Eigenlijk zouden de Iraniërs pas volgend jaar naar de stembus gaan, maar de verkiezingen werden vervroegd. President Ebrahim Raisi kwam op 19 mei om het leven bij een helikoptercrash in het onherbergzame noordwesten van het land. Vicepremier Mohammad Mokhbar nam de presidentiële taken de afgelopen weken waar.

Eerder deze maand maakte de zogenoemde Raad van Hoeders de zes namen bekend van de kandidaten die aan de strijd om het presidentschap mogen meedoen. Zij had de keus uit tachtig gegadigden, onder wie vier vrouwen. De Raad, die bestaat uit zes geestelijken en zes rechters, selecteert de kandidaten op basis van hun conservatieve opvattingen en loyaliteit aan geestelijk leider Khamenei, die achter de schermen aan alle belangrijke touwtjes trekt.

Grootste kanshebber

Van de zes kandidaten wordt hardliner Mohammad Baqer Qalibaf als de grootste kanshebber gezien om Raisi op te volgen. Hij is oud-burgemeester van Teheran en een voormalig generaal van de Revolutionaire Garde. In die laatste hoedanigheid speelde hij een belangrijke rol bij het neerslaan van studentenprotesten in 1999,  2003 en 2009, een ‘wapenfeit’ waarop hij zich publiekelijk laat voorstaan.

Saeed Jalili, een voormalig onderhandelaar over het Iraanse nucleaire programma en eveneens een hardliner, scoort ook hoog in de peilingen. De vraag is overigens wat de statistieken waard zijn, omdat de opkomst bij de verkiezingen naar verwachting historisch laag zal zijn. Dat zal dan tegelijk de belangrijkste graadmeter zijn voor de populariteit van het zittende regime.

Verder zijn nog in de race Alireza Zakani, burgemeester van Teheran, vicepresident Amirhossein Ghazizadeh Hashemi en oud-minister Mostafa Pourmohammadi.

De meest hervormingsgezinde kandidaat is parlementariër Masoud Pezeshkian. De hartchirurg geniet enige steun onder Iraniërs die naar veranderingen in het streng islamitische land streven. Maar de vraag is of hij daadwerkelijk de steun krijgt van studenten en andere progressieve stemgerechtigden. De oppositie heeft opgeroepen om de verkiezingen te boycotten, omdat zij de stembusgang als één grote klucht beschouwt.

Die geluiden weerklinken ook in de straten van Teheran en andere Iraanse steden. Zij het dat veel burgers bang zijn om zich al te openlijk uit te spreken. „Deze stembusgang is, net als alle andere verkiezingen in Iran, een circus”, zei Atousa deze week tegen persbureau Reuters. De Iraanse, die om veiligheidsredenen alleen met haar voornaam wil worden genoemd, maakt zich weinig illusies over werkelijke veranderingen. „Waarom zou ik stemmen als ik alleen maar wil dat dit regime van het toneel verdwijnt?”

„Deze stembusgang is, net als alle andere verkiezingen in Iran, een circus” - Atousa, Iraanse burger

Dat laatste zal ook na deze verkiezingen niet gebeuren. De grootste kanshebbers op het presidentschap zijn eensgezind in hun streven om de harde lijn van Raisi voort te zetten. Wel lieten ze tijdens een tv-debat deze week doorschemeren dat ze openstaan voor meer internationale diplomatie om van de knellende internationale sancties af te komen. De Iraanse economie heeft zwaar te lijden onder de strafmaatregelen. Dat vertaalt zich onder andere in torenhoge inflatie, gebrek aan huisvesting en een enorm begrotingstekort.

Het nieuwe staatshoofd zal naar alle waarschijnlijkheid een belangrijke rol spelen in het kiezen van een opvolger voor geestelijk leider Khamenei. De Raad van Experts komt vermoedelijk nog dit jaar met een advies voor een kandidaat die de plaats van de 85-jarige ziekelijke geestelijke moet innemen.

Als geen van de gegadigden vrijdag meer dan 50 procent van de stemmen behaalt, volgt een week later een tweede ronde tussen de twee best scorende kandidaten.