Grondig rekenwerk en veel overleg in achterkamertjes: dat zijn de ingrediënten waarmee alle partijen de komende weken zullen proberen zo veel mogelijk Eerste Kamerzetels te bemachtigen.

Wat is de huidige stand van zaken?

Op basis van de verkiezingsuitslag in de provincies is er een verwachting voor de zetelverdeling in de Eerste Kamer. Hierbij wordt ervan uitgegaan dat de leden van de Provinciale Staten bij de Senaatsverkiezingen op hun eigen partij stemmen.

Van de christelijke partijen scoort het CDA vooralsnog 9 zetels, ChristenUnie 4 zetels en SGP 1 zetel. Bij de CU hangt het erom of de vierde zetel op papier binnen is; de marge is erg klein.

Kan de uiteindelijke zetelverdeling anders zijn?

Ja, dat is zeker niet uitgesloten. Via een complexe methode berekenen partijen hoeveel ze tekort komen voor een extra Senaatszetel, of hoe groot het overschot is. Hierbij gaat het om het stemgewicht dat leden van de Provinciale Staten hebben bij de Eerste Kamerverkiezingen. Dat verschilt per provincie. Zo telt een Statenlid uit Zuid-Holland voor 0,29 Senaatszetel; een stem uit Zeeland voor slechts 0,04 zetel.

Wat kan de uitslag voor de Senaat dan wijzigen?

Als een partij in de prognose tekort komt voor een extra zetel, zoals bij de SGP het geval is, zal berekend worden of ‘bevriende’ partijen iets ‘over’ hebben. En dat is het geval: het CDA lijkt de negende Senaatszetel ruimschoots veilig te stellen en heeft dus iets ‘over’.

Hoe groot is de kans dat de SGP toch een tweede Senaatzetel haalt?

Bij de SGP is de hoop op een tweede zetel er zeker, en niet geheel onterecht. Op dit moment zijn 7 of 8 van de 75 Eerste Kamerzetels restzetels. De SGP valt –als elk Statenlid op de eigen partij stemt– net buiten de boot; de marge lijkt niet enorm groot. Met wat hulp van Statenleden van bijvoorbeeld CDA zou de SGP wellicht kunnen bewerken dat zij de laatste restzetel bemachtigt, in plaats van partijen die nu op papier aanspraak maken op de laatste restzetels.

Krijgt de ChristenUnie een vierde zetel?

Op basis van de laatste ontwikkelingen zou de partij een vierde zetel nét behalen. Om ervoor te zorgen dat deze zetel niet 'afgepakt' kan worden door een andere partij, kan de CU nog wel wat hulp van een andere partij gebruiken. Indien nodig zal het CDA eerder coalitiepartner CU helpen dan de SGP. Vooralsnog heeft het CDA in theorie echter voldoende stemwaarde over om zowel CU als SGP te hulp te schieten.

Maar andere partijen zitten toch ook niet stil?

Precies, en daarom zal het naar verwachting nog weken spannend blijven. De partijen die de laatste restzetels lijken te krijgen, zullen er beducht voor zijn dat er een zetel wordt ‘afgepakt’. Zij kunnen ook aanverwante benaderen voor steun, als duidelijk zou zijn dat die partijen zelf geen restzetel kunnen bemachtigen.

Daartegenover staan de partijen die een restzetel mislopen, zoals de SGP. Ook die partijen zullen er alles aan doen om toch een restzetel te bemachtigen. Op de fractieburelen zal er dus druk gerekend en onderhandeld worden om deals te sluiten met aanverwante partijen.

Zitten er nog meer haken en ogen aan?

Ja. In elk geval drie: het is nog onduidelijk waarop de Statenleden van DENK, die geen zetel in de Senaat haalt, gaan stemmen. Ook is het nog even afwachten of FVD op tijd mensen heeft voor alle provinciale zetels. Zo niet, dan kan dat de partij Eerste Kamerzetels kosten. Tot slot moeten de uitslagen van Bonaire, Saba en Sint Eustatius nog binnenkomen. De invloed van die eilanden op de Eerste Kamer is echter klein.

Door nieuwe ontwikkelingen en aanvankelijke overname van enkele verkeerde cijfers, werd in eerdere versies van dit artikel ten onrechte gesteld dat de SGP de eerstvolgende restzetel zou krijgen. In werkelijkheid staat de SGP er slechter voor dan eerder voorgesteld; de CU juist beter. Ook werden partijen genoemd die op papier de laatste restzetels net wel of net niet zouden bemachtigen; door de nieuwe ontwikkelingen (en mogelijk ook door de deels onjuiste cijfers) is ook deze situatie gewijzigd. Daarbij geldt nog altijd dat de situatie door allerlei onzekerheden en onderhandelingen tussen partijen kan wijzigen, tot de Eerste Kamerverkiezingen op 27 mei.