De synode van de Nederlandse Gereformeerde Kerken (NGK) moet zich níét uitspreken over homoseksuele relaties, vindt ds. K. (Kornelis) Harmannij. „Met het rapport-Schaafsma overspeelt deze commissie haar hand.”
Over een week sluit de synode van Deventer, de landelijke kerkvergadering van de NGK. Op de agenda staat die zaterdag vooral één zwaar onderwerp: het rapport van de commissie-Schaafsma over hoe de kerk om moet gaan met leden die een homoseksuele relatie hebben. Afgevaardigde ds. K. Harmannij heeft daarover uitgesproken gedachten. „Ik vind dat de synode géén algemeen oordeel moet geven over seksuele relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht.”
Ds. Harmannij is niet de eerste de beste. De emeritus predikant was in de voormalige Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKV) en in de NGK in de laatste kwarteeuw aanwezig op alle synodes. Hij werd door de diverse moderamina regelmatig ingezet om lastige kwesties op te lossen. Ook op de synode van Deventer kan hij moeilijk over het hoofd worden gezien. Als ondersteuner van het moderamen zit de beminnelijke ds. Harmannij elke vergadering vooraan achter de bestuurstafel. Synodepreses ds. P.G. Sinia duidt hem regelmatig aan als „onze nestor”.
Wat de predikant van het vraagstuk inzake homoseksualiteit vindt, steekt hij niet onder stoelen of banken. Op de laatstgehouden synodevergadering, op 18 oktober in Elspeet, kregen de afgevaardigden een puntig schrijven van ds. Harmannij onder ogen waarin hij op tweeënhalf A4’tje uiteenzet wat de synode zijns inziens het beste kan besluiten, namelijk geen uitspraak doen over wat de Bijbel en de kerk vinden van homoseksuele relaties.
Geen uitspraak doen? De commissie-Schaafsma is er zeven jaar mee bezig geweest om tot een visie op deze problematiek te komen. Nu ligt er eindelijk een rapport en nu zegt u: Laten we als synode geen algemeen oordeel geven over seksuele relaties tusen mensen van hetzelfde geslacht.
„Mijns inziens wil het rapport ”Ruimte en richting” meer dan verstandig en verantwoord is. Het komt op mij over als een pleidooi voor onbegrensde ruimte. Zo van: als we alles goed overwegen, verzet de Bijbel zich niet tegen homoseksuele relaties in liefde en trouw. Dus: samenlevende homo’s aan het avondmaal is geen probleem, deze mensen tot ambtsdrager kiezen ook niet. Alleen over het inzegenen van dergelijke relaties moeten we nog wat langer nadenken.
„Rapport-Schaafsma komt op mij over als een pleidooi voor onbegrensde ruimte” - Ds. K. Harmannij, emeritus predikant NGK
Maar als ik het rapport goed lees, is de Bijbelse onderbouwing van deze visie onvoldoende sterk. Let wel: deze commissie heeft goed werk verricht en enorm veel gegevens en invalshoeken aangedragen. Daar kunnen we onze winst mee doen. En ik onderschrijf de observatie dat Bijbelplaatsen waarin negatief wordt gesproken over seksueel gedrag tussen mannen onderling in een context staan die zich vooral keert tegen zelfzuchtig en bandeloos gedrag.
Maar dat neemt niet weg dat wanneer in de Bijbel iets gezegd wordt over seksueel gedrag tussen mannen onderling, dit altijd in afkeurende zin is. Dat ontneemt ons, vind ik, als kerkelijke vergadering de vrijmoedigheid om voluit positief te spreken over relaties waarin plaats is voor homoseksueel verkeer.”
Christenen die van mening zijn dat de Bijbel de homoseksuele praxis afwijst, hebben wel degelijk een punt?
„Zij hebben in elk geval argumenten die je niet zomaar terzijde mag schuiven. Wat mij daarom niet lekker zit, is dat het rapport-Schaafsma weliswaar ruimte geeft aan de theoloog Wolter Rose om zijn bezwaren uit te schrijven, maar er dan verder niets meer mee doet. Dat geeft de indruk: je mag er best tegen zijn, maar wij besluiten voor. Mijns inziens moeten we oppassen een situatie te creëren waarin kerkleden die bezwaren blijven hebben tegen homoseksuele relaties, in de kerk alleen nog maar worden gedoogd.
