Paniek, gewonden en doden in Libanon dinsdag. Steeds meer informatie druppelde de afgelopen 24 uur binnen. Semafoons, ook wel piepers of pagers, ontploften. Ze zouden gedragen worden door leden van Hezbollah, die met de apparaatjes communiceren. Israël zou achter de aanval zitten.

Het op zo grote schaal tot ontploffing laten brengen van piepers is uniek, zegt Paul Ducheine. Hij is hoogleraar recht van militaire cyber operaties aan de Universiteit van Amsterdam en aan de Nederlandse  Defensie Academie. De actie doet hem denken aan de aanvallen van Israël met bondgenoten op het nucleaire complex in Natanz, in Iran. Door een virus binnen te brengen, werden daar centrifuges onklaar gemaakt die nodig waren voor het verrijken van uranium. „Hier is waarschijnlijk een zelfde soort proces aan vooraf gegaan”, zegt Ducheine.

De aanval van dinsdag is volgens hem een „knap staaltje werk”. Hoe bekijkt de jurist deze actie waar het gaat om het oorlogsrecht? Allereerst moet de aanvaller onderscheid maken tussen burgers en strijders, zegt Ducheine. Om af te wegen of een actie rechtmatig is, bestaat de proportionaliteitstoets, legt de militair analist uit. „Weegt het voordeel van de doelen die ik nastreef met deze operatie, zoals het verwonden of doden van 3000 strijders, op tegen het aantal burgers dat mogelijk ook slachtoffer wordt?” Momenteel valt hierover nog niets te zeggen, geeft Ducheine aan. „Ik heb zelf vier beeldfragmenten gezien en ik heb geen idee wie de 3000 gewonden zijn.”

Strijder

Wel zal Israël specifiek gericht zijn geweest op strijders, denkt de defensieman. Lastig is, legt hij uit, dat niet elk lid van Hezbollah per se ook als strijder aangemerkt kan worden. Hoewel Hezbollah door Canada, de VS en Israël als terreurorganisatie wordt aangemerkt, heeft de groep ook een politieke tak. „Het is een heel complex vraagstuk. Bij Hezbollah komt niet iedereen ervoor uit een strijder te zijn, zoals je dat normaal gesproken tijdens een oorlog wel hebt.”

Met de aanval zijn in ieder geval twee doelen behaald, zegt Pim Takkenberg, algemeen directeur bij Northwave Cyber Security, een bedrijf dat organisaties helpt met digitale veiligheid, die er wel van uitgaat dat vooral strijders zijn geraakt. „Duizenden Hezbollahstrijders zijn dood of ernstig gewond, en er is onder hen paniek gecreëerd.” Hij noemt de aanval „met het oog op inlichtingen een briljante actie”.

„Deze aanval is met het oog op inlichtingen een briljante actie” - Pim Takkenberg, algemeen directeur bij Northwave Cyber Security

Criminele circuit

Oorlogvoering is veranderd in de afgelopen jaren, zegt Takkenberg. „Er zijn steeds meer hybridevormen van oorlog. Met digitale middelen, zoals hacken, proberen partijen dan hun doelen te bereiken.” Tegenwoordig zit aan alles in een oorlog een digitale kant, beaamt Ducheine. Zonder de digitale component kun je volgens hem geen oorlog meer voeren.

Deze aanval, de eerste in zijn soort die zo grootschalig was, zal zeker iets veranderen, zegt Ducheine. „Altijd als iemand een nieuw wapen inzet, zullen anderen dat proberen te kopiëren. Dat is onvermijdelijk.” Desalniettemin zal niet iedereen zomaar een actie als die van dinsdag kunnen herhalen. „Daarvoor heb je inlichtingen nodig, de middelen, geduld. Zoiets is niet voor de bakker om de hoek.” Mogelijk zal een dergelijke methode ook in het criminele circuit met argusogen worden gevolgd, zegt Ducheine. „Wellicht zal die worden gebruikt bij criminele afrekeningen. Maar nogmaals: dat gaat niet vanzelf.”

„Wellicht zal deze methode worden gebruikt bij criminele afrekeningen” - Paul Ducheine, hoogleraar recht van militaire cyber operaties

Moeten ook gewone burgers wantrouwend naar hun mobiele apparaten kijken, nu blijkt dat die kunnen veranderen in een bom? „Ik zou adviseren om in ieder geval geen lid te worden van Hamas, dat scheelt al een heleboel”, grapt Takkenberg. „Ik denk dat het zo’n vaart niet zal lopen. Vrijwel niemand heeft de middelen om zo’n actie op te zetten. Je komt dan al snel uit bij staten. Daarom denk ik dat een aanval als deze alleen zal worden ingezet als onderdeel van moderne oorlogsvoering.”