Belangrijke oorzaken zijn afnemende taal- en rekenvaardigheden en te weinig kennis van natuur en techniek. Zelfs in het rijke Nederland zijn er een miljoen functioneel analfabeten (wie dit leest is het niet). Jaarlijks betreft het zo’n 15 procent van de schoolverlaters. Kinderen worden overal overladen met informatie en bouwen meer hapsnap dan gestructureerd hun wereldbeeld op. Bij sterk uiteenlopende variatie in bevattingsvermogen is het op scholen lastig iedere leerling een passende portie te geven. Klassikaal doceren bemoeilijkt individueel doseren, zeker als de leraar teveel op het bord krijgt. Eenmaal opgelopen kennishiaten belemmeren inzicht en begrip, waardoor bij wis- en natuurkundevakken ook veel intelligente scholieren afhaken. Als die later toch in beleidsfuncties terechtkomen, zullen ze eerder milieuproblemen veroorzaken dan oplossen.

Een groeiende bevolking vereist meer technologie, maar om die verder te ontwikkelen, is een steeds hoger kennisniveau nodig. Dan wordt inzet van moderne media onontkoombaar. Veel lesmethoden uit het tijdperk van het krijt zijn inmiddels gedigitaliseerd maar dat is onvoldoende. Ook na de schooltijd moet scholing aantrekkelijk zijn. Wie wat leren betreft levenslang krijgt, moet dat niet als straf ervaren.

Wereldwijd zijn er mooie initiatieven ontplooid, aanvullend op overheidsonderwijs, door vrijwilligers met passie voor kennisoverdracht. Bekend is Wikipedia, de gratis internetkennisbank met meer inhoud dan de befaamde Encyclopædia Britannica. Ook op YouTube staan veel instructieve filmpjes. Organisaties als de Khan Academy bieden duizenden videolessen aan. Universiteiten stellen zelfs via MOOC’s, massale open onlinecursussen, kennis op universitair niveau beschikbaar. Wie door armoede, oorlog, leeftijd of woonplek op afstand staat van onderwijs, maar wel toegang tot internet heeft, kan zich zo toch bijscholen door middel van afstandsonderwijs.

Een grote sprong voorwaarts maakt het Chinese bedrijf Squirrel AI. Met gebruik van Artificiële Intelligentie levert hun software de leerling een virtuele privédocent die heel efficiënt helpt kennis te vergaren. Met slimme algoritmen checkt het programma interactief de aanwezige knowhow van de student; het past het lesmateriaal daar direct op aan. Dat voorkomt zowel onnodige herhaling als kennishiaten, zodat snel en goed geleerd wordt. Geen zesjescultuur meer, maar minimaal gaan voor een acht! Het brengt privéonderwijs van topniveau binnen bereik van miljoenen.

Helaas leert veel ‘dom’ volk deze opties niet kennen. Analfabeten, digibeten, wifilozen, TikTokkies: ze hebben hulp nodig om de eerste stappen op de leerweg te kunnen zetten. Anders blijven ze perspectiefloos gevangen in hun bubbel. Net als veel vertwitterde slimme hoogafgeleiden.

Natuurlijk is er een privacyrisico als software weet wat je weet. Maar zodra een bevolking beter opgeleid raakt, verliezen dictaturen aan macht. Want niet alleen kennis van de schepping maar ook kennis over de Schepper kan zo worden gedeeld. Zie internationaal opererende christelijke organisaties als Trans World Radio en NET Foundation. Sterk punt: hun digitale contacten leiden tot het kennen van elkaar.

Onderwijs blijft nodig om gezónde vruchten te kunnen plukken van de virtuele boom van de kennis van goed en kwaad. Daarvan eten om als God te wezen, is nog steeds verleidelijk. Fanatiek gaan studeren om geld en macht en status te verwerven, voor de toppositie. Maar, met zoveel kennis geconfronteerd, ontkomt niemand eraan zichzelf als ‘dom’ te leren kennen. En kan evenzo iedereen alsnog wijs worden.

Wijsheid is weten hoe dat moet, het als God willen zijn: niet de hoogste baas worden, maar ten diepste goed.

De auteur is adviserend ingenieur.