„Laten we oppassen voor een situatie waarin bezwaarden enkel nog worden gedoogd” - Ds. K. Harmannij, emeritus predikant NGK
Wie wereldwijd de kerkelijke kaart probeert te overzien, moet vaststellen dat dit thema de christenheid overal verdeelt. Volgens mij omdat de Bijbel over dit onderwerp minder expliciet is dan wij misschien zouden wensen. De argumentatie van zowel voor- als tegenstanders blijkt telkens niet dwingend genoeg. Daarom zeg ik: ga als synode nu geen uitspraken doen die je niet waar kunt maken.
Laten we geen voedsel geven aan de gedachte dat de NGK, met allerlei mooie redeneringen, Bijbelse voorschriften gewoon aan de kant schuift. Laten we terughoudend zijn in onze uitspraken en door onze voorzichtigheid laten zien dat de Bijbel voor ons wel degelijk gezag heeft. Misschien geeft God ons de komende tijd meer helderheid over dit onderwerp.”
Maar hoe moeten kerkenraden bij dit soort vraagstukken dan handelen als de synode er geen uitspraken over doet?
„Ook daarvoor heb ik een voorstel gedaan. Wat mij betreft roept de synode kerkenraden op om erop toe te zien dat ieder gemeentelid zijn of haar levensstijl afstemt op Christus als onze Heer en bereid is zich daarover te verantwoorden, naar Hem en naar Zijn gemeente. Kerkenraden zouden moeten aanvaarden dat gemeenteleden in hun verantwoording naar de Heer tot verschillende keuzes kunnen komen en zouden het oordeel aan God moeten overlaten.
Waarschuwing en tucht zijn pas op hun plaats als iemand weigert zijn leven op Christus af te stemmen of zich over zijn levensstijl te verantwoorden. Dat geldt trouwens zowel homo’s als hetero’s. Kerkelijke tucht dient niet om een uniforme levensstijl af te dwingen, maar om ieder te bewaren bij Christus als Heer.”
Vanuit uw gedachte kunnen samenlevende homo’s, ook als de synode daar geen expliciete uitspraak over doet, dus ook ambtsdrager worden?
„Wanneer een kerkenraad homo’s of lesbiennes met een relatie alle ruimte geeft in de gemeente, is het consequent om in principe ook ruimte te laten voor ambtsbediening. Tegelijk wordt, vind ik, niemand beknot in zijn of haar rechten als gemeentelid wanneer een kerkenraad besluit hem of haar niet te roepen voor een ambt. Motief kan daarbij zijn dat de kerkenraad zowel de gemeente als het betrokken gemeentelid niet wil belasten met een situatie die mogelijk tot grote spanningen leidt. In veel gevallen lijkt mij dat zelfs een verstandige opstelling.”
Wat vindt u van het inzegenen van dit soort relaties?
„Laten we om te beginnen vasthouden aan de visie dat een homorelatie principieel niet valt gelijk te stellen met het huwelijk als instelling van God. Wanneer een kerkenraad in een kerkdienst aandacht wil geven aan homo’s of lesbiennes die een relatie aangaan, of die daar juist met overtuiging vanaf zien, kan hij de voorganger en de betrokkenen de ruimte geven om er een mooie vorm voor te vinden.
„Publiceren van een aparte liturgie is niet neutraal; het wettigt, het stimuleert - Ds. K. Harmannij, emeritus predikant NGK
Maar ik zou zeggen: maak het niet groter dan het is. Ga er geen speciale liturgie voor ontwikkelen. Want het publiceren van zo’n liturgie is geen neutrale bezigheid: het wettigt, het stimuleert. Dat moeten we niet willen, juist ook omdat we zo verlegen zijn met dit lastige thema. En we daarom ook de bezwaarden serieus willen nemen.”
Het zou zomaar kunnen dat het moderamen uw benadering overneemt en die volgende week in de vorm van besluitteksten aan de synode voorlegt. Toch?
„Dat zou kunnen. Maar het is in het verleden ook wel gebeurd dat men elementen uit mijn voorstellen overnam, maar er toch een totaal ander besluit van maakte. Over een week weten we, als het goed is, wat de einduitkomst van dit denkproces in de NGK is.”
