Het boek ”Generatie Angststoornis” van Jonathan Haidt heeft wereldwijd veel losgemaakt. Zijn boodschap is helder: technologische en sociologische veranderingen hebben de manier waarop jongeren denken en functioneren ingrijpend veranderd. De geestelijke schade als gevolg van smartphonegebruik en sociale media is enorm.

Veel topmensen uit Silicon Valley nemen maatregelen om hun kinderen te beschermen tegen de technologie die ze zelf ontwerpen

Veel ouders voelen intuïtief aan dat het geven van een smartphone aan hun kind ”eigenlijk” geen goed idee is. Met de woorden van Gerjanne van Lagen: „Eigenlijk zouden we het niet moeten doen. Eigenlijk zijn die kinderen gewoon nog te jong. Dus eigenlijk is het heel erg dom als we ze die dingen geven. Maar ja...” Ouders en opvoeders horen tijdens lezingen en ouderavonden duidelijke waarschuwingen, knikken instemmend en concluderen dat er iets moet veranderen. Maar toch verandert er meestal niets en modderen we maar door.

Techpioniers als voorbeeld

Hoewel Haidts boek niet het einde van alle tegenspraak is, moet je wel stekeblind zijn als je nu nog volhoudt dat het allemaal wel meevalt. In de Netflixdocumentaire ”The Social Dilemma” vertellen ex-werknemers van Google, Facebook en Twitter hoe deze bedrijven winst boven welzijn stellen. Ze ontwikkelen algoritmes die gebruikers zo lang mogelijk online houden, met alle gevolgen van dien: verslaving, mentale problemen en desinformatie. Opvallend genoeg nemen juist veel topmensen uit Silicon Valley maatregelen om hun eigen kinderen tegen de technologie die ze zelf ontwerpen te beschermen. Techpioniers stimuleren hun kinderen om met boeken en creatieve activiteiten bezig te zijn en sturen hen naar scholen met een minimum aan digitale middelen.

Wie radicale keuzes maakt voor zijn kinderen moet ook eerlijk naar zijn eigen schermtijd kijken

Er zijn genoeg argumenten om terughoudend te zijn met smartphonegebruik op jonge leeftijd. Neuropsychiater Theo Compernolle wijst er in zijn boek ”Ontketen het brein van je kind” op dat de prefrontale cortex (het gebied in je brein dat is betrokken bij executieve functies als focussen, prioriteiten stellen, impulsbeheersing, gedragssturing en doelen stellen) pas rond je 25e volledig is uitontwikkeld. Kinderen en tieners zijn daardoor simpelweg niet in staat om zichzelf voldoende te reguleren in de digitale wereld. Haidt pleit er daarom voor om te wachten met smartphones tot de leeftijd van veertien jaar en met sociale media tot de leeftijd van zestien jaar.

Ouderinitiatieven

Geïnspireerd door de bevindingen van Haidt is in Nederland het ouderinitiatief Smartphonevrij Opgroeien ontstaan. Dat roept ouders op om samen afspraken te maken over smartphonegebruik. Thekla Reuten, een van de oprichters, verwoordt treffend hoe ouders hun kinderen zien veranderen zodra ze een smartphone krijgen. „Ik zat bij mijn kapster die zei: ja, ik heb een zoon van twaalf en hij is zo goed gelukt, hij is zo leuk zo sociaal zo creatief, zo dit zo dat al die jaren hè zo goed gegaan, en nu heeft hij een telefoon en ik zie hem gewoon verdwijnen.”

In Genesis 35 roept Jakob zijn gezinsleden op om hun afgoden op te ruimen

Maar het gaat niet alleen om mentale problemen. Voor christenen komt daar nog een diepere zorg bij: wat doet deze technologie met het geestelijk leven van jongeren? Verreweg de meeste jongeren en ouderen geven aan dat smartphones en sociale media hen niet dichter bij God hebben gebracht maar hen juist verder van Hem hebben verwijderd.

Haidt roept ouders op tot samenwerking. Ze kunnen elkaar ondersteunen door gezamenlijke afspraken te maken. Scholen kunnen helpen door aan te geven dat smartphones voor school niet nodig zijn. We zijn daarom blij met initiatieven die in Zeeland in verschillende plaatsen ontstaan zijn waarbij ouders afspreken om nog even te wachten met het geven van een smartphone. Dit vermindert de groepsdruk op ouders en kinderen. In klas 1 van het Calvijn College Middelburg heeft inmiddels een op de vier leerlingen geen smartphone meer.

Geen recht van spreken

Laten we vandaag besluiten om het woordje ”eigenlijk” uit ons vocabulaire te schrappen en concrete stappen te zetten. Waarom niet vanaf komend schooljaar gezamenlijk deze afspraak maken: in ieder geval geen smartphones tot klas 3?

Er is vast op elke basisschool wel een bestuurslid of iemand uit een ouder- of identiteitsraad die deze kar wil trekken, of gewoon een aantal ouders. Daarmee straffen we onze kinderen niet, maar geven we een cadeau aan hen. Een kans om echt te leven, zonder constant afgeleid te worden door een scherm. En het is simpel uit te leggen: We hebben het een aantal jaren helemaal verkeerd gedaan en weten nu dat een telefoon in je rugzak geen bagage maar ballast is.

Mediareformatie in je gezin begint bij jezelf. Wie radicale keuzes voor zijn kinderen maakt, moet ook eerlijk naar zijn eigen schermtijd kijken. Zolang apps als Netflix, TikTok, Snapchat, Instagram en allerhande ”andere medialast die mij lichtelijk omringt” op mijn telefoon staan, heb ik geen recht van spreken.

In Genesis 35 roept Jakob zijn gezinsleden op om hun afgoden op te ruimen. En zijn zonen –bepaald geen lieverdjes, gezien hun eerdere daden– gehoorzamen hem. Misschien willen onze predikanten voordat het nieuw cursusjaar begint daarover nog eens een keertje preken, want waarom lukt dat in onze gezinnen toch maar niet?

De gezamenlijke docenten maatschappijleer van het Calvijn College Goes, Krabbendijke, Middelburg en Tholen schrijven dit artikel op persoonlijke titel: Willem Bakker, Bert-Jan Bout, Stefan Bruinooge, Jan-Pieter van Dam, Hans Fokke, George van Heukelom, Andries de Meyer, Flip Quist, Jennifer van de Velde, Herwout Versprille en Arriette Weststrate.