Tijdens de lockdowns grepen behandelaren noodgedwongen massaal naar de telefoon, tablet of laptop voor het contact met psychiatrische cliënten. Inmiddels worden deze online behandelingen onderzocht en geëvalueerd. Heeft zorg-op-afstand de toekomst?
Dr. Mariken de Koning, die mensen met een ernstige en complexe psychiatrische aandoening behandelt, begon zelf zo snel mogelijk haar cliënten weer daadwerkelijk te ontmoeten. „Ik merkte dat ik in het online contact belangrijke zaken miste. Normaal ga ik vaak bij mensen op huisbezoek. Dan zie ik of de woning opgeruimd is en of iemand er verzorgd uitziet. Ik maak een praatje over hoe het gaat met de kat. Zo probeer ik een goede band op te bouwen met mijn cliënten. Online lukt dat mijns inziens niet”, vertelt de Amstelveense psychiater.
„De mensen die ik behandel, hebben doorgaans op meerdere levensgebieden te kampen met problemen. Denk bijvoorbeeld aan geldtekort, geen relaties kunnen opbouwen en geen geschikte woonruimte hebben. Tijdens de coronacrisis heb ik alles geprobeerd om contact te houden. Maar mijn cliënten hadden vaak geen rustige ruimte om te zitten of geen computer. Het contact was dus vaak telefonisch. En dan miste ik de non-verbale communicatie.”
Uitgepraat
De Koning merkte het verschil tussen een fysieke ontmoeting en een online sessie ook in tijdsduur; sprak ze cliënten op kantoor een halfuur, achter het scherm was ze soms al met een kwartier uitgepraat.
Toch zijn deze ervaringen niet van toepassing op de hele geestelijke gezondheidszorg, merkt De Koning direct op. Bij sommige cliënten verliep de zorg-op-afstand juist wel goed, hoort ze van collega’s.
Samen met de psycholoog Edwin de Beurs en andere wetenschappers deed De Koning onderzoek naar online behandelen. Een steekproef van cliënten van Arkin, een grote ggz-instelling, werd gevraagd naar hun ervaringen met de overstap van afspraken op locatie naar online behandelen. Een meerderheid, namelijk 57 procent, bleek vooral face-to-fac contact te willen met de therapeut. Daarbij gaven veel cliënten wel aan blij te zijn met de mogelijkheid van online sessies.
Ook vergeleek Edwin de Beurs de effectiviteit van beide behandelvormen bij mensen met milde tot matig ernstige psychische aandoeningen. Daarbij bleek er geen verschil in effectiviteit tussen de online behandelingen en de face-to-facesessies.
Sneller moe
„In het onderzoek zeiden veel cliënten dat ze het contact met hun therapeut vluchtig en minder persoonlijk vinden. Daarnaast zijn behandelaren sneller moe”, somt De Koning wat nadelen van online zorg op. Voordelen zijn er echter ook. „Een cliënt maakt geen reistijd en reiskosten, en een afspraak is makkelijker in te plannen. Heeft iemand een lichte griep, dan zou hij waarschijnlijk zijn afspraak op locatie afzeggen. Nu kan een sessie in zo’n geval vaak wel doorgaan, maar dan online.”
Vooral voor mensen die kampen met psychische klachten en daarvoor hulp nodig hebben, maar verder hun leven goed op orde hebben, is zorg-op-afstand een goede optie, merkt De Koning uit ervaring. „Met deze mensen kun je ook online een goede therapeutische relatie opbouwen.”
Zelf ziet de psychiater vooral toekomst in een mengvorm van online en face-to-facecontact. „Online behandelen is een mooie toevoeging aan ons arsenaal aan contactmogelijkheden. Maar een fysieke ontmoeting moet wat mij betreft ook tot de mogelijkheden blijven behoren.”
