Het lijkt er steeds meer op dat de Europese Unie zich verslikt in haar eigen grondstoffenstrategie. Die strategie is een breuk met de aanpak die decennialang gemeengoed was: mijnen in Europa werden gesloten en raffinaderijen waar ruwe grondstoffen worden verwerkt verhuisden naar lagelonenlanden. De laatste jaren wordt steeds duidelijker dat die keuze een keerzijde heeft: de Europese economie is wel heel erg afhankelijk geworden van grondstofrijke landen als China.

Met een nieuwe wet wil de EU nu de trend keren. Vanaf 2030 moet 10 procent van kritische en strategische metalen zoals koper, kobalt en grafiet uit de Europese bodem komen. Van diezelfde metalen moet 40 procent in de EU worden geraffineerd.

Dat er te weinig raffinaderijen zijn om aan die doelstellingen te voldoen is al een tijdje bekend. Maar nu blijkt dat de Europese strategie ook al bij het mijnen van metalen op problemen stuit. Want waar moeten die nieuwe mijnen komen?

Zoektocht

EU-landen en mijnbouwbedrijven hebben potentiële mijnbouwlocaties onvoldoende in beeld. Omdat metalen goedkoop in het buitenland konden worden gekocht, is nauwelijks meer geïnvesteerd in de zoektocht naar nieuwe bronnen. Bovendien zijn voor de energietransitie allerlei ‘nieuwe’ metalen nodig, zoals germanium, gallium en andere zeldzame aardmetalen. Metalen waar vroeger nauwelijks naar werd gezocht.

De zoektocht naar metalen is een arbeidsintensief proces. Geologen moeten de bossen in om bodemmonsters te nemen. Tussen de bomen, struiken en muggen moeten ze zo’n beetje steen voor steen bekijken welke grondstoffen aanwezig zijn. En de kans dat ze iets vinden is klein.

Als ze iets vinden, is het bovendien nog lang niet zeker dat de locatie geschikt is voor mijnbouw. Dat hangt af van de bereikbaarheid, de welwillendheid van omwonenden, milieueisen en vergunningen. De kans op succes is dan ook laag. „Slechts één op 200 tot 1000 projecten leidt tot een mijn”, zegt de Nederlandse economisch geoloog Hein Raat, die gespecialiseerd is in dit soort werk.

Minder geologiestudenten

Navraag leert dat er bovendien te weinig geologen zijn om de klus te klaren. „Er is sprake van vergrijzing en in heel Europa daalt het aantal geologiestudenten al jaren”, zegt David Govoni van de Europese Federatie van Geologen. „Vanuit alle Europese beroepsverenigingen horen we hier zorgen over.”

Volgens hem is geologie onder jongeren niet populair omdat mijnbouw door milieuschandalen een slecht imago heeft en verweven is met de olie- en gassector. In die sector kunnen geologen nog altijd het meest verdienen. „Pas de laatste jaren is er meer aandacht voor de energietransitie, maar kennis over de zoektocht naar metalen is er nauwelijks”, zegt Bob Hoogendoorn van het Koninklijk Nederlands Geologisch Mijnbouwkundig Genootschap.

Mijnbouwers benadrukken daarom het grote maatschappelijke belang van de industrie. Een mobiele telefoon is een prachtig stukje glimmende techniek, maar al die knopjes, camera’s, gezichts- of vingerafdruksensoren, luidsprekertjes, lampjes en het scherm zijn gemaakt uit donkerzwarte olie, zand en ruwe stenen.

Hetzelfde geldt voor veel andere dingen die we dagelijks gebruiken: van de laptop tot de auto, magnetron, tandenborstel en thermostaat. Maar ook de gebouwen waarin we wonen en werken en het elektriciteitsnet dat ons van energie voorziet.

Elders

Het geologentekort is ook te wijten aan de mijnbouwbedrijven. Zij verlagen de uitgaven aan ”exploratie”, de zoektocht, als de metaalprijzen laag zijn. Geologen die daardoor hun baan verliezen, zoeken elders werk. „Daardoor is er met name een tekort aan goed ingewerkte mensen, met zo’n vijftien jaar ervaring”, zegt Mark Burnett van The Society of Economic Geologists, een wereldwijde beroepsvereniging.

„We hebben geen harde cijfers, maar door de energietransitie en de Europese wens om minder afhankelijk te worden van China zijn er nu meer vacatures dan mensen die het werk kunnen doen”, zegt Govoni.

Mijnbouw blijft de komende decennia naar verwachting nog volop nodig, omdat recycling, innovatie en zuiniger productontwerpen de vraag naar metalen niet (volledig) kunnen vervangen.