Het is nauwelijks voor te stellen dat zo’n klein en dichtbevolkt Nederland na de Verenigde Staten de tweede grootste agrarische exporteur ter wereld werd, is en hopelijk blijft! De agrarische productie en handel zijn succesvol geïntegreerd in vele internationale ketens en kennisnetwerken, maar toenemend losgeraakt van de regio waarin zij zijn gevestigd.

Hoogleraar Van Dijk verklaarde in zijn Aeres-lezing 2022 het begrip ”footloose”: dit betekent dat de landbouw wel de omgeving beïnvloedt, maar de omgeving niet de landbouw. De milieudruk die de landbouw op de regio legt is te hoog. Footloose houdt ook in dat er erosie van „het gezamenlijke” gaande is. Gevolg is een groeiend onvermogen voor groepen mensen om de omgeving waarin zij van elkaar afhankelijk zijn samen duurzaam vorm te geven.

De veehouders zijn ondernemend en vakbekwaam, én willen aan de slag

Tijdens de studie agrarische economie in Wageningen leerden wij dat landbouweconomie en landbouwpolitiek nodig zijn, omdat de agrarische sector niet aan de vrije markt alleen kan worden overgelaten. Landbouw is namelijk niet alleen maar een industrie. Dit lijkt vergeten. Goede, gezonde voedselvoorziening is een gemeenschappelijk belang maar heeft plaatsgemaakt voor individueel belang. Wie de huidige agrarische sector bestudeert, ziet dat er meer verdiend wordt áán veehouders dan dat veehouders zelf verdienen. In de markteconomie zijn de boeren geen sterke partij. Zij krijgen in de internationale wereldhandel de prijs voorgeschreven. En door allerlei maatschappelijke doelstellingen voelen zij zich slecht begrepen.

De grote mate van professionaliteit en het hoge kennisniveau maken onze landbouw tot wereldmarktleider op vrijwel alle fronten. Uitgedrukt per kilogram product verbruiken onze boeren het minst wat betreft brandstof, kunstmest, arbeid, grond, kapitaal, gewasbeschermingsmiddelen en veevoer. Ze veroorzaken het minste dierenleed.

De schaduwzijde vormt de veel te hoge milieudruk per vierkante kilometer. Daarom moet het vakmanschap van de boeren worden verrijkt met kennis om die milieudruk stevig te verminderen.

Inmiddels praat men in de politiek over ”doelsturing”. De Wageningse wetenschappers hebben hier recent waardevolle aanpakken voor gepubliceerd. Echter, hoe kunnen die ingezet worden? Per gebied zou men moeten vaststellen wat er aan stikstof de lucht in kan. Want het blijft zaak om de stikstofuitstoot terug te dringen. Hiervoor is wel een groter plan nodig, evenals medewerking en samenwerking vanuit alle partijen. Hoe komen wij die stikstofcrisis te boven? Tegelijkertijd ligt hier een kans om de hoogwaardige kennis in de landbouw te behouden in plaats van boeren uit te kopen of platweg om halvering van de veestapel te vragen.

Laten we eens kijken naar de uitzonderlijke resultaten in het reduceren van antibiotica, vijftien jaar geleden nog een zorgenkindje voor de Nederlandse veehouders. Er leefden namelijk grote zorgen dat het zeer hoge antibioticagebruik resistente bacteriën opleverde. Dit vormde een gezondheidsrisico voor dier én mens.

In de afgelopen tien jaar is echter een zeer succesvolle reductie behaald van bijna 80 procent van het antibioticagebruik. De kennis- en organisatiekunde die hiervoor werd ingezet, is voor nu het bestuderen waard.

Er werd een convenant met de diersectoren gesloten waarin langetermijndoelen werden opgesteld, met als einddoel 70 procent antibioticareductie ten opzichte van 2009. Daarnaast werd de onafhankelijke Stichting Diergeneesmiddelenautoriteit (SDa) opgericht. Die staat tussen het ministerie en de diersectoren in om een gezamenlijke aanpak te coördineren, met kennis van zaken door wetenschappelijke experts. Dierenartsen werden getraind om hun kennis op boeren over te brengen enzovoort. Ruim 40.000 veehouderijen werden gemonitord, waardoor de transparantie over het antibioticagebruik toenam. Dit alles stimuleerde het innovatievermogen van de boeren. De SDa wordt door het ministerie en de diersectoren gezamenlijk gefinancierd.

En dat bedoel ik met het organiseren van een oplossing. Het stikstofdossier moet bij de politiek worden weggeorganiseerd. De oprichting van een landbouwautoriteit is nodig om de gezamenlijke aanpak van overheden en diersectoren in goede banen te leiden en reductiedoelen in een convenant gezamenlijk uit te werken, te monitoren en te stimuleren. En onderschat de veehouders niet: ze zijn ondernemend en vakbekwaam, én willen aan de slag.

De auteur werkt bij CHE en Nyenrode.