De Russische president Vladimir Poetin laat zich in toespraken regelmatig uit over zijn Oekraïense ambtgenoot Volodimir Zelensky. Rechtstreeks contact tussen beide staatshoofden is er echter niet. Op regeringsniveau zijn de contacten tussen Rusland en Oekraïne tot een absoluut minimum beperkt.

Ook tussen Oekraïense en Russische familieleden en vrienden die aan de andere kant van het front wonen zijn contacten spaarzaam. Toch zijn er nog altijd mogelijkheden voor Russen en Oekraïners om met elkaar te communiceren: via de videochatdienst Chatroulette. Chatroulette brengt willekeurige koppels bij elkaar voor gesprekken via de webcam. De beide gebruikers kunnen op ieder moment de ontmoeting afbreken, waarna ze bij de volgende gesprekspartner terechtkomen.

Blatend schaap

De Duitse schrijver-journalist Christoph Brumme, die in Oekraïne woont en werkt, schrijft in het Zwitserse dagblad Neue Zürcher Zeitung dat de Oekraïners via Chatroulette erachter kunnen komen waarom de Russen hen hebben aangevallen.

Brumme vertelt dat de meeste gasten uit Rusland aanvankelijk verrast zijn als ze via Chatroulette iemand uit Oekraïne te spreken krijgen, „zelfs als ze ”Oekraïne” als gewenst gespreksonderwerp hebben opgegeven. De meesten breken het gesprek dan direct af”.

De Oekraïners zijn eveneens kieskeurig, aldus de Duitse schrijver-journalist, en gaan niet altijd akkoord met de gesprekspartner. „Net zoals in het echte leven bepaalt men in enkele ogenblikken of men iemand beter wil leren kennen.” Brumme valt het op dat de meeste Russen er weinig verzorgd uitzien, boeren, grof in de mond en vaak dronken zijn.

De Oekraïense videoblogster Nastja is niet gediend van vloeken en overstemt die met het geblaat van een schaap. Een Rus zit met ontbloot bovenlichaam voor de camera en roept tegen Nastja dat haar vaderland Oekraïne niet bestaat. Daarop blaat het schaap. „Jullie hebben geen wapens, geen volk, jullie hebben gewoonweg niets”, beweert de man van wie het gezicht in het donker amper te onderscheiden valt. „En omdat de VS binnenkort niet meer bestaan, zal ook Oekraïne snel verdwijnen”, verklaart hij, „want grootvader Wowa –zo noemt de Russische gesprekspartner president Vladimir Poetin– stuurt een kernraket naar Amerika en dan zal er niets meer zijn. De VS hebben geen raketten, die kunnen zich niet verweren.” Het schaap blaat weer.

Daarop vraagt Nastja rustig glimlachend: „Waarom nodigt Rusland, jullie moedertje, jullie soldaten uit om te sterven? Ieder jaar 160.000 en dan tel ik nog niet eens de gewonden.”

Overtuigen

Oekraïners zien Chatroulette ook als een mogelijkheid om Russen te overtuigen dat ze geen rechtvaardige strijd voeren. De Oekraïense politicologe Kateryna Fedoryshyna, die verbonden is aan de staatsuniversiteit van Kyiv, zegt op de website Medium dat Oekraïners Chatroulette zien als een mogelijkheid om de strijd aan te gaan met de Russische propaganda. „Aan Oekraïense zijde zijn het vooral bloggers, journalisten, historici en politieke wetenschappers die de feiten kennen en hun Russische opponenten daarmee proberen te overtuigen.”

Fedoryshyna ziet de Oekraïners die via Chatroulette actief zijn, als een partizanenbeweging die bijdraagt aan het vernietigen van de propagandaverhalen. „Hun succes vloeit voort uit specifieke kenmerken van de Russische politieke cultuur: gehoorzaamheid, afhankelijkheid van de regering én tegelijkertijd totaal gebrek aan vertrouwen in die overheid. De Russische burger gelooft dat de regering haar macht misbruikt en dat leidt tot wantrouwen. Daar haken wij op in en we proberen ze dan te overtuigen met feiten.”

Propagandabloggers

Tegelijk zit het Kremlin ook niet stil en zet men via Chatroulette propagandisten in. De Oekraïner Mykhailo Medvedev spreekt op de nieuwszender ntv over Russische propagandabloggers. „Ik denk dat ze net als ik video’s van de gesprekken opnemen en dat ze er geld voor krijgen als ze iemand kunnen overtuigen. Als ik ze in de chat ontmoet, zeg ik direct: „Van mij maak je geen video.” Vervolgens toon ik hen een of ander officieel document waarop staat dat Rusland Oekraïne heeft aangevallen. Ze proberen mij van het tegenovergestelde te overtuigen en als ze geen argumenten meer hebben, verbreken ze de verbinding. Want daarvoor worden ze niet betaald.”

Regelmatig staat Medvedev versteld van de bizarre verhalen die het Kremlin onder de Russische bevolking verspreidt. Hij vertelt over een oude Rus die gelooft dat er in Oekraïense laboratoria strijdmuggen worden gekweekt die Russen aanvallen. „Toen ik hem vroeg hoe de muggen het verschil weten tussen Russen en Oekraïners, antwoordde hij dat de insecten worden geïnjecteerd met iets waardoor de muggen weten dat ze geen Oekraïners moeten steken.”