Afgelopen week van het de Week van de Werkstress. Het aantal burn-outs neemt toe in Nederland, en dat kost de samenleving 20 miljard euro per jaar. Volgens het onlangs verschenen rapport ”De sociale staat van Nederland” van het Sociaal Cultureel Planbureau voelen in 2016 meer Nederlanders in de leeftijd van 18 tot en met 64 jaar zich opgejaagd (39 procent) dan in 2006 (31 procent).

Erik Matser, klinisch neuropsycholoog uit Helmond, waarschuwt daarom voor een crisis (RD 5-11). „Als wij zo doorgaan hebben we geen atoombom nodig om onszelf volledig uit te roeien. We hebben een andere levensstijl nodig om een ramp te voorkomen.” Dit lijkt inderdaad de enige oplossing. Maar is die manier er ook en hoe zet je dat in gang?

Wat vast staat, is dat onze manier van leven zorgt voor een constante nieuwshonger met voortdurende sociale mediatriggers. Wat bij ons in een dag aan informatie voorbijkomt, is in verhouding tot een middeleeuwer goed voor een compleet leven.

Compenseren

Onze manier van leven moet zich dus meer op balans richten. Balans tussen spanning en rust. De hoeveelheid inspanning moeten we compenseren met ontspanning. Dit betekent ook een ander gebruik van onze digitale hulpmiddelen, zoals de computer, laptop, tablet en smartphone. Hun constante meldingen werken namelijk stressverhogend.

De vraag rijst op of het ook anders kán. Want de praktijk liegt er niet om. Onder druk van de werkgever of op eigen initiatief wordt er ’s avonds veelvuldig doorgewerkt. Zelfs tijdens de broodnodige vakanties. Het ter beschikking stellen van laptops, tablets en telefoons voor thuisgebruik legt een zekere claim op werknemers. De scheiding tussen werk en privé is ongemerkt vervaagd of zelfs weggevallen.

Dit eist zijn tol. Veel vrouwen klagen terecht over het feit dat hun man tijdens de avondmaaltijd meer aandacht heeft voor zijn mobiele telefoon dan voor de kinderen. En leidinggevenden zelf hebben een constante informatiehonger: „Is die offerte nu eindelijk getekend?” „Stuurt Jansen dat project wel goed aan?”

Heel belangrijk is het voorkomen van overspanning en een burn-out. Want de gevolgen maken meer kapot dan ons lief is. Maar dit vraagt wel om een complete cultuuromslag op de werkvloer. Directie en managementteam moeten het voorbeeld geven. De jacht van stress vervangen door meer rust in de prestaties.

Werkplezier

Onderzoek toont aan dat een burn-out is te voorspellen door een hoge score op ”stressoren” en een lage score op ”motivatoren”. Motivatoren zijn bijvoorbeeld de sociale steun van collega’s, autonomie, ontwikkelings- en ontplooiingskansen en het krijgen van feedback.

Het voorkomen van burn-outs met een benadering vanuit de positieve kant (het werkplezier) levert organisaties aantoonbaar meer resultaat op. Alleen een bevlogen medewerker zal excellent presteren. Een lage score op stressoren heeft niet direct invloed op de bevlogenheid van de werknemer, maar een hoge score op motivatoren heeft dit duidelijk wel.

De nadruk moet daarom liggen op ”energiebronnen” op het werk. Volgens onderzoek werkt bevlogenheid aanstekelijk en trekt een bevlogen manager een hele afdeling omhoog. Werknemers nemen dat positivisme zelfs mee naar huis. Werkgevers en managers doen er goed aan om deze lijn in gang te zetten, maar wel binnen de context van de Bijbels-ethische balans van voldoende rust.

In die zin gaat het rentmeesterschap ook over in zorgplicht. Want het gevaar ligt immers op de loer dat bevlogenheid kan ontaarden in doorwerken op tijden dat het niet moet. Met als gevolg dat de stressfactor omhoogschiet.

Belangrijk is ook de factor vitaliteit. Bij medewerkers in de leeftijd van 30 tot 40 jaar is de spanningsboog sterker dan bij vijftigers. In die zin is leeftijdsbewust personeelsbeleid niet onbelangrijk. Het gaat erom dat met name de hersteltijd bij hogere leeftijden wat langer is.

Vanuit het management moet hier aandacht voor zijn. Zorg voor extra rustmomenten, bijvoorbeeld na topprestaties. Maar ook door activiteiten die hoogspanning vereisen af te wisselen met meer routinematige handelingen.

Gezonde levensstijl

Een goede balans is vooral onze persoonlijke verantwoordelijkheid. Zet de smartphone soms bewust een uur uit, om rustig achter de computer een document te schrijven, gevolgd door een korte wandeling in de kantoorruimte of rondom de werkplaats.

Waar de werkgever erop moet toezien dat het takenpakket niet te zwaar is, mag hij van de werknemer verwachten dat deze er een gezonde leefstijl op na houdt. Werkstress heeft ook te maken met de sociale omstandigheden en de thuissituatie. Een goede balans tussen werk en thuis is heel belangrijk.

Een zinvolle vraag is ook: zijn we ’s avonds onmisbaar voor de zaak? In de meeste gevallen is dit niet aan de orde. Het werk en de drang om vooruit te komen trekken ‘gewoon’ harder dan de broodnodige rust. Brengt het ons tot roofbouw op het eigen lichaam? Of op dat van de medewerkers? Rust een weinig. Het mag. Het moet.

Bij een risico op een burn-out kan een coach zorgen voor meer balans in werk en privé, met een betere persoonlijke effectiviteit. Zo tastend en speurend zijn er vaak nieuwe kansen voor een goede balans. Het vraagt soms wel aanpassing van de werkmethoden. Zonder andere levensstijl jagen we ons naar een massale burn-out.

De auteur is adviseur ondernemers en loopbaancoach bij RMU.