„In Zweden vragen ze zich af of je de genderdysforie in stand houdt als je met medicijnen ervoor zorgt dat jongeren de puberteit niet ingaan”, reageert Hedi Claahsen, hoofd van het Radboud Expertisecentrum Geslacht & Gender. „Dit is een van de redenen waarom we in Nederland pas met puberteitsremmers beginnen als een jongere al enigszins de eigen puberteit heeft ervaren.”

Zweden had in 2018 nog plannen om de minimumleeftijd voor een geslachtsveranderende operatie zonder toestemming van de ouders te verlagen van achttien naar vijftien jaar, maar er ontstond discussie onder wetenschappers en in de media. Christopher Gillberg, hoogleraar en psychiater aan de Sahlgrenska Academy in Göteborg, noemde de hormonale en chirurgische behandeling van minderjarigen met genderdysforie een „groot experiment.”

Verkeerde lichaam

Jongeren met genderdysforie hebben het gevoel in het verkeerde lichaam te zijn geboren. Het VU medisch centrum in Amsterdam was het eerste ziekenhuis in Nederland dat deze jongeren hielp. Ze kunnen puberteitsremmers krijgen om het ontstaan van ongewenste geslachtskenmerken te voorkomen, zoals groei van borsten of het lager worden van de stem. Als ze een geslachtsverandering willen doorzetten, kunnen ze daarna mannelijke of juist vrouwelijke hormonen toegediend krijgen en een geslachtsveranderende operatie ondergaan. Dit ”Dutch protocol” kreeg internationaal veel navolging.

In Nederland staat het behandeltraject niet ter discussie, zegt Hedi Claahsen. Puberteitsremmers worden hier pas ingezet na uitgebreide evaluatie, vertelt ze. „Geschoolde psychologen gaan in gesprek met de ouders, de kinderen en met hen samen. Als het nodig is, wordt er een psychiater bij betrokken. Bij een stemmingsstoornis wordt uitgezocht of die door de genderdysforie wordt veroorzaakt of door een onderliggend probleem.”

Soms wordt besloten dat puberteitsremmers niet nodig zijn of stoppen jongeren er weer mee, vertelt Claahsen. „Er zijn jongeren die alleen een sociale transitie nodig blijken te hebben, ze willen bijvoorbeeld als meisje met jongens optrekken of ze kiezen ervoor zich als non-binair te identificeren, ofwel niet meer als klassieke jongen of meisje.”

Verenigd Koninkrijk

De behandeling van jongeren met genderdysforie staat ook in het Verenigd Koninkrijk ter discussie. Daar sprak het hooggerechtshof in december uit dat deze behandeling experimenteel is en dat jongeren onder de zestien jaar waarschijnlijk onvoldoende begrijpen wat de gevolgen ervan zijn.

Het medicijn dat de puberteit remt, bestaat al lang, zegt Claahsen. „We gebruiken het voor kinderen die te vroeg in de puberteit komen. Als een meisje van vijf, zes jaar in de puberteit komt door een bepaalde ziekte, kun je haar met dit medicijn weer ‘terugzetten’ in de prepuberale fase. Als je het medicijn gebruikt bij een jongere van dertien met genderdysforie, wordt die ook in de prepuberale fase teruggezet, waar hij of zij wat leeftijd betreft niet hoort.” Dit heeft positieve effecten op de kwaliteit van leven, zegt Claahsen. „Jongeren gaan psychosociaal beter functioneren. Ze krijgen meer tijd om na te denken over een geslachtsverandering. De druk gaat ervan af.” De artsen gaan ervan uit dat de behandeling omkeerbaar is: als je ermee stopt, komt de puberteit alsnog. „Mogelijk heeft het wel nadelige lichamelijke gevolgen.”