Half oktober keerde koning Willem-Alexander terug uit Griekenland. Hij had het recht om daar op vakantie te gaan. Het bezoek viel toen binnen de grenzen van de coronaregels. Toch zag hij vrijwillig af van zijn rechten. Sterker nog, hij bekende op een ongekende wijze zijn spijt over deze reis. Het overgrote deel van de bevolking waardeerde deze stap, omdat hij als koning een voorbeeldfunctie heeft.

Zou dit voorbeeld christenen – koningskinderen – kunnen helpen bij de vraag of we wel of niet moeten afzien van onze rechten om samen te komen in een eredienst? We mógen volgens de Grondwet samenkomen en zelfs met meer dan dertig mensen, maar is het wijs? Is het niet meer tot eer van God als we vrijwillig afzien van onze rechten? Zouden wij niet, net als de koning, een voorbeeldfunctie hebben in de samenleving? Moeten wij niet als eersten opstaan en zeggen: wíj hebben gezondigd, wij zijn van het heilspoor afgegaan?

Geen aanstoot

Wellicht kunnen Jezus en Paulus ons helpen. Zij zagen vrijwillig af van hun rechten, en dat met een hoger doel. Paulus had het recht om op kosten van de gemeenten te leven, maar koos ervoor om dat niet te doen, om „geen verhindering te geven aan het Evangelie van Christus” (1 Korinthe 9:3-15). Hij koos ervoor om geen aanstoot te geven in enig ding, „opdat de bediening niet gelasterd worde” (2 Korinthe 6:3-4). Jezus hóefde het gebruik van Zijn goddelijke heerlijkheid niet af te leggen, en toch deed Hij geheel vrijwillig afstand van Zijn hoge positie en vernederde Hij Zich door aan ons mensen gelijk te worden, en dat alles met het oog op de heerlijkheid van God (Filippenzen 2:5-11).

Als iemand zich zou afvragen of wij ons wel met Paulus en Jezus kunnen vergelijken, dan geeft Paulus zelf het antwoord: „Want dat gevoelen zij in u, hetwelk ook in Christus Jezus was” (Filippenzen 2:5). En dat gevoelen is: „Een iegelijk zie niet op het zijne, maar een iegelijk [zie] ook op hetgeen dat der anderen is” (2:4).

Bewogenheid

Dat brengt mij bij mijn tweede punt. De discussie rond kerkdiensten wordt vooral gevoerd vanuit het binnenperspectief: moeten we ons nu nog meer laten ontzeggen?

Mensen van buiten de kerk zien echter eerst ons gedrag en onze levenswandel, en horen dan (eventueel) pas onze woorden, niet andersom. Dat was ook onze ervaring in een zendingscontext. Wie tijdens deze lockdown kerkdiensten blijft beleggen (met meer dan dertig mensen), kan daarmee (onbedoeld) een houding van onverschilligheid communiceren ten opzichte van degenen die buiten de kerk zijn. Alle goede woorden die we daarna spreken, doen dat niet meer teniet. Als we de berichten in de media volgen, zien we inderdaad dat de bediening gelasterd wordt, dat er verhindering van het Evangelie plaatsvindt. De aangehaalde woorden van Paulus en het hart van Jezus, die innerlijk bewogen was over de schapen die geen herder hadden, roepen ons op om in ons spreken én doen bewogenheid te communiceren.

Twee of drie

Ten slotte: het argument ”een onlinekerkdienst zonder kerkgangers is voor ons geen kerkdienst in de ware betekenis van het woord” past niet bij de woorden van Jezus: „Want waar twee of drie vergaderd zijn in Mijn Naam, daar ben Ik in het midden van hen” (Mattheüs 18:20). De eerste driehonderd jaar van onze jaartelling kwamen christenen vooral samen in huizen, omdat ze eenvoudigweg geen kerkgebouwen hadden. Geheime gelovigen in gesloten landen komen noodgedwongen helemaal niet ‘samen’. Zendingswerkers in moslimlanden waar nog geen kerk is, houden kerkdiensten met teamleden in huiskamers.

Bezinning op kerk-zijn

We worden als christenen door deze crisis gedwongen om na te denken over wat kerk-zijn werkelijk betekent in een voor het grootste deel niet-kerkelijke context. Betekent dat in deze tijd misschien het drukken van de voetstappen van Christus, door af te zien van onze rechten, door het kruis op te nemen en door gericht te zijn op het heil van degenen die buiten zijn, door met hen mee te lijden aan de crisis?

De auteur heeft als vertaalkundige gewerkt in Guinee (West-Afrika).