Zwaar weer hindert berging Koersk

„De operatie is doelloos”, beoordeelt de voormalige commandant van de Russische Noordelijke Vloot admiraal Eduard Baltin de huidige bergingsoperatie van de Koersk in de Barentszzee. „Vanuit moreel en psychologisch standpunt gezien is deze absoluut onaanvaardbaar en zelfs godslasterlijk.”

Net als heel veel andere Russen meent ook Baltin dat de lichamen van de 118-koppige bemanning van de Koersk op de zeebodem moeten blijven. De op ruim 100 meter diepte liggende atoomonderzeeër zou hun laatste rustplaats moeten zijn.

Al eerder sprak de meerderheid van de familieleden van de opvarenden zich uit tegen een bergingsoperatie die puur zou zijn gericht op het naar boven halen van de lichamen. Ze schreven zelfs een brief aan president Vladimir Poetin waarin ze nadrukkelijk vroegen de onderzeeër op zijn plaats te laten. In ieder geval tot volgend jaar zomer, wanneer een poging zal worden ondernomen het hele schip naar boven te halen.

Naast het argument dat een boot het natuurlijkste graf is voor een zeeman, vinden ze ook dat een dergelijke operatie te veel gevaar oplevert voor de bergingswerkers, met name voor de duikers. In de onderzeeër heeft zich een aantal explosies voorgedaan, waardoor het schip zwaar is beschadigd. Hierdoor drijft een groot aantal scherpe voorwerpen in de boot rond die heel gemakkelijk de kwetsbare duikpakken van de bergingswerkers kunnen beschadigen, met alle gevolgen van dien.

Duikoefeningen
Dit gevaar wordt ook door een groot aantal deskundigen onderschreven, onder meer bij de Russische marine. Anderen, onder wie de voormalige marineofficier en milieuactivist Aleksandr Nikitin, zijn ervan overtuigd dat door de gebruikte bergingsmethode de kansen aanzienlijk toenemen dat de onderzeeër op een gegeven moment in stukken breekt. De bergers proberen de lichamen namelijk naar buiten te halen door op een aantal plaatsen tegelijk grote gaten te boren. Hierdoor zou de soms zeer sterke zeestroming oneindig veel meer vat op het scheepswrak krijgen.

En dat kan fataal zijn voor de twee kernreactoren die zich aan boord van de Koersk bevinden. Hoewel de Russische minister van Atoomenergie, Jevgeni Adamov, heeft verklaard dat deze op tijd zijn uitgeschakeld en dat er dus geen enkel gevaar voor de volksgezondheid dreigt, beweren milieudeskundigen dat wanneer de onderzeeër breekt er groot gevaar is op het weglekken van radioactief materiaal in zee.

Ondanks al deze morele en technische bezwaren besloot Poetin dat de bergingsoperatie doorgang moest hebben. Daarvoor werd een miljoenencontract afgesloten met een Noorse ondermaatschappij van het Amerikaanse oliebedrijf Halliburton. Als voorbereiding op de operatie werden gezamenlijke duikoefeningen gehouden met Russische en westerse duikers. Vervolgens is het Noorse platform Regalia naar de Barentszzee gebracht en wordt van waaruit de bergingsoperatie gecoördineerd.

Sinds de afgelopen weekwisseling zijn de correspondenten van de grote Russische televisiestations dan ook weer terug in de regio Moermansk, waar ze weer continu de Russische kijkers trakteren op sensationele beelden van de bergingsoperatie, waaronder onderwateropnamen van duikers die werkzaamheden verrichten aan buitenkant van de Koersk. Hoewel de operatie tot nu weinig heeft opgeleverd omdat ze steeds moet worden gestaakt vanwege zwaar weer, blijven de officiële woordvoerders overtuigd van de goede afloop.

Beloofde geld
Ook nu weer lijken de Russische autoriteiten dus in weerwil van de vele adviezen van deskundigen hun wil door te drukken. Was in augustus het voorliegen van de bevolking vooral toe te schrijven aan het niet willen erkennen van het falen van de als onfeilbaar gepresenteerde Russische marine, nu lijken veel pragmatischer redenen ten grondslag te liggen aan de vastberadenheid van de Russische autoriteiten.

Aan boord van de Koersk zouden volgens getuigenissen in de Russische pers namelijk veel nieuwe communicatieapparatuur en wapens aanwezig zijn, waaronder de modernste versie van de Sjkval, een supermoderne torpedo waarin het Westen al jarenlang is geïnteresseerd. De momenteel in Moskou dienende rechtszaak tegen de van spionage beschuldigde Amerikaanse zakenman Edward Pope draait om de tekeningen van een versie van dezelfde torpedo.

Hoe langer deze in de Koersk aanwezig blijven, hoe groter de kans zou zijn dat deze in handen komen van 'niet-bevriende' naties. Daarbij zou de marine zich vooral zorgen maken over de geheime codes in de communicatieapparatuur, die een goed inzicht zouden geven in de tactieken en oorlogsstrategieën van de Russische marine. Maar net als in augustus ontkennen ook nu de Russische autoriteiten alle afwijkende verklaringen. Het bergingswerk zou uitsluitend worden gedaan in het belang van de nabestaanden van de slachtoffers.

Die krijgen overigens dankzij de ongewilde bergingsactie weer alle aandacht in de Russische pers. Televisieprogramma's en kranten staan uitgebreid stil bij de problemen die ze ondervinden om hun leven weer zin te geven. Veel weduwen willen de marinebasis aan de Barentszzee voorgoed verlaten, maar wachten vaak nog tevergeefs op het geld dat de overheid hun heeft beloofd.

Afschuiven
De weduwe van de kapitein van de Koersk, Irina Lijtsjina, is zelfs demonstratief uit de commissie gestapt die verantwoordelijk is voor de toebedeling van de door de regering beschikbaar gestelde gelden. Volgens haar zou de commissie het geld voor heel andere doeleinden aanwenden dan voor directe hulp aan de nabestaanden van de slachtoffers.

Het lijkt er dan ook op dat Poetin niets geleerd heeft van zijn weinig doortastende optreden tijdens de ramp zelf in augustus, toen hij ook in weerwil van de publieke opinie bleef vasthouden aan zijn eigen geheime agenda. Als er bij de huidige bergingsactie onnodig slachtoffers zullen vallen, zal het echter een stuk moeilijker voor hem worden om de verantwoordelijkheid af te schuiven op anderen. Nu is hij vooraf immers publiekelijk gewaarschuwd.