De Australische verpleegkundige Bronnie Ware werkte jarenlang in de palliatieve zorg. Aan de rand van het bed had zij indringende gesprekken, waarbij de stervenden terugblikten op hun leven. Zij vroeg hen of er dingen waren waarvan ze spijt hadden of die ze anders hadden willen doen. Het bleek dat zij vaak dezelfde reacties kreeg. Over de meest gehoorde antwoorden schreef zij later een boek.
Het boek bestaat voor een aanzienlijk deel uit haar eigen levensovertuiging. De punten die haar patiënten noemden, zijn echter bijzonder de moeite waard. We kunnen veel leren van mensen die vanaf het sterfbed terugkijken op hun leven. Het meest genoemde punt was: ik wilde dat ik de moed had gehad om in mijn leven trouw te zijn aan mijn eigen waarden, in plaats van wat andere mensen van mij verwachtten. Direct hierop volgden de wensen minder hard gewerkt te hebben, meer ruimte te hebben gegeven aan emoties, en meer tijd te hebben doorgebracht met vrienden.
Het is voor iedereen van ons goed om regelmatig vanuit dit perspectief naar het eigen leven te kijken. Stel u voor dat u kort voor uw levenseinde terugblikt. Hoe zou u dan terugkijken op de beslissingen die u neemt en op de besteding van uw tijd? De punten die op het sterfbed in Australië spijt opleverden, kunnen ook zomaar bij onszelf spelen.
Wie vanuit dit perspectief naar het eigen leven kijkt, komt tot nieuwe inzichten. Het zorgt als eerste voor een sterke relativering van veel zaken waar we druk mee zijn. Aan het einde van het leven is de inrichting van ons huis van niet zoveel waarde meer. De energie die we staken in een vervelende baas of buurman evenmin. Er zouden veel belangrijker zaken geweest zijn waar we ons liever voor hadden ingezet.
Hiernaast helpt het kijken vanuit dit perspectief om vast te stellen wat nu werkelijk belangrijk is in het leven. We kunnen dan vrij makkelijk vaststellen welke doelen echt de moeite waard zijn om voor te leven of zelfs om voor te sterven.
Het mooie is dat we bij het overdenken hiervan eigenlijk altijd vanzelf uitkomen bij immateriële waarden. Er zijn maar weinig mensen die aan het einde van hun leven zeggen dat ze nog meer uren op het kantoor hadden willen doorbrengen. Omgekeerd geldt dat de kerntaak van een huismoeder – de zorg voor haar kinderen – nog steeds heel relevant blijkt.
Dat het belangrijk is om helder zicht te hebben op het doel en de betekenis van ons leven, ontdekte ook de Oostenrijkse psychiater Viktor Frankl. Deze kwam in de Tweede Wereldoorlog in concentratiekampen, waaronder Auschwitz, terecht. In het concentratiekamp observeerde hij de gevangenen. Hij constateerde dat gevangenen die in het kamp geen duidelijk levensdoel meer hadden, spoedig overleden. Omgekeerd zag hij juist veerkracht bij gevangenen die helder hadden wat zij na de oorlog wilden betekenen.
Na de oorlog zette hij op papier wat hij in het kamp had overdacht. Zijn centrale visie is dat ieder mens diep van binnen verlangt naar een betekenisvol leven. Frankl was van mening dat veel stressklachten ten diepste uit een gebrek aan betekenis voortkomen. Zijn visie sluit aan bij latere onderzoeken op dit terrein. Werken aan zingeving is zeer belangrijk als bescherming tegen burn-out.
Het op deze manier nadenken over ons leven en onze doelen wordt vaak toegepast in coachingtrajecten en levert verrassende inzichten op. Het is juist ook voor christenen heel relevant. Het kan niet anders of de stem van het Woord gaat dan klinken. En dat blijkt een duidelijke richtingaanwijzer te zijn in veel keuzes die gemaakt moeten worden. In zijn doelen zal het liefhebben van God en de naaste centraal staan. Een volgeling van Christus kijkt immers aan het einde van zijn leven niet alleen terug, maar ook vooruit.
Ik sluit deze column af met een vraag. Als de verpleegkundige naast uw bed zit en met u over uw leven praat, wat vertelt u dan aan haar? Ontmoet zij u als iemand die dankbaar terugkijkt en hoopvol vooruitziet?
De auteur werkt als docent en contextueel therapeut.
