Ze geven advies als iemand voor het eerst een Bijbel komt kopen, plakken handgeschreven aanbevelingsbriefjes op boeken en plaatsen updates over hun boekwinkel op sociale media. Deze twintigers en dertigers runnen vol enthousiasme een christelijke boekhandel. Wat motiveert hen?
In twee weken van bieten naar boeken
De eigenlijk nog kersverse eigenaresse van Het Gouden Lint staat vrolijk achter haar kleine toonbank. Sinds maart 2023 runt Arinda Haverhals de boekhandel in Sprang-Capelle. En dat terwijl ze niet per se de ambitie had om boekhandelaar te worden. Toch verhuist ze binnenkort al naar een ander pand. „Daar heb ik meer ruimte. Hier is de toonbank mijn kantoor, het magazijn en de kantine in één. Op 16 maart hoop ik het nieuwe pand te openen.”
Ruim een jaar geleden zag de toekomst voor Het Gouden Lint er heel wat minder rooskleurig uit. De Sprang-Capellenaren kregen het bericht dat de winkel de deuren zou sluiten. Arinda dacht daar echter anders over. „Ik werkte bij een groentewinkel, maar wilde iets voor mezelf. Toen dacht ik: ik ga het gewoon proberen en we zien het wel.” De keuze was snel gemaakt. Waar Arinda eind januari nog met bieten en bloemkolen in haar handen stond, waren dat acht weken later boeken en Bijbels.
Een sluitende boekhandel openen, is dat niet een beetje risicovol? „Boekhandels sluiten, en ik open er een”, zegt Arinda onbevangen. „Ik ben een beetje eigenwijs en denk er nooit zo veel over na. Bij mij is het: hop, beslissen en klaar.” Dat pakt soms anders uit dan gedacht. „Ik ben pas op een nieuw kassasysteem overgestapt. Dat zag er leuk uit. Later valt het dan toch tegen, maar daar leer ik juist van. En zo erg is het nou ook weer niet, ik probeer het gewoon uit.”
De boekenbranche was volkomen nieuw voor Arinda. Bezorgd is ze daar echter niet over. „Ik krijg van uitgeverijen elke week een update van wat er uit- of aankomt. Daarnaast probeer ik van elk boek dat binnenkomt de achterkant te lezen. Dan weet ik voordat ik het wegzet een beetje waar het over gaat.”
Last van concurrentie heeft de jonge handelaarster niet echt. Ook de webwinkels vormen geen belemmering voor haar, zegt ze. „Mensen hebben geduld hoor. Als ik bijvoorbeeld een Bijbel niet heb liggen, kan ik die zo bestellen en heb ik hem met een week in huis. Klanten vinden dat vaak geen probleem.”
Klanten helpen Arinda vooral door haar zaak te promoten. „Vooral mond-tot-mondreclame werkt goed”, vertelt de jeugdige ondernemer. „Er was bijvoorbeeld een vrouw die altijd bij een christelijke webshop bestelde. Totdat iemand tegen haar zei: „Het Gouden Lint zit hier en jij bestelt online. Als je wilt dat die winkel hier in Sprang-Capelle blijft zitten moet je daar naartoe.””
Ondanks de steun van haar klanten levert de verkoop van boeken en kaarten alleen niet genoeg op om er een winkel van draaiende te houden. Daarom staat de kleine ruimte voor bijna de helft vol met cadeauartikelen. Ideeën daarvoor heeft Arinda genoeg. „Ik ben altijd nieuwe dingen aan het zoeken. Die zet ik dan op sociale media.”
En dat dat werkt, blijkt wel uit het feit dat mensen binnenstappen naar aanleiding van een post. „Mensen zien iets op Facebook en dan komen ze langs om te vragen of ik dat nog heb staan.” Het is ook het advies van de twintiger aan haar oudere vakgenoten: „Ga mee met de tijd, je kunt zo veel meer uit sociale media halen.”
De opening van het nieuwe pand over een paar weken deelt Arinda ook op sociale media. „Een vrouw uit de buurt deed een aanbod, ik kon haar pand huren.” Lang hoefde ze er niet over na te denken. „Ik ga het gewoon proberen.”
