Bart Jan Spruyt: Enige verwachting van nieuwe postliberale orde niet ongezond
Een politiek van gezond verstand, zoals president Trump die voorstaat, betekent dat algemeen gedeelde noties over wat normaal is, weer prioriteit krijgen, en niet de naïeve ideeën van verouderde elites.
In zijn reactie op mijn artikel over president Trump is Kees Jansen gehinderd door twee belemmeringen. Door meerdere belemmeringen eigenlijk, maar ik zal me tot twee grote belemmeringen beperken.
Minder ruimte
Op het moment dat Jansen zijn gedachten aan het papier toevertrouwde, had hij nog geen kennis kunnen nemen van de speech die de Amerikaanse vicepresident J.D. Vance vrijdag heeft gegeven op de internationale veiligheidsconferentie in München. Als Jansen die speech had beluisterd, had hij zijn stukje ongetwijfeld heroverwogen of waarschijnlijk zelfs ingetrokken.
In onovertroffen helderheid legde Vance daarin immers uit wat er op dit moment werkelijk op het spel staat. De Europese Unie is bezig de eigen democratie uit te hollen door de vrijheid van meningsuiting te onderdrukken en geen effectieve maatregelen tegen massa-immigratie te nemen. Europa, met andere woorden, is een in zichzelf gekeerd project geworden, vooral gericht op ‘waarden’ die ‘humanitair’ heten maar in feite gericht zijn op de implementatie van een sociaalliberale, postchristelijke agenda, met steeds minder ruimte voor de vrijheden van andersdenkenden. Het was opmerkelijk dat Vance zich expliciet keerde tegen de vervolging in Engeland van Adam Smith-Connor vanwege diens gebed in de nabijheid van een abortuskliniek.
Trump probeert een einde te maken aan de westerse, suïcidale zelfhaat
Ondertussen heeft het Europese continent al sinds 1990 vakantie genomen van de geschiedenis en heeft het voor de eigen veiligheid volledig geleund op Amerikaanse steun. En nu moeten Europese landen toezien hoe zij geen rol van betekenis meer spelen in de nieuwe geopolitieke verhoudingen en hoe de vermoeidheid met die sociaalliberale agenda overal populistische partijen aan de macht brengt. In de Verenigde Staten heeft deze stemming Trump opnieuw aan de macht gebracht. Met tal van maatregelen probeert hij een culturele omslag te bewerkstelligen die een einde moet maken aan de westerse, suïcidale zelfhaat, de verwaarlozing van de fundamenten van de democratische rechtsstaat, de antichristelijke agenda en de discriminatie van christenen. Wie deze positieve omslag betreurt, zoals Jansen, heeft meer uit te leggen dan iemand die deze met gepaste welwillendheid beziet. Daarom denk ik dat Jansen, als hij deze toespraak had beluisterd, zijn bijdrage ongepubliceerd zou hebben gelaten. Want ik kan me niet voorstellen dat hij zich zo opzichtig aan de verkeerde kant van de geschiedenis wil opstellen als hij nu doet.
Normale mens
Een tweede belemmering die Jansen heeft gehinderd, is zijn onkunde, die hij, eerlijk is eerlijk, in alle bescheidenheid zelf opbiecht. Hij schrijft namelijk dat hij niet weet wat ”common sense” is. Dat is jammer. Hij doet een gooi en meent dat het zoiets is als „een opvatting die in een grote groep gedeeld wordt, maar daarom is dat nog geen gezond verstand”. Hij stelt common sense dus gelijk aan de publieke opinie, de tijdelijke mening van een toevallige meerderheid. En vervolgens somt Jansen wat maatregelen op die zijns inziens met het gezonde verstand in strijd zijn – zelfs, tot mijn verrassing, het besluit van Trump om de miljarden aan belastinggeld die via non-gouvernementele organisaties (ngo’s) wereldwijd worden gespendeerd, eens kritisch tegen het licht te houden.
”Common sense” is de elementaire mentale uitrusting van de normale mens
Common sense is de benaming van een filosofie die zich baseert op universele, algemeen gedeelde, aangeboren noties, overtuigingen die volwassen mensen bijna intuïtief aanhangen, conventionele wijsheden, heldere, vanzelfsprekende waarheden, die in overeenstemming zijn met de basale intellectuele capaciteiten en sociale ervaringen van een gemeenschap. Ze zijn met de menselijke natuur gegeven. De christelijke filosoof C.S. Lewis definieerde common sense als de „elementaire mentale uitrusting van de normale mens”. De conservatieve denker William F. Buckley jr. (1925-2008) heeft deze mentaliteit eens omschreven als de gedachte dat ieder normaal mens liever geregeerd wordt door de eerste vierhonderd namen uit het telefoonboek van Boston dan door de leden van de politieke faculteit van Harvard. Trump maakte de toepassing door te stellen dat er twee geslachten zijn, man en vrouw.
De verwijzing naar common sense is dus een uiterst nuttig instrument in een tijd waarin de macht en invloed van wereldvreemde elites, dragers van een revolutie die uiteindelijk gericht is op de afschaffing van de mens, ter discussie wordt gesteld en niet langer wordt verdragen. Tegen die zelfbenoemde elites in de media, in de politiek en aan de universiteiten verheft zich nu de gezonde intuïtie van een bevolking die veiligheid wil, ruimte om te ondernemen, sociale cohesie en de vrijheid van geloof en expressie. Zoals de Romeinse dichter Horatius al zei: „Je kunt wel denken dat je de natuur met een hooivork kunt verdrijven, maar ze keert toch altijd weer terug”.
Die revolte, zo heb ik betoogd, verdient –ondanks de persoon van Trump– een welwillend welkom wanneer zij een bedding vindt binnen de grenzen van een constitutie van ”checks and balances” en een overheidsapparaat dat op een verantwoorde wijze gebruik maakt van gemeenschapsgeld om de gerechtvaardigde behoeften van de eigen bevolking consciëntieus te dienen. Van deze nieuwe, postliberale orde enige verwachting te koesteren, is allesbehalve in strijd met het gezond verstand.
De auteur is historicus en publicist.
