Ik denk aan een vrouw van 84 jaar. Ze zal spoedig sterven, gezien de reden van haar komst en haar vermagerde lichaam. Ze heeft nog één zus, verder niemand meer. Bij het afscheid krijgt ze geen handdruk of kus. Ze zou besmet kunnen raken door dat virus, vertelt haar zus. Het doet me pijn als ik dat zie.

Later op de avond pak ik zelf instinctief de hand van deze oude vrouw. Ik denk onderwijl aan de man met corona die ik zojuist uit het ziekenhuis naar de taxi bracht. Dit zonder beschermende kleding; dat hoeft namelijk niet in de gangen van het ziekenhuis. Zal ík haar dan nu besmetten? Ze vertelt: „Ik ben zo eenzaam, zo vreselijk alleen! De verzorging is goed, hoor. Die lieve meiden doen alles om dat virus buiten de deur te houden. Maar ik voel me zo alleen, zó alleen.”

Op afstand

Een oude man werd opgenomen vanwege benauwdheid door corona. De behandeling mocht niet baten, hij moet sterven. Zijn zoon staat op afstand, met beschermingsmiddelen. Ik moedig hem aan naast zijn vader te gaan zitten en zijn hand vast te houden. Hij durft niet. Even twijfel ik. Zal ik hem wat uitleg geven, zeggen dat hij niet zo bang hoeft te zijn? Voor nu lijkt het me geen goed idee. In dit geval kan ik dat beter zelf doen. Ach, ik weet het wel, de liefde van een kind kan ik niet geven. Maar zó iemand laten sterven?

Ik luister naar zijn laatste woorden en een uur later blaast deze vader zijn laatste adem uit. Ik condoleer zijn zoon op afstand, zonder hand. Precies zoals het moet.

Verdriet en stress

Een stervende patiënt van 78 jaar had zich aan alle maatregelen gehouden. Hij kwam nergens meer. Bezoek van zijn dochter en twee lieve kleinkinderen hield hij zoveel mogelijk af, of dit gebeurde op afstand. Hij wilde graag gezond blijven en nog genieten van de tijd met zijn dierbaren.

Het virus had er geen rekening mee gehouden en zijn longen aangetast. Samen met zijn dochter sta ik aan het bed van vader. Hij sterft. Huilend valt ze bij het lichaam van haar overleden vader en ze grijpt zijn handen vast. Te laat! flitst het door mijn hoofd. Zouden ze geweten hebben dat eenzaamheid verdriet en stress veroorzaakt en daarmee het immuunsysteem aantast? Dat mensen dan ongezonder gaan eten en daardoor vatbaarder worden? Zou hij nu nog leven als ze andere keuzes hadden gemaakt?

Deur altijd dicht

Angst lijkt de baas, maar is die een goede raadgever? Zou die oude en vermagerde vrouw haar dagen willen doorbrengen in eenzaamheid? Zouden die lieve zusters weten dat deze vrouw veel buiten en in beweging moet komen? Of een beetje vitamine D en zink moet krijgen, ter vermindering van de kans op overlijden of ziek worden door het virus? Dat 98 procent van de besmette mensen niet eens in het ziekenhuis komt? Dat ventilatie belangrijk is? Haar deur zit altijd dicht en ze kwam niet buiten…

Angst regeert. De burger wordt op de hoogte gehouden van het aantal ziekenhuisopnames en besmettingscijfers. Hij wordt zelfs door mediabeelden meegenomen naar de ziekenhuizen en de ic’s. De beelden maken mensen bang. Maar liggen er op de ic niet altijd mensen die heel erg ziek zijn? We maken ons niet meer zo druk om andere ziektes, terwijl in onze ziekenhuizen ‘slechts’ 5 procent van de bedden wordt bezet door coronapatiënten. Houden gezondheid en welbevinden niet meer in dan alleen de afwezigheid van corona?

„Slechte raadgever”

Ik denk terug aan mijn eerste dienst op de corona-afdeling en herinner me een oude vrouw. Ze wilde niet meer leven en stoppen met de behandeling. De dokter zat naast haar, deed z’n beschermingsbril omhoog om wat menselijkheid te bieden en luisterde naar haar verhaal. Ik vroeg hem later: ben je niet bang dan zelf besmet te raken? „Ach”, antwoordde hij, „angst is een slechte raadgever!”

De auteur is verpleegkundige.