Hij is niet de ijzervreter waarvoor sommigen hem verslijten; eerder een vriendelijk en minzaam mens. De Duitse theoloog prof. dr. Peter Beyerhaus wil echter wel duidelijk zijn, ook ten aanzien van de Wereldraad van Kerken.
Prof. Beyerhaus verbindt de Wereldraad niet diréct met termen zoals liberalisme en syncretisme (vermenging van religies). „Maar ze zijn er wel in zachte vorm aanwezig. En daarom misschien nóg gevaarlijker.”
De 84-jarige theoloog is de drijvende kracht achter de belijdenisbeweging Geen ander Evangelie, die nu deel uitmaakt van de Internationale Conferentie van Belijdenisgemeenschappen. Deze week is hij in de Zuid-Koreaanse havenstad Busan bij de assemblee van de Wereldraad van Kerken, als persvertegenwoordiger van het blad Diakrisis. Dinsdag preekte hij in Busan, morgen houdt hij hier een lezing voor de Korean Evangelical Fellowship. In de hoofdstad Seoul wachten hem volgende week nog twee preekbeurten.
Wat doet een 84-jarige in een perscentrum van de assemblee?
Prof. Beyerhaus lacht, kijkt een poosje peinzend voor zich uit, alsof hij aarzelt het te zeggen. „Mijn arts heeft gezegd mij niet langer te willen behandelen als ik naar Zuid-Korea zou gaan. Ik ben niet ziek, hoewel mijn leeftijd wel zijn beperkingen met zich meebrengt. Maar ik kan mijn Koreaanse broeders en zusters toch niet in de steek laten? Zij hebben me gevraagd om een lezing te houden over de Wereldraad van Kerken nu die een assemblee in Korea houdt. Mijn zoon is met me meegegaan om me te helpen.”
De theoloog is ongerust over de steun van de Koreaanse kerken aan de assemblee. „Zij hebben die voor 1 miljoen dollar meegefinancierd. Een van de promotors van de assemblee is de Koreaan Joy Wha Park. Ik was als copromotor betrokken bij zijn proefschrift en ken hem dus goed. Hij is een aanhanger van de theologie van Moltmann en vertegenwoordiger van de liberale theologie. Het is hem gelukt om de tegenstand van de Koreaanse kerken tegen de oecumene te overwinnen.”
De assemblee heeft veel polarisatie binnen de Koreaanse kerken teweeggebracht, zegt Beyerhaus. „Ik heb mij in een lezing in Seoul, eerder dit jaar, nogal kritisch uitgelaten over de Wereldraad. Dat heeft veel ophef gegeven. Deze week spreek ik voor de Korean Evangelical Fellowship. Dat is wel een delicate opgave. Deze fellowship heeft een ommezwaai naar de Wereldraad gemaakt en de financiële middelen verstrekt voor de assemblee. Ik kan natuurlijk niet te scherp zijn, maar kan ook niet zwijgen.”
Wat is uw grootste bezwaar tegen de Wereldraad zoals die vorm krijgt op deze assemblee?
„De taal lijkt Bijbels, maar wie hier goed luistert, komt tot andere conclusies. Neem alleen al het thema van de assemblee: ”De God van het leven”. Het gaat dan om transformatie van het leven in de richting van meer vrede en gerechtigheid op deze wereld. Christenen moeten zich bezighouden met het oprichten van Gods Koninkrijk in de zin van een politieke en maatschappelijke orde voor de samenleving.”
Hier verandert het Evangelie dus in een maatschappelijk Evangelie, een sociaal Gospel, zegt hij. „Die teneur zie je al decennialang bij de Wereldraad van Kerken, vooral sinds de vergaderingen in Uppsala en Bangkok in de jaren zestig en zeventig. Nieuw is echter dat deze gedachten in toenemende mate door de evangelicalen worden omarmd. Dat is gebeurd door de Lausannebeweging, in een vroeg stadium door John Stott, en officieel door het congres van Kaapstad in 2010. Wie bracht daar als eerste de groeten over? Dat was de secretaris-generaal van de Wereldraad, Olav Fykse Tveit. En deze week liet ook de Aziëdirecteur van Lausanne zich in lovende woorden uit over de Wereldraad. Vanuit die hoek hoef je dus geen kritiek op de raad meer te verwachten. Juist de zaken waartegen de evangelicalen zich hebben verzet, worden nu omarmd.”
U heeft zich kritisch uitgelaten over het zendingsdocument ”Samen voor het leven”. Toch wordt in dat rapport de proclamatie van Christus nadrukkelijk gehandhaafd.
„Wat verstaat men onder zending? God is in dat document de Vader Die het leven aan allen geeft, aan dieren, bomen en mensen. Het blijft allemaal vaag, het kruis van Jezus Christus wordt nauwelijks genoemd. De schepping is feitelijk al verlost, maar moet alleen nog meer verlost worden. De mens heeft de taak om Gods scheppingsplan in de wereld uit te voeren om tot een vreedzame samenleving te komen. Maar wat mij ook tegenstaat, is dat de vrede tussen beide Korea’s niet genoemd wordt.”
De Wereldraad heeft de kerk in Noord-Korea uitgenodigd voor de vredesconsultatie, maar die kreeg geen toestemming om te komen.
„Maar welke kerk is dat?”
De officiële kerk.
„Dat ís geen kerk, maar een marionet van de communistische regering. Die kerk kan dan mooi vertellen dat er geen vervolging in Noord-Korea is. Dat is nu precies de herhaling van de situatie met de Russische vertegenwoordigers op de Wereldraad ten tijde van de Koude Oorlog. Ook toen werd gezegd dat er geen geloofsvervolging in Rusland was en dat degenen die in de gevangenis zaten, daar waren om andere redenen, zoals het overtreden van ’s lands wetten. Geen wonder dat Zuid-Koreaanse kerken opnieuw de beschuldiging van communisme richting de Wereldraad uiten.”
Op spandoeken buiten het gebouw staat vaak het woord ”religieus pluralisme”. De Wereldraad zou het relativisme bevorderen.
„Daar zit een kern van waarheid in. God heeft alle mensen als schepselen lief, dat is de achterliggende gedachte. Zij hoeven niet gered te worden. De heiligheid en de toorn van God hebben geen plaats. God is liefde en biedt Zijn liefde aan alle mensen aan. Wat ontbreekt is dat er van de kant van de mens een reactie nodig is om die liefde aan te nemen. Nu wordt die liefde verondersteld bij allen, waardoor deze algemeen blijft. Dat staat op gespannen voet met de verkondiging van de ene Naam, Jezus Christus.”
Kan men zeggen dat de Wereldraad een liberaal karakter heeft?
„Ja, maar wel een zacht liberalisme. Er is bijvoorbeeld geen sprake van agressieve Bijbelkritiek. De liefdevolle God is een liberale God, Die alle mensen accepteert zoals ze zijn en Die de zonde niet straft. De tijd van de theologie van de revolutie en van de bevrijding is voorbij. Het klinkt nu allemaal subtieler en spiritueler, maar is daarom misschien nóg gevaarlijker.”
Toch is de grondslag van de Wereldraad orthodox, bijvoorbeeld in de verwoording van de Drie-eenheid en Jezus als de Zoon van God.
„De Wereldraad zal de grondslag ook niet veranderen, maar functioneert die ook? De Evangelische Kerk in Duitsland heeft een duidelijke grondslag, maar de meesten handelen er niet naar, zelfs de bisschoppen niet. De preses van de synode, Nicolaus Schneider, gelooft zelfs niet dat Jezus Christus een zoenoffer heeft gebracht, zo heeft hij zelf gezegd. Wat stelt dan een grondslag nog voor?”
Is er niets goeds van de Wereldraad te zeggen? Of, anders gezegd: Bent u tegen iedere vorm van oecumene?
„Je kunt niet tegen oecumene zijn of tegen het streven naar eenheid van kerken. Het is immers een gebod van Christus Zelf. Wij geloven in de eenheid in Christus, maar niet in de eenheid die de Wereldraad nastreeft en die moet uitlopen op de eenheid van de wereld. Tijdens de laatste conferentie van de Internationale Conferentie van Belijdenisgemeenschappen hebben wij ons ideaal van een ”christocentrische oecumene” geformuleerd. Het gaat om de eenheid in Christus, maar, en dat mis ik bij de Wereldraad, ook om een persoonlijk geloof in Jezus Christus als antwoord hierop. Daar valt de scheiding tussen hen die wel en hen die niet geloven.”
Heeft u uw bezwaren kenbaar gemaakt bij de Wereldraad?
„We zijn in 2011 met een delegatie naar Genève gegaan en hebben daar onze bezwaren geuit. Wat mij tegenstaat, is dat de Wereldraad geen schuld belijdt over dingen die hij in het verleden verkeerd heeft gedaan. Als het gaat over schuld belijden, geeft de Rooms-Katholieke Kerk nog een beter voorbeeld.”
U lijkt pessimistisch te zijn.
„Dat ben ik ook. In het einde der tijden zal de kerk in grote aanvechtingen verkeren, een kleine kudde worden. Gelukkig gebeuren er wonderen in de kerk wereldwijd. Maar ik ben nog pessimistischer over mijn eigen land, Duitsland, waar recent de synodepreses het huwelijk op gelijk niveau stelde met andere levensverbintenissen. Ik heb begrepen dat de Orthodoxe Kerk zich daar op deze assemblee tegen heeft gekeerd. Misschien dat die kerk een remmende factor binnen de Wereldraad kan zijn. Ik wil niet denken in zwart of wit, de werkelijkheid is daarvoor te gedifferentieerd. Maar waakzaamheid is hard nodig om de geesten van deze tijd goed te peilen.”
