Corona heeft na een jaar de wereld nog steeds in haar greep. Het maakt de ongelijkheid genadeloos zichtbaar. In eigen land zagen we dat kwetsbare groepen, zoals ouderen en mensen met een handicap, het hardst geraakt werden door de gevolgen van de ziekte zelf en de lockdown. In ontwikkelingslanden geldt dit nóg sterker.

Het grootste deel van de mensen met een handicap wereldwijd (80 procent) leeft in arme landen. Daar waren ook vóór corona basisvoorzieningen niet of mondjesmaat beschikbaar. Zo heeft slechts 10 procent van de kinderen met een handicap toegang tot onderwijs. Een sociaal vangnet vanuit de overheid ontbreekt veelal.

Communicatie

Her en der werd niettemin wél gewerkt aan inclusie van mensen met een handicap in de samenleving. Nu de gevolgen van corona ook deze landen raakt, wordt die kwetsbare vooruitgang tenietgedaan. Armoede, handicap en corona dreigen een zeer schadelijke cocktail te worden. Een aantal factoren versterkt dit.

Allereerst is communicatie essentieel in de coronacrisis. Wat te doen om besmetting met het virus te voorkomen? Waar mag je wel en niet naartoe?

Cruciale informatie, die echter in veel gevallen langs mensen met een handicap heen gaat. Doordat zij vaak tot de allerarmsten behoren, beschikken ze niet altijd over bijvoorbeeld een smartphone. En hebben ze die wél, dan is de geboden informatie meestal niet toegankelijk. Bijvoorbeeld doordat er geen gebarentolk aanwezig is, een ondertiteling ontbreekt, er geen sprake is van een eenvoudige boodschap met heldere plaatjes en er niet aan braille gedacht is.

Ten tweede is de zorg in deze landen voor mensen met een handicap er nóg ontoegankelijker op geworden. Zorgverleners aan huis zijn weggevallen. En nieuwe vormen die ontstonden, zoals digitale consulten, bereiken deze doelgroep niet.

Neerwaartse spiraal

Een derde –en misschien wel de belangrijkste– factor is het feit dat (belangenorganisaties van) mensen met een beperking niet betrokken worden bij beleidsvorming en voorlichtingscampagnes rond Covid-19. Hoewel de maatregelen hen als risicogroep direct betreffen, is er in vrijwel geen enkel land actieve participatie van mensen met een beperking in de Covid-responseteams.

Dit alles zorgt ervoor dat mensen met een handicap in een neerwaartse spiraal terechtkomen. Armoede ligt altijd op de loer voor gezinnen waarin een van de gezinsleden een handicap heeft. Vanwege medische kosten, beperkte toegang tot werk en sociale uitsluiting. Corona versterkt dit nu nog verder. Samuël, een jongeman met een beperking uit Kenia, vertelt: „De overheid distribueert voedsel, maar het is druk, en de rijen zijn lang. Het lukt mij niet zo lang te staan. En als ik een vriend stuur, dan geloven ze niet dat hij voor iemand anders voedsel komt halen.”

Lokale overheden

De minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking en Nederlandse ontwikkelingsorganisaties zijn betrokken bij noodhulpacties in de landen die zwaar getroffen worden door de gevolgen van corona. Zij kunnen een belangrijke rol spelen in het inclusief maken van coronahulp!

Vanuit de praktijk weet SeeYou dat het meenemen van mensen met een handicap in brede hulpprogramma’s niet ingewikkeld is. Echter, het gaat niet vanzelf.

De belangrijkste stap die lokale overheden en hulporganisaties hierin kunnen zetten, is mensen met een handicap zélf te betrekken in de besluitvorming. Maak henzelf of hun familieleden (bijvoorbeeld in het geval van kinderen met een meervoudige beperking) onderdeel van het ontwerp van en de besluitvorming over projecten. Zij weten het allerbeste hoe een economisch ondersteuningspakket of voedseldistributie óók toegankelijk wordt voor mensen met een beperking.

Een tweede stap die hulporganisaties en de (toekomstige) minister van Ontwikkelingssamenwerking kunnen zetten, is de samenwerking opzoeken met maatschappelijke organisaties die gespecialiseerd zijn in het werken met mensen met een handicap. Uit recent onderzoek van het Overseas Development Institute blijkt dat slechts 9 procent van hulp die succesvol is voor mensen met een handicap via overheden loopt en 75 procent via ngo’s met ervaring op dit vlak. Daag hen bijvoorbeeld uit om de innovatieve oplossingen die de coronacrisis heeft opgeleverd toegankelijk te maken voor mensen met een handicap in de armste gebieden, zonder IT-infrastructuur.

Voedselzekerheid

Investeren in voedselzekerheid is een derde aandachtspunt. Dit is cruciaal als we willen voorkomen dat honger grote schade aanricht. Dit kan door voedseldistributie toegankelijk te maken. Nog beter en duurzamer is het om mensen te stimuleren om thuis bedrijvigheid te ontwikkelen. Zo zorgde de Indonesische partner van SeeYou ervoor dat mensen met een handicap in coronatijd thuis vis konden kweken. Een volle maag én een mogelijkheid om inkomsten te genereren.

Door corona dreigen mensen met een handicap in de allerarmste landen uit het zicht te verdwijnen. Onze oproep: maak ze zichtbaar en onderdeel van de oplossing!

Dicky Nieuwenhuis en Lieke Scheewe zijn respectievelijk directeur en specialist van stichting SeeYou (het voormalige Light for the World Nederland).