Wat deze week plaatsvond in de CGK kan zonder aarzeling uniek worden genoemd. Na uitvoerige beraadslagingen lukte het de generale synode niet om een uitweg te vinden uit de diepe crisis waarin het kerkverband zich al enkele jaren bevindt. Het enige reddingsplan dat nog resteerde, het indelen van het kerkverband in een behoudend A-deel en een vooruitstrevend B-deel, behaalde in de Nunspeetse Oenenburgkerk niet de benodigde meerderheid.

Verslagenheid alom. Het kerkelijk leven in de CGK is vastgelopen en geen mens weet hoe het vlotgetrokken kan worden. Hoe nu verder? Ook het moderamen, zeg maar: het bestuur van de synode, zat eind deze week met de handen in het haar. Het zag zich genoodzaakt de afgevaardigden in overweging te geven de synode dan maar te sluiten. Ook al was de bespreking van diverse dossiers en thema’s niet afgerond.

Onontkoombaar

De impliciete of misschien wel expliciete boodschap aan alle plaatselijke cgk’s: Wij, moderamen en synode, weten het ook niet meer. Dank voor het vertrouwen dat u ons gaf, een volgende synode moet ons werk maar voortzetten. Op hoop van zegen.

De suggestie van het moderamen om de synode meteen maar te sluiten werd vrijdag door de vergadering niet overgenomen. Wel schaarde een meerderheid van de 52 afgevaardigden zich achter een door ds. F.W. van der Rhee (in samenwerking met anderen) opgestelde besluittekst. Kern ervan: Wij sluiten nu de synode van Nunspeet-Rijnsburg 2024-2025 conditioneel. Alleen als aan twee voorwaarden, of aan een ervan, is voldaan, mag het moderamen de synode in juni opnieuw bijeenroepen.

Om welke twee voorwaarden gaat het? „Eén: wanneer na overleg met adviseurs blijkt dat er dossiers zijn waarop besluiten onontkoombaar zijn. Twee: wanneer kerken in groten getale aangeven terug te zullen keren binnen de bedding van de genomen synodale besluiten die vast en bondig zijn, wanneer zij eerst daarvan zijn afgeweken.” De besluittekst eindigt met de zin dat de synode besluit om „wanneer aan deze condities niet wordt voldaan, de synode bijeen te roepen op 3 juni 2025 om zonder inhoudelijke bespreking de synode te sluiten”.

Als kerken de praktijk van vrouwen in het ambt loslaten, kan de synode worden voortgezet

Ingewikkeld

Poeh! Best een ingewikkeld besluit. Goed beschouwd zijn er in de aanloop naar begin juni dus drie scenario’s mogelijk. De eerste: aan de voorwaarde dat een groot aantal kerken met berouw terugkeert van zijn ongehoorzaamheid aan synodale besluiten en aangeeft het bevestigen van vrouwelijke ambtsdragers te zullen terugdraaien, wordt voldaan. In dat geval kan de synode worden voortgezet en kunnen alle agendapunten alsnog worden afgehandeld. Daarvoor zullen dan in juni meerdere vergaderdagen, misschien wel een hele week, nodig zijn.

Het tweede scenario: alleen aan de voorwaarde dat gebleken is dat afhandeling van sommige dossiers „onontkoombaar” is, wordt voldaan. In dat geval wordt er in juni door de synode misschien nog één dag (of wellicht twee dagen) vergaderd om die allernoodzakelijkste dingen af te handelen. Daarna wordt de synode gesloten.

Het derde scenario: aan geen van de twee voorwaarden wordt voldaan. In dat geval komt de synode alleen nog op 3 juni kort bijeen. De synode wordt op die dag meteen weer gesloten.

Onwaarschijnlijk

Wie hier wat langer over nadenkt, beseft dat scenario één erg onwaarschijnlijk is. Veel plaatselijke cgk’s die vrouwen in het ambt hebben bevestigd, hébben immers al aangegeven dat zij van deze praktijken niet zullen terugkeren. Ook niet nu hun revisieverzoeken tegen het synodebesluit uit 2022 dat vrouwen in de CGK geen ambt kunnen bekleden, zijn afgewezen.

Slechts twee reële scenario’s resteren: de synode wordt in juni kort, of voor iets langere tijd hervat

Dat betekent dat slechts twee mogelijke scenario’s resteren: de synode wordt begin juni hervat voor hetzij slechts een korte sluitingshandeling, hetzij voor enkele vergaderdagen waarin het allernoodzakelijkste wordt besproken.

En daarna? Wat dan? Dat weet niemand. Uitgesloten is beslist niet dat er dan kerken zullen zijn die, al dan niet in overleg en in samenwerking met gelijkgezinden, hun eigen plan gaan trekken. Niet voor niets waarschuwde het moderamen deze week indringend voor het risico dat het kerkverband, nu de synode onmachtig bleek om inzake de toekomst van de CGK ook maar enigszins een richting te wijzen, „ongecontroleerd uiteen gaat vallen”.

Ongedacht

Ja, maar is er dan helemaal geen ruimte en gelegenheid meer voor afgevaardigden, voor CGK’ers met bestuurlijke ervaring en inzicht, of voor gewone gemeenteleden, om met een briljant en realistisch toekomstplan het kerkverband te dienen? In principe wel. Het moderamen zal de komende weken vast openstaan voor elk realistisch voorstel om de CGK te redden en –in de woorden van preses ds. P.D.J. Buijs– het brandende huis te blussen.

Maar voor ieder die de ontwikkelingen in de CGK het laatste jaar nauwlettend volgde, wordt het wel lastig te geloven dat zo’n realistisch toekomstplan er nog kan komen. Als al zo veel knappe koppen, die bovendien alle heggen en steggen in het kerkverband kennen, zich hierover gebogen hebben, maar hun inventieve oplossingen één voor één zagen stranden, dan lijkt de kans op iets ongedachts, op een tot nu toe over het hoofd gezien ei van Columbus, niet groot.