Wie vanaf die tijd de draad naar het heden volgt, schrikt. Er was het nodige gedoe met de Structuurnota’s Groene Ruimte (de Ecologische Hoofdstructuur, later het Nationaal Natuurnetwerk genoemd). Nederland werd verschillende keren veroordeeld door het Hof van Justitie van de Europese Unie wegens het niet nakomen van de richtlijnverplichtingen. Daarnaast werden de nodige Natura 2000-gebieden aangewezen op basis van een soort die er weleens was gezien, maar niet op basis van het bijzondere, kenmerkende of robuuste ecosysteem waar de Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR) om draait. Soortgelijke opmerkingen zijn te maken over de aanwijzingsbesluiten en de beheerplannen van de gebieden.

Een beetje pleisters plakken helpt niet meer

De werkelijkheid is namelijk dat Nederland niet voldoet aan Europese eisen en daarom in de problemen is geraakt. Die fout moet hersteld worden met de pet in de hand. De rot in de toepassing van de Vogel- en Habitatrichtlijn zit er al 45 jaar. Sommige zaken zijn door de tijd ingehaald, andere aspecten liggen nog steeds dwars. Een beetje pleisters plakken helpt niet meer, het moet grondig worden hersteld.

Recept

Na eerdere open brieven aan de premier en de minister van Landbouw en Natuur en haar adviseur hoop ik nu de minister van LVVN op een wat informelere manier van dienst te zijn. Dat doe ik met een eenvoudige notitie op hoofdlijnen over de manier waarop de al sinds mei 2019 durende stikstofcrisis in Nederland kan worden opgelost. Zo kan het natuurbeheer in Nederland, dat onder de natuurbeschermingswet al sinds decennia is verwaarloosd, worden verbeterd.

Het recept bestaat uit vijf aanbevelingen. Wie er iedere week één uitvoert, is na een dikke maand klaar. Dat is te doen.

1. Schaf Aerius af voor vergunningen. Het rekenmodel produceert op toepassingsniveau gebakken lucht en had daarom nooit voor praktische toepassingen gebruikt mogen worden. Vele deskundigen hebben dat al gezegd.

2. Schaf de Natuurbeschermingswetvergunning af. De vergunning voor de Natuurbeschermingswet (NB-wet) is immers volledig gebaseerd op de toepassing van het ongeschikte Aerius. Het model heeft niets bijgedragen aan de verbetering van de habitattypen in de Natura 2000-gebieden.

Natura 2000-beheersstructuur moet worden gewijzigd met overheid in centrale rol

Natuurlijk is het heel eng om dat te doen, want hoe moet het dan met onze kwetsbare natuur? Dat regel je als volgt:

3. Sluit de NB-wet aan op de VHR-verplichtingen, zoals Brussel dat bedoeld heeft. Zorg voor optimale monitoring in gebieden, zodat duidelijk wordt wat onder de verplichtingen van artikel 6:2 van de VHR als noodzakelijke maatregelen moet worden beschouwd en houd rekening met artikel 3:2 ten aanzien van sociaaleconomische aspecten.

4. Herzie de aanwijzingsbesluiten door, conform de VHR (Brussel kan er alleen maar tevreden over zijn), duidelijk te maken voor welke elementen de gebieden zijn geselecteerd en waarop artikel 6:3 (passende beoordeling) van toepassing is. Verder alle niet VHR-conforme doelstellingen verwijderen. Het merendeel daarvan heeft weinig te maken met Europeesrechtelijke verplichtingen maar is een voortvloeisel uit de ”natuuragenda” van de terreinbeherende organisaties (TBO’s), die uit de jaren 90 dateert (gekarakteriseerd door „vernatting” en „verschraling”).

5. Wijzig de Natura 2000-beheersstructuur. TBO’s als Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en de Provinciale Landschappen zijn of particuliere organisaties of vallen buiten elke democratische controle (Staatsbosbeheer). Ze hebben een grote invloed gehad op het proces van selectie van de Natura 2000-gebieden en voeren op dit moment gewoon hun eigen agenda's uit, maar komen daarbij niet of onvoldoende de verplichtingen na die Nederland heeft uit hoofde van de VHR. Het beheer van Natura 2000-gebieden moet door de overheid centraal worden geregeld; de TBO’s zouden hooguit als contractpartijen bij de uitvoering moeten worden betrokken.

Als Nederland fundamentele keuzen maakt, kan ons land relatief eenvoudig weer in het reine komen met Brussel

Eenduidig

Het lijkt heel wat en voelt vermoedelijk als heel ingrijpend, na 45 jaar traineren, gedraai, geknoei en besluiteloosheid. Dat komt alleen maar doordat we ver naast het pad zijn beland. De kern van de zaak is heel eenduidig en direct in lijn met de natuurwetgeving van de Europese Unie. Als Nederland fundamentele keuzen maakt, kan ons land relatief eenvoudig weer in het reine komen met Brussel. De werkelijkheid is namelijk dat we dat nooit zijn geweest. Daardoor is ons land in de problemen geraakt. Die fout moet hersteld worden. Niet met de vuist op tafel, maar met de pet in de hand vanwege de Nederlandse ongehoorzaamheid, die de zittende minister kan corrigeren.

De auteur is biofysicus en gaf leiding aan het adviesbureau INCAconsult. Hij deed daar expertise op in alle vormen van natuurbeschermingswetgeving. Dit artikel verscheen eerder op Foodlog.nl.