Arinda Haverhals (23), eigenaar van boekhandel Het Gouden Lint in Sprang-Capelle
Mooi als iemand voor het eerst een Bijbel koopt
Op een houten kast in de winkel liggen boeken over Pasen en de veertigdagentijd. „Straks maken die plaats voor de belijdenisgeschenken”, zegt Louise Harkes. Ze loopt verder langs de romans en de boeken over geloofsopbouw, schuift hier en daar een scheefgezakt boek recht en wijst naar het schap met cadeaus dat ze aan het assortiment heeft toegevoegd. „Die bouwpakketten van huisjes verkopen heel goed.”
Louise is samen met haar vriend Karel-Jan Karels sinds 2022 winkelmanager van christelijke boekhandel CLC in Apeldoorn. De twee studeren nog („Ik theologie en zij bedrijfskunde, dus past perfect”, grapt Karel-Jan) en zijn daarnaast allebei twee dagen per week in de zaak te vinden.
Een eigen boekhandel was altijd al een droom van het stel, maar meer iets voor de toekomst, dachten ze. Tot Karel-Jan via-via hoorde dat de eigenaar van CLC ermee stopte. Samen zetten ze de plussen en minnen van een overname op een rijtje en besloten ze ervoor te gaan. Louise: „We hadden allebei al ervaring met werken in een boekhandel. Maar dit was een sprong in het diepe, want we waren toen nog 19 en dan moet je ineens vrijwilligers gaan aansturen die soms bijna 70 jaar zijn.”
Gelukkig is dat in de praktijk geen probleem. „Ze ondersteunen ons heel goed, het voelt gewoon vriendschappelijk. Zonder hen zouden we dit nooit kunnen doen”, zegt Louise.
Karel-Jan: „Iedereen komt uit verschillende kerken, dat vind ik ook zo waardevol. De groep weerspiegelt het publiek dat in de winkel komt.”
Louise: „De uitersten staan naast elkaar in de winkel én in de kast. Mensen kunnen hier hun verhaal doen en de kerkmuren vallen compleet weg. Daar leren wij ook weer van.”
Omdat de winkel al veertig jaar bestaat is er een vast klantenbestand. Toch hebben de twee het assortiment flink gemoderniseerd. Louise kocht cadeauartikelen in („Die verkopen nu heel goed”) en Karel-Jan heeft het aanbod aan theologie bijgewerkt. Zo staan er nu ook standaardwerken als de commentaren van Matthew Henry en ”De navolging van Christus” van Thomas a Kempis. „Die moet je gewoon hebben.”
Karel-Jan en Louise proberen ook scholen en kerken bij de boekhandel te betrekken. Zo hebben ze voor de Kerst tasjes met informatie over kerstboeken uitgedeeld bij scholen. En kinderboekenschrijver Bert Wiersema is twee zaterdagen in de winkel geweest om te signeren. Karel-Jan: „De hele winkel stond vol kinderen.”
Hoewel het publiek beperkter is, is het voordeel van een christelijke boekhandel volgens Karel-Jan dat mensen meer verbonden zijn aan de winkel. „Klanten willen graag dat we blijven en komen daarom bij ons een boek bestellen.”
Het kan „pittig druk” zijn om de boekhandel met de studie te combineren, maar de twee krijgen er ook veel energie voor terug. Louise: „Ik vind het vooral erg mooi als iemand voor het eerst een Bijbel komt kopen. Dat gebeurt vaker dan ik had verwacht. We gaan het gesprek dan aan met iemand en raden een gemakkelijke vertaling aan om mee te beginnen. Soms is het voor mensen best een stap om gelijk bij een kerk naar binnen te gaan en dan is een boekhandel meer laagdrempelig.” Karel-Jan: „Voor ons is dat het belangrijkste doel van de winkel; dat er in Apeldoorn een christelijke plek is waar mensen geloofsboeken kunnen kopen en hun vragen kunnen stellen.”
Karel-Jan Karels (20) en Louise Harkes (21), winkelmanagers van boekhandel CLC in Apeldoorn
Enthousiaste klanten – en meer hoopgevende zaken
Rond het middaguur stapt een dame boekhandel Brugzicht binnen. „Ik zoek een kaart voor iemand die gehoord heeft dat ze alvleesklierkanker heeft. Wat moet je nou naar zo iemand sturen?” Het is een van de vele vragen die Marjolein Kalkman, manager van de boekwinkel in Krimpen aan den IJssel, met regelmaat te horen krijgt. In een ruim pand in het Zuid-Hollandse dorp bedient zij met haar ouders een breed publiek. Ooit –Marjoleins ouders startten in 1992– telde Krimpen drie boekwinkels, twee algemene en een christelijke. Brugzicht is de enige die standhield. Zo’n 30 tot 40 procent van de bezoekers heeft geen christelijke achtergrond, schat Marjolein.
Nel Kalkman, Marjoleins moeder, stelt de klant daarom eerst een wedervraag. „Wilt u een christelijke kaart?” „Dat mag,” antwoordt de dame. „Het hoeft niet per se hoor.” Zo zijn de winkeleigenaren steeds op zoek naar wat de klant wil. „Ik heb eigenlijk een heel sociaal beroep”, zegt Marjolein. „Als ik iemand een boek tip en als diegene dan later enthousiast terugkomt, geeft me dat echt energie.”
Het aanbod in de winkel is even divers als het publiek. Aan een muur hangen wandborden met christelijke teksten. Zulke cadeauartikelen zijn er volop, maar vooral de boeken, veelal uitgestald op tafels, trekken de aandacht. ”Ik beloof je dat ik honderd word”, het „geheime logboek van Peter R. de Vries”, ligt er, er is een royale tafel met belijdenisboeken en een kast met Engelstalige boeken, met name gericht op jongeren. „Ik begrijp niet zo goed dat daar negatief over wordt gedaan. Of het nu Engels is of Spaans of Russisch, wat maakt het uit? Als ze maar lezen. Natuurlijk vind ik het als taalliefhebber belangrijk dat Nederlandse boeken blijven bestaan. En als boekhandelaar verdien ik minder aan een Engelse uitgave. Maar als lezer begrijp ik de keus heel goed. Nederlandse vertalingen zijn veel statischer.”
In de winkel is de liefde voor lezen terug te zien in de handgeschreven briefjes –zogenaamde buikbandjes– die op sommige boeken prijken. „Met recht het beste boek voor jongeren van 2023”, vertelt het tekstje op ”Zolang de citroenbomen bloeien” (Zoulfa Katouh). „Maar absoluut geschikt voor volwassenen. Prachtig geschreven en zo aangrijpend.” Zoiets werkt, merkt Marjolein. „De boeken die jij tipt, neem ik altijd mee, zei iemand tegen me.”
Dat persoonlijke aspect, daar kan internet niet tegenop, denkt de jonge boekhandelaar, die als tiener al achter de kassa stond. Inmiddels werkt ze vijf dagen per week in de winkel. Haar studie journalistiek aan de Christelijke Hogeschool Ede rondde ze in de tussenliggende jaren af, maar door diverse omstandigheden is ze het boekenvak in gerold. Ze heeft het naar haar zin en ziet de boekhandel ook niet zomaar verdwijnen.
Tegelijk maakt ze zich soms zorgen. Over uitgevers die hun boeken rechtstreeks via een webshop verkopen, bijvoorbeeld. Maar ze ziet ook genoeg hoopgevende signalen. „De afgelopen jaren hebben we geplust qua omzet. En er kwamen meer mensen in de winkel.” Haar moeder: „Er is meer vraag naar de Bijbel, in allerlei uitgaven. Ik vind dat bemoedigend. We horen ook van mensen dat ze hier tot rust komen. We hebben altijd rustige muziek opstaan.” Marjolein: „Hier aan deze tafel mogen klanten ook koffie pakken. Soms ontstaan er mooie gesprekken.”
Marjolein Kalkman (30), storemanager van boekhandel Brugzicht in Krimpen aan den IJssel
Op zoek naar pareltjes in het assortiment
Boekhandel De Beukelaar zit op een fraaie zichtlocatie in het centrum van Nunspeet. Binnen valt het voorjaarslicht royaal door de grote ramen op rijen boekenkasten. De opschriften lichten op: young adults, kinderboeken, theologie, ethiek&pastoraal, romans, Bijbels. Op een aparte tafel liggen boeken die te maken hebben met de actualiteit: uitgaven over Israël en Gaza, Oekraïne en Rusland. Aan de raamkant staan rekken met wenskaarten. Twee zitjes nodigen bezoekers uit even rustig de tijd te nemen om een boek wat beter te bekijken. Dit is een echte boekwinkel met vooral heel veel boeken.
„Ik houd van een strak ingerichte boekwinkel met een breed assortiment”, zegt eigenaar Robert van ’t Hul (30) uit Rijssen. „Mijn boekhandel is reformatorisch-christelijk, maar ik probeer de klant wel te verrassen, bijvoorbeeld met goede titels van niet-christelijke uitgevers. Ik vind het een uitdaging om iets bijzonders in mijn winkel te hebben, ook uitgaven die misschien niet zo hard lopen. Zo had ik afgelopen jaar een aantal exemplaren van het best wel dure boek van de Britse fotograaf Jimmy Nelson over Nederlandse klederdrachten ingekocht. Zoiets doet wat met de beleving van een boekhandel, mensen kunnen al snuffelend zomaar op iets onverwachts stuiten. Dat heb je bij een webshop niet op die manier.”
Robert nam De Beukelaar twaalf jaar geleden over, die toen nog aan de Heemskerklaan was gevestigd en Boekhandel Bredeweg heette. „Ik studeerde bedrijfskunde en wilde wat ik leerde graag in praktijk brengen. Het was niet per se mijn ambitie om boekhandelaar te worden, maar het ondernemen zit in mijn familie en deze mogelijkheid kwam op mijn pad.”
Robert is geen fulltimeboekhandelaar. Vier dagen per week werkt hij als data-analist bij ING. „Op vrijdag ben ik in Nunspeet en af en toe ook op zaterdag of in de vakanties als het druk is in de winkel. Ik haal veel voldoening uit het helpen en adviseren van klanten. Daarnaast ben ik in de avonduren vaak bezig met de administratie. Gelukkig heb ik een goed team van vaste medewerkers die de zaak draaiende houden.”
Als eigenaar is Robert onder meer verantwoordelijk voor de inkoop van boeken. „Dat is wel eens lastig, zeker als het gaat om theologische boeken. Soms leidt een uitgave tot discussie in reformatorische kring, zoals dat gebeurde bij het boek van prof. G. van den Brink over evolutie en waarvan prof. M.J. Paul een tegenhanger publiceerde. Ik kan me voorstellen dat mensen die zich in deze thematiek willen verdiepen in de verschillende perspectieven zijn geïnteresseerd. In zo’n geval verkoop ik beide boeken.”
Robert merkt dat de vraag naar papieren boeken onverminderd hoog blijft. Hij ziet ook nog steeds volop pubers in de winkel. „Het genre van de young adult is populair. Die zien er vaak aantrekkelijk uit en gaan over thema’s die jongeren aanspreken. Lezen in een fysiek boek is een speciale ervaring, je ruikt het papier, je slaat een bladzijde om. Dat mis je allemaal bij een e-book, waarbij de leeservaring veel vluchtiger is. Ik ben optimistisch over de toekomst. Er zijn kwalitatief goede christelijke boeken beschikbaar en het aanbod is enorm toegenomen. En dat terwijl het boek heel veel concurrentie heeft gekregen van computers en smartphones. Trouwens, als er geen papieren boeken meer zijn, dan verdwijnt ook de boekhandel uit het straatbeeld.”
Robert van ‘t Hul (30), eigenaar van boekhandel De Beukelaar in Nunspeet
