Hoog tijd voor einde aan bloedige oorlog Oekraïne
De grondoorlog in Oekraïne woedt in alle hevigheid door, met vele duizenden slachtoffers aan beide zijden van het front. Oekraïne verliest geleidelijk terrein. Hoe verder?
In mijn bijdrage ”Laatste afslag om WO III te voorkomen” (RD 15-11) betoogde ik dat het aantreden van Trump een welkome en noodzakelijke aanleiding is om te bezien hoe de oorlog in Oekraïne beëindigd kan worden. Ook om verdere escalatie tot een wereldoorlog te voorkomen. Het leek me geen ramp als dit zou betekenen dat Oekraïne een soort neutraal Zwitserland wordt en niet toetreedt tot de NAVO. Ik betoogde dat Poetin legitieme belangen heeft waarmee gerekend moet worden. Ook stelde ik dat het Westen mede schuldig is aan de oorlog. Dat rechtvaardigt overigens bepaald niet Poetins inval in Oekraïne.
Diverse scribenten reageerden. Zij waren het geheel of gedeeltelijk oneens met mijn analyse. Onder anderen Egbert Bouman en Albert Schulp (RD 14-12) menen dat ik ten prooi moet zijn gevallen aan Russische desinformatie. Ik kan hen geruststellen. Dat is geenszins het geval. Wel volg ik de gebeurtenissen rond Oekraïne door persoonlijke omstandigheden al ongeveer twintig jaar met meer dan gemiddelde interesse. Ik pretendeer daarmee geen bijzondere deskundigheid. Ik heb wel een onafhankelijke mening. Ik vond bijvoorbeeld in 2014 het aanmoedigen van de Maidanrevolutie door EU-parlementariërs buitengewoon onverstandig. Ik gun Oekraïne overigens een toekomst als vrije en ook als veilige natie. Ik vind dat Oekraïne het recht heeft om zich te verweren tegen Rusland. Ik ben zeker geen tegenstander van westerse steun daarbij. En ik besef heus dat Poetin een slechterik is.
Vertraging
Maar ik vind tegelijk dat het de hