„Corona is in feite niet erger dan een stevige griepuitbraak.” Twee op de vijf RD-lezers zijn het met die stelling eens. Hebben zij gelijk? Een epidemioloog, griepdeskundige en intensivist reageren.
Deze groep lezers kan sowieso op volledige instemming rekenen van actiegroep Viruswaarheid. „De sterfte aan corona blijkt vergelijkbaar met een gemiddeld tot ernstig griepseizoen”, vertelt een woordvoerster op een filmpje dat op hun website prijkt en via sociale media veelvuldig werd gedeeld. „De wereld stond niet aan de rand van een extreme uitbraak van een zeer dodelijke en zeer besmettelijke ziekte”, zegt ze met een sarcastische ondertoon. „In plaats daarvan waren we al geruime tijd onderweg met een vrij normale infectiegolf (...). De exponentiële uitbraak waar iedereen het over had, was niets meer dan het directe resultaat van de exponentiële groei van het aantal uitgevoerde tests.” Ze concludeert: „Wat was er zo anders dit jaar? Eigenlijk helemaal niets.” Heeft Viruswaarheid gelijk en is corona niet meer dan een griepje?
Misvattingen
Laten we eerst helder definiëren wat de griep is, zegt epidemioloog prof. Frits Rosendaal van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). „Daarover bestaan veel misvattingen. Mensen bedoelen daarmee vaak een luchtweginfectie. Die kan echter door verkoudheidsvirussen worden veroorzaakt. Bij de echte griep kunnen klachten ook mild zijn. Of je weet niet eens dat je het hebt, net als bij corona. Maar je kunt er ook flink ziek van worden. Je ligt dan een week met hoge koorts in bed.”
De seizoensgriep kan dus heel vervelend zijn. Jonge kinderen en ouderen kunnen er zelfs door op de intensive care belanden of overlijden. Jaarlijks overlijden er gemiddeld 2900 patiënten aan. De winter van 2017 tot 2018 was een dieptepunt: toen kostte de griep ruim 9400 mensen het leven, volgens oversterftecijfers van het CBS. Volgens het RIVM werden die winter circa 900.000 mensen ziek. Naar schatting liepen nog eens 900.000 mensen griep op zonder daar iets van te merken. Dit betekent dat de sterfte aan griep dat jaar 0,5 tot 1 procent was, afhankelijk van hoe je dat getal definieert. Andere jaren lag het sterftepercentage onder de 0,5.
Dodelijker
Corona is een stuk dodelijker dan griep in de meeste jaren en iets dodelijker dan de griep uit 2017 en 2018, zegt Rosendaal. Van de een tot twee miljoen Nederlanders die tot nu toe besmet raakten, overleden er zo’n 12.000. „Hoeveel er thuis overleden weten we niet precies. Voorzichtigheidshalve houd ik de sterfte op 0,5 tot 1,5 procent.”
Maar wie daaruit concludeert dat corona niet erger is dan een flinke griep, maakt een grote denkfout, zegt de epidemioloog. „De sterfte bleef beperkt doordat we optimale zorg konden leveren. De ic’s konden het net aan. Zonder maatregelen zouden tien keer zoveel mensen corona hebben gekregen. Zulke aantallen kunnen ziekenhuizen niet aan. Met als gevolg dat mogelijk 100.000 meer mensen zouden zijn overleden. Het sterftepercentage is in dat scenario veel hoger.”
Rosendaal verwacht nog eens 100.000 sterfgevallen als binnen een half jaar de helft van de 400.000 85-plussers in Nederland corona zou oplopen. In die leeftijdscategorie moet ongeveer de helft van de coronapatiënten aan de beademing. Dat zouden er in het ergste scenario dus 100.000 zijn. Van de groep onder de zeventig jaar zouden 30.000 tot 50.000 mensen een ic-opname nodig hebben, schat de epidemioloog. „Hoeveel precies kunnen we niet zeker weten, maar met slechts zo’n duizend beschikbare ic-bedden zouden we zoveel patiënten nooit aankunnen. Zonder maatregelen hadden we een ramp gekregen van immense opvang. Een glimpje daarvan hebben we gezien in het Italiaanse Bergamo, waar de doodskisten zich opstapelden.”
Ook dr. Ted van Essen, voormalig huisarts en sinds 2018 voorzitter van de Nederlandse Influenza Stichting, ziet grote verschillen tussen corona en de griep. „Corona veroorzaakt vaker ernstige klachten en leidt tot meer ziekenhuisopnames dan influenza. Niet voor niets moet de reguliere zorg nu worden afgeschaald. Bij een griepuitbraak is dat nog nooit nodig geweest, zelfs niet bij die van 2017 tot 2018. Dat kwam mede doordat die zich over een periode van maar liefst achttien weken uitspreidde. Corona grijpt veel sneller om zich heen.”
Daarnaast is het coronavirus agressiever dan influenza, zegt Van Essen. „Het tast de longen rechtstreeks aan. Het griepvirus doet dat minder. Als grieppatiënten een longontsteking krijgen, komt dat meestal door een bacterie die opleeft als de weerstand verzwakt.”
Virusremmer
Corona is levensgevaarlijk voor oud én jong, zegt Van Essen. „Ook jonge mensen kunnen er flink ziek van worden en er zelfs aan overlijden. Bij de griepuitbraak in 2018 was er daarentegen vrijwel alleen sterfte onder mensen boven de 65 jaar.”
Voor de jaarlijkse griep is een vaccin snel in zicht, omdat er kan worden voortgeborduurd op bestaande griepvaccins. Zo niet voor corona. „Dat zorgt voor veel onzekerheid.”
Ook de gevolgen op de lange termijn zijn bij corona veel ingrijpender. „Grieppatiënten kunnen na hun ziekte nog best een tijdje moe zijn. Maar dat valt in het niet bij de schade veroorzaakt door corona. Een nicht van mij –zij is vijftig jaar– heeft een pacemaker gekregen vanwege hartschade door corona. Zoiets is bij influenza nog nooit vertoond. De late gevolgen van corona zijn desastreus. Duizenden mensen kampen met post-coronaklachten.”
Van Essen vindt de maatregelen die de overheid neemt voor het indammen van het virus „zeer terecht.” „Over de omvang kun je twisten. Maar dát maatregelen nodig zijn, staat voor mij als een paal boven water. Corona en de griep zijn echt onvergelijkbaar.”
Corona gevaarlijker dan influenza
Het coronavirus is agressiever dan influenza: ook jonge en voorheen gezonde mensen kunnen er flink ziek van worden en er zelfs aan komen te overlijden. Grieppatiënten die op de ic belanden, zijn daarentegen vrijwel altijd op hogere leeftijd (60-plus) en hebben meerdere onderliggende aandoeningen.
Een groot verschil tussen corona en de griep zijn de langdurige klachten die coronapatiënten aan hun ziekte kunnen overhouden. Zo’n 10 procent kampt vier weken later nog met restklachten zoals extreme vermoeidheid. Dat geldt ook voor patiënten die na een besmetting slechts milde klachten kregen. Bij de jaarlijkse griep is dat nagenoeg niet het geval.
Corona is iets dodelijker dan de seizoensgriep. Volgens de Leidse epidemioloog prof. Frits Rosendaal is het sterftepercentage in Nederland tussen de 0,5 en 1,5. Dat is hoger dan de gemiddelde sterfte aan griep, die de meeste jaren onder de 0,5 procent ligt.
De Amerikaanse epidemioloog prof. John Ioannides berekende op basis van 61 studies een gemiddelde sterfte van 0,23 procent wereldwijd. Dit percentage verschilt echter enorm per bevolking en subgroep, afhankelijk van onder meer de gemiddelde levensverwachting. Zo fluctueerde de sterfte in de verschillende studies van 0,00 tot 1,54 procent. Dit is in ieder geval fors lager dan de 3,4 procent waar de Wereldgezondheidsorganisatie aan het begin van de pandemie van uitging.
Klachten houden soms lang aan
Een Facebookgroep van coronapatiënten met langdurige klachten telt op dit moment niet minder dan 16.000 leden. Dit zijn over het algemeen jonge mensen –vooral vrouwen– die niet op de intensive care hebben gelegen. De verhalen zijn schrijnend. Zo vertelt een vrouw die in mei corona opliep over een „terugkerend brandend gevoel tussen schouderbladen en rug, alsof je open brandwonden hebt.” Een andere vrouw, zeven maanden geleden werd ze ziek, kampt met ernstige vermoeidheid. „Werken lukt nog niet. Te moe, te slap, te naar in mijn hoofd en ga zo maar door. Net weer bijna een week platgelegen door een terugval. Moedeloos word je ervan.” Anderen klagen over zere gewrichten en spieren, pijn op de borst, een snelle hartslag, slapeloosheid en nachtzweten.
Enkele studies hebben onderzocht wat het aandeel mensen is dat langdurige klachten aan een coronabesmetting overhoudt. Zo bleek uit Amerikaans onderzoek eind juli dat 35 procent van de coronapatiënten met milde klachten twee tot drie weken na testen nog niet de oude waren. Onder 18- tot 34-jarigen kampte een op de vijf met restverschijnselen.
Uit recent onderzoek van het Kings’ College London bleek dat 13 procent van de mensen met een positieve testuitslag vier weken later nog klachten had zoals vermoeidheid, hoofdpijn, slapeloosheid en smaakverlies. Na acht weken ging het om 5 procent, en na 12 weken om 2 procent van de mensen. Ouderen, mensen met overgewicht en vrouwen bleken een groter risico te lopen op deze langetermijngevolgen.
Een ander Brits onderzoek kwam iets lager uit: 10 procent van de patiënten heeft drie weken na de ziekte nog klachten.
De meeste mensen uit deze studies en de Facebookgroep hoefden niet in het ziekenhuis te worden opgenomen. Degenen die dat wel moeten, lopen nog meer risico op langdurige gezondheidsklachten. Zeker een ic-opname kan zeer ingrijpend zijn. Maar liefst 70 procent van alle patiënten –van coronapatiënten is dat nog niet bekend– tobt maanden tot jaren na een ic-opname nog met lichamelijke, mentale en psychische problemen, ontdekten onderzoekers van het Nijmeegse Radboudumc in april.
„Corona vooral zorgprobleem”
„Mensen die zeggen dat corona vergelijkbaar is met de griep, begrijp ik wel”, zegt intensivist-cardioloog dr. Corstiaan den Uil van het Erasmus Medisch Centrum. „Vooral ouderen en zwakkeren worden getroffen. Het sterftecijfer valt in het algemeen wel mee.”
Den Uil verwijst naar onderzoek van de befaamde Amerikaanse epidemioloog prof. John Ioannides. In een artikel dat Ioannides recent publiceerde, stelt hij dat wereldwijd 0,23 procent overlijdt aan corona. Onder de mensen jonger dan 70 is de sterfte slechts 0,05 procent. Den Uil: „Mijns inziens is dat erg laag. Ja, als iedereen geïnfecteerd raakt, zijn het er veel.”
Den Uil vindt wel dat corona een agressief virus is, dat ook mensen op middelbare leeftijd hard kan raken. „De gemiddelde coronapatiënt op de ic is rond de 60 jaar. Maar er liggen er ook van onder de 50.”
Ook kunnen mensen die voorheen weinig mankeerden, flink ziek worden van corona. Den Uil verwijst naar een rapport van stichting NICE, waarin covidpatiënten op de ic worden vergeleken met andere ic-patiënten met een ernstige longaandoening. „Covidpatiënten zijn vaak relatief gezonde mensen die zonder corona statistisch gezien nog jaren te leven zouden hebben. Grieppatiënten die op de ic belanden, hebben veel meer onderliggende aandoeningen.”
De coronapandemie is veel heftiger dan de jaarlijkse griepepidemie, zegt Den Uil. „Ook mijn oudere collega’s hebben dit nooit eerder meegemaakt.”
Toch is corona vooral een zorgprobleem, stelt de intensivist. „Ziekenhuizen kunnen de pandemie niet aan. Onze zorg is heel efficiënt ingericht, waardoor de kleine buffer aan ic-bedden snel opraakt. Het aantal coronapatiënten op de ic valt in absolute aantallen wel mee. Dat zijn er nu zo’n 600, verdeeld over een kleine 100 ziekenhuizen met een ic.”
Wat niet meehelpt, is de lange ligduur van coronapatiënten op de ic: gemiddeld 19 dagen. Bij andere longontstekingen zoals bij griep is 6 dagen gemiddeld. „Hoe korter de ligduur, hoe meer patiënten je kunt helpen.”
Den Uil moet geregeld nee verkopen als collega’s vragen om een ic-bed voor bijvoorbeeld een hartpatiënt. „Dat is emotioneel heel belastend. Je weet dat er een goede behandeling is voor de patiënt, maar die kun je niet geven omdat er gewoon geen bedden beschikbaar zijn.”
Dit is het zevende deel van een serie over complottheorieën met betrekking tot corona. Woensdag deel 8: Wordt hydroxychloroquine genegeerd als veelbelovend coronamedicijn?
