken als verzamelplaats van Russische troepen en lanceerplaats voor raketten en drones”, legt Wijninga uit.

Oekraïne boekt daarbij succes. Het leger heeft met gerichte droneaanvallen eerst de radarsystemen van de S-300- en S-400-luchtafweer op de Krim uitgeschakeld, waarna Neptune- of StormShadowraketten het luchtafweersysteem zelf (ter waarde van ruim 1 miljard euro) hebben vernietigd.

Moskou zit echter niet stil. De Russen zetten volgens Amerikaanse inlichtingendiensten Noord-Koreaanse ballistische raketten in die via de ruimte hun doel lijken te bereiken. Tegelijkertijd krijgt het Russische leger de beschikking over nieuwe raketten en drones uit Iran.

Rusland lijkt hiermee, zeker op korte termijn, over grotere voorraden wapens en munitie te kunnen beschikken. Met dit gunstige vooruitzicht voor Poetin belandt de oorlog in een cruciale fase. Het komend jaar is het erop of eronder voor Oekraïne.