Gereformeerde gezindte moet zich spiegelen aan NGK
De kogel is door de Nederlandse Gereformeerde Kerken met het nemen van twee ingrijpende besluiten. Wat betekenen die besluiten voor andere gereformeerde kerkverbanden?
Op zaterdag 8 maart 2025 opende de synode van de Nederlandse Gereformeerde Kerken (NGK) de sacramenten en ambten voor samenwonende homoseksuele gemeenteleden. Ook werd besloten dat een kerkelijke inzegening van een verbintenis tussen twee gemeenteleden van het gelijke geslacht in beginsel mogelijk is. Deze ingrijpende besluiten ontmoeten naast instemming ook kritiek.
Vrijzinnig
In een podcast van CVandaag (17-03) ging de emeritus predikant W. Dekker (PKN) op de recente NGK-besluiten in. Dekker heeft geen moeite met die besluiten. Wel roept hij de NGK-synode op om het huwelijk tussen man en vrouw goed af te bakenen om zo de uniciteit daarvan Bijbels te waarborgen.
Aanmerkelijk steviger uitte zich de emeritus predikant D.A. Westerkamp (NGK), met de stelling dat zijn kerk de deur naar vrijzinnigheid geopend heeft (ND 25-02). De hoofdredactie van het Reformatorisch Dagblad sloot bij die constatering aan (RD 11-03). Terwijl het RD met dat commentaar nog onderweg was naar de drukker, kwam een podcast online waarin de NGK-predikante Almatine Leene openlijk aan de Bijbelse realiteit van de hel twijfelde (ND-podcast 10-03).
Critici focussen vooral op de concrete uitkomsten van de NGK-besluiten, maar vragen zich minder af wat die besluiten voor andere gereformeerde kerkverbanden betekenen, bijvoorbeeld de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK), de Gereformeerde Gemeenten (GG) en de Hersteld Hervormde Kerk (HHK).
CGK belijden klassiek gereformeerde Schriftvisie, de NGK niet meer
De Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) tellen op dit moment tientallen gemeenten waarmee de NGK samenwerken of samenleven. Na de laatstgehouden NGK-synode staan deze gemeenten voor de vraag of zij zich wel of niet aan de synodebesluiten conformeren. Een fors deel van de samenwerkingsgemeenten omhelst die besluiten. Daarnaast zijn er CGK-gemeenten die korter of langer geleden zelfstandig dezelfde keuzes hebben gemaakt, zoals de cgk’s van Hilversum en Zwolle.
Een kleiner deel van de samenwerkingsgemeenten verzoekt de NGK-synode om herziening. Zij hebben geen moeite met vrouwelijke ambtsdragers, maar wel met het openstellen van de ambten en sacramenten voor samenwonende homoseksuelen, alsook met de mogelijkheid om homoseksuele relaties kerkelijk in te zegenen.
De NGK-besluiten staan diametraal op de CGK-besluiten inzake vrouw in het ambt en homoseksualiteit. Daarachter schuilen twee elkaar uitsluitende visies op de Schrift, zo zette prof. dr. A. de Bruijne helder uiteen (ND 10-02). De Bruijne is hoogleraar ethiek in de NGK, en een van de aanjagers van de recent genomen NGK-besluiten.
Zijn betoog leidt tot de conclusie dat de CGK de klassiek-gereformeerde Schriftvisie belijden; de NGK niet meer. Dit fundamentele verschil verlamt de CGK-synode van Rijnsburg/Nunspeet. In juni staat elke CGK-kerkenraad voor de keus om óf CGK te blijven óf officieel te worden wie hij in de praktijk al is: niet christelijk gereformeerd.
Uitzondering
Een uitzondering onder de reacties op de NGK-besluiten is een podcast verzorgd door Gijsbert Bouw, lid van de hoofdredactie van het RD, in samenwerking met Addy de Jong, RD-kerkredacteur (RD 13-03). Zij staan wél stil bij de vraag wat andere kerken kunnen leren van de laatste NGK-besluiten.
Op de vraag of de HHK en GG over twintig jaar zo’n ingrijpend besluit zouden nemen, kan De Jong „zich dat niet voorstellen, gezien hun visie op de Schrift.” Terecht houdt hij een slag om de arm met de opmerking dat „niemand twintig jaar geleden deze omslag binnen de NGK had voorzien.”
Zij schrijven de snelle omslag in de NGK toe aan een snel veranderende Schriftbeschouwing en aan een optimistische cultuurvisie van NGK'ers. Vanouds staan die met een open blik naar de samenleving. Hun optimistische cultuurvisie verschilt met die van andere gereformeerde kerkverbanden, zoals bijvoorbeeld de CGK, GG en HHK. Die benadrukken sterk de notie van het vreemdelingschap, aldus beide RD-redacteuren.
Wanneer deze analyse klopt, is de omslag in de NGK vooral veroorzaakt door culturele en sociologische factoren. In dat geval volstaan de drie kerkverbanden met een kritische bezinning op de hedendaagse cultuur in combinatie met een gedegen toerusting van hun gemeenteleden hoe zij het vreemdelingschap kunnen bewaren.
Maar inmiddels zullen er ook leden en ambtsdragers van de GG en HHK zijn die betwijfelen wat de gereformeerde belijdenisgeschriften voor vast en zeker houden. Ook zij lopen vast op de indringende vragen die vandaag aan de gereformeerde theologie worden gesteld. De tijdgeest waait ook door hun levens en gaat niet voorbij aan de harten van hun voorgangers. Alleen Gods Geest ontwent ons door het Evangelie aan de tijdgeest en went ons aan God.
Waarborg vitale gereformeerde theologie in Nederland ligt niet in vreemdelingschap
Katholiciteit
Om drie redenen zouden reformatorische kerkverbanden zich gezamenlijk moeten bezinnen op de gereformeerde Schriftvisie. Allereerst vanwege het behoud en de vitalisering van deze Schriftvisie. Verder vanwege fundamentele vragen die jongeren en ouderen tijdens het lezen aan de Bijbel stellen, zeker wanneer zij Gods Woord willen toepassen in hun dagelijks leven. Die vragen overstijgen kerkelijke verschillen. Tot slot, vanwege de toekomst van vitale gereformeerde theologie in Nederland. De waarborg voor die toekomst ligt niet in het vreemdelingschap van een gezindte, maar in de katholiciteit en eenheid van een gereformeerde kerk.
De auteur is christelijk gereformeerd predikant en docent Bijbelse vakken aan het Hersteld Hervormd Seminarium.
