Het Amsterdams Gemengd Koor, mannenkoor de Lofzang in Heerde, zangvereniging Music 4 All in Heerde en het Leidse hobbykoor Populus Unus in Cantione: een greep uit de voorbeelden van koren waar het flink misging en na één repetitie een groot deel van de zangers corona opliep. Waarom is zingen in coronatijd zo gevaarlijk?

Eerst de theorie. Bij zingen komt –net als bij praten– een spectrum aan druppeltjes vrij die het coronavirus kunnen bevatten. De grootte van die druppeltjes varieert van minuscuul tot zichtbaar met het blote oog (0,1 millimeter of groter). De grotere druppels zakken door hun gewicht snel naar de grond, terwijl de kleinere druppels –aerosolen genoemd– urenlang kunnen blijven zweven.

Lees ook

Hoe zingen in het verdachtenbankje kwam

De grotere druppels, die het meeste virus kunnen bevatten, blijven meestal binnen 1,5 meter vanaf de bron. Helaas niet altijd, zegt dr. Ivo Bouwmans. „Bij plof- en wrijfklanken kunnen ze veel verder komen. Vooral bij expressief zingen.” Tot de plofklanken behoren de medeklinkers t, p, k, d, b en g. Wrijfklanken zijn s, z, f en v.

Bouwmans, natuurkundige aan de TU Delft en dirigent van het Delftse Adelbertkoor, houdt dagelijks bij welke studies er verschijnen over zingen en corona. Op VirMus.nl plaatst hij verwijzingen naar onderzoeken die nieuwe inzichten geven.

Spreekkoren

Naast de grotere druppels zijn er de ultralichte aerosolen. Hoe groter het geluidsvolume, hoe meer er van deze kleine druppeltjes er vrijkomen. „Dus hoe harder je praat of zingt, hoe riskanter. Spreekkoren zijn verboden omdat mensen dan heel hard aan het praten zijn.”

Ook bij koor- of gemeentezang is het volume meestal groter dan bij een toespraak of preek. Bovendien zijn bij het zingen veel mensen tegelijk en voor langere tijd ‘aan het woord’. De concentratie aan aerosolen kan op die manier snel oplopen.

Zingen is daarnaast riskanter dan praten omdat zangers diep inademen, legt Bouwmans uit. Kleine druppeltjes kunnen daardoor verder de longen binnendringen, wat de kans op besmetting vergroot.

Hoe groter de groep zangers, hoe groter de kans dat er een superverspreider tussen zit. Bouwmans denkt dat de aanwezigheid van deze extra besmettelijke personen verklaart waarom het bij koren meestal goed gaat, maar soms ook flink mis kan gaan.

Een superverspreider kan wel duizend keer meer virussen uitscheiden, weet de natuurkundige. Oorzaak kan zijn dat hij of zij meer druppeltjes produceert, maar vooral dat de concentratie aan virusdeeltjes in de druppels hoger is.

Een op de twintig besmette personen is een superverspreider. Van tevoren is niet te zeggen wie. Een studie van de Amerikaanse Harvard University toonde in februari aan dat ouderen en mensen met overgewicht relatief vaker bijzonder veel aerosolen uitscheiden, al is dat bij jongeren ook mogelijk. Daarnaast bleek dat 20 procent van de mensen 80 procent van de aerosolen produceert.

Ventilatie

Wereldwijd woedt er al een jaar een discussie over aerosolen. Hoe groot is nu de rol van die ultrakleine druppeltjes bij de verspreiding van corona? Volgens Bouwmans is dat nog steeds een open vraag. Wel zijn er steeds meer aanwijzingen –zoals grote besmettingshaarden in koren– dat de minuscule druppeltjes gevaarlijk zijn. Zelf denkt de natuurkundige dat aerosolen ziekmakend zijn als de concentratie in een ruimte boven een bepaalde drempelwaarde komt.

Zorg er daarom voor dat de concentratie aan aerosolen laag blijft, adviseert Bouwmans. „Goede ventilatie is het sleutelwoord.” Zonder luchtverversing komen aerosolen overal in de ruimte terecht, laten proeven zien. „Iedereen loopt daar dan het risico op een besmetting.”

Andere tips: kom met niet te veel mensen bij elkaar, maak gebruik van een grote ruimte en zing niet te lang achter elkaar. „Als je denkt aan sigarettenrook snap je deze maatregelen. Ze zijn er allemaal op gericht om de concentratie aerosolen zo laag mogelijk te houden.”

Een andere tip, die bekend in de oren klinkt: houd voldoende afstand tot elkaar. „Liefst 2,5 meter in de zangrichting. Op die manier is de kans klein dat grote druppels anderen bereiken.”

Is het zingen met die maatregelen veilig? Bouwmans houdt een slag om de arm. „Er is altijd kans dat het misgaat. Hetzij door aerosolen, hetzij door onvoldoende afstand houden. Het is dus een individuele keuze of je het risico wilt nemen of niet.”

Bouwmans kent meerdere koren waar een corona-uitbraak plaatsvond. Het is veelal niet zeker of de oorzaak bij de grote druppels of bij aerosolen ligt. „De meeste vertegenwoordigers van koren die ik sprak, zeiden echt afstand te hebben gehouden. Eén dacht dat de besmetting na afloop moet zijn geweest.”

Dit is het tweede artikel in een tweeluik over corona en zang.