Alle ogen zijn gericht op een coronavaccin. Is dat de enige route om uit deze crisis te komen, of zijn er meer mogelijkheden? Een verkenning in vijf verschillende strategieën.
1. Vaccinatie
Vaccinatie wordt veelal gezien als dé uitweg uit de coronacrisis. Met een vaccin is het mogelijk zonder sterfte groepsimmuniteit tegen het coronavirus te bereiken. Dat lukt als zo’n 70 procent van de bevolking is ingeënt.
De vaccins van de twee koplopers, de farmaceuten Moderna en Pfizer/BioNTech, lijken heel goed te werken. Ze bieden naar eigen zeggen 95 procent bescherming.
Dat klinkt mooi, maar er is nog veel onduidelijk. Zo is het niet bekend in welke mate deze vaccins ouderen en kwetsbaren beschermen, de groepen die het grootste risico lopen op ernstige ziekte en sterfte aan Covid-19. Samen met zorgmedewerkers komen zij in januari als eersten in aanmerking voor een prik, bij respectievelijk de verpleeghuisarts, huisarts of bedrijfsarts. In het slechtste geval beschermt het vaccin hen niet of nauwelijks.
De GGD verwacht dat niet-risicogroepen in augustus aan de beurt zijn. Een probleem bij hen is de matige vaccinatiebereidheid, die deels te maken heeft met angst voor bijwerkingen. Vier op de tien Nederlanders wil zich niet laten inenten als er een coronavaccin is, bleek vorige maand uit onderzoek van Hart van Nederland. Stel dat er onverwachte bijwerkingen optreden, dan zal dat de vaccinatiebereidheid niet ten goede komen. Bij een lage vaccinatiegraad is groepsimmuniteit een onhaalbare kaart.
Daarnaast is het nog onzeker hoe lang de vaccins bescherming bieden. Als de verkregen immuniteit afneemt of als het coronavirus muteert, zouden mensen bijvoorbeeld elk jaar opnieuw een prik moeten halen, zoals bij de seizoensgriep.
2. Natuurlijke groepsimmuniteit
Premier Rutte opperde als een van de eersten het idee van groepsimmuniteit tijdens een toespraak op 16 maart. Epidemiologen verwierpen dit als onwenselijk, omdat het aan té veel mensen het leven zou kosten.
Inmiddels zijn we negen maanden verder. In die tijd zijn er betere behandelingen ontwikkeld, waardoor de sterfte afneemt.
Er zijn echter geen aanwijzingen dat het virus is verzwakt, zoals eind 1919 bij de Spaanse griep gebeurde. Wel is het coronavirus intussen besmettelijker geworden.
Op basis van antistoffenonderzoek van bloedbank Sanquin blijkt dat zo’n 10 procent van de bevolking het virus heeft gehad en daar weerstand tegen heeft opgebouwd. Voordat dat bij de hele bevolking het geval is, zijn we met de huidige maatregelen zes jaar verder, schat de Leidse epidemioloog prof. Frits Rosendaal desgevraagd. Als de teugels worden gevierd, zou groepsimmuniteit volgens hem binnen een jaar al mogelijk zijn. Waarbij we een onwenselijke situatie krijgen zoals in maart, met overvolle ziekenhuizen en torenhoge sterftecijfers.
3. Betere behandelingen
Het coronavirus kan minder dodelijk worden als er betere behandelingen komen. De afgelopen tijd zijn er honderden klinische studies gestart naar hoopvolle medicijnen. Sommige daarvan zijn bedoeld om te voorkómen dat kwetsbaren mensen, zoals verpleeghuisbewoners, geïnfecteerd raken met het virus. In deze categorie vallen kunstmatige antilichamen of antilichamen uit het bloedplasma van herstelde coronapatiënten.
Andere middelen helpen bij het onderdrukken van symptomen. Zoals een medicijn van de Britse farmaceut Synairgen. In juli bleek dat dit middel, interferon-bèta, bij opgenomen coronapatiënten de kans om ernstig ziek te worden of te overlijden met 79 procent verlaagt. Een ander voorbeeld is enoximon. Uit kleinschalig onderzoek bleek dat dit middel benauwdheidsklachten vermindert en een ic-opname kan helpen voorkomen.
Weer andere geneesmiddelen helpen bij de meest ernstige klachten, zoals de ontstekingsremmer dexamethason. In juni bleek dat dit medicijn voor een derde minder sterfte zorgt bij coronapatiënten die aan de beademing liggen.
4. Virus uitbannen
In plaats van te streven naar groepsimmuniteit of betere medicatie, kan ook worden ingezet op het buiten de deur houden van het coronavirus. Op die manier kwam er in juli 2003 een einde aan de SARS-uitbraak.
Belangrijke sleutels bij het bestrijden van het virus zijn het massaal testen van mensen in risicogebieden en op scholen, bron- en contactonderzoek en zelfisolatie.
Veelbelovend is de ontwikkeling van sneltesten, zoals antigeentesten, de zogenaamde LAMP-test en de ademtest. De overheid is momenteel volop bezig met onderzoek naar de betrouwbaarheid van deze testen.
Het meest ideaal zou zijn als mensen zichzelf thuis kunnen testen. Er zijn nu echter nog geen betrouwbare zelftesten voor corona, en het ziet er ook niet naar uit dat deze route binnenkort een optie is.
5. Een combinatie
Het meest voor de hand liggend is een combinatie van de genoemde strategieën. Een toenemend deel van de bevolking bouwt weerstand tegen corona op door een vaccin, een ander groeiend deel door blootstelling aan het virus. Tegelijk houden GGD’en de verspreiding van het virus goed in de gaten door middel van bron- en contactonderzoek en veelvuldig testen. Intussen verbeteren de therapieën, waardoor er minder mensen ernstig ziek worden, in het ziekenhuis belanden en overlijden.
Bij een afname van het aantal infecties, ziekenhuis- en intensive-careopnames en sterfte zal het kabinet de coronamaatregelen versoepelen en keert Nederland langzaam maar zeker weer terug naar het oude normaal. Wanneer dat precies zal zijn, is moeilijk te zeggen. Behalve de genoemde factoren wordt het beloop van het virus ook sterk beïnvloed door het seizoen en het gedrag van mensen – zaken die niet of moeilijk zijn te sturen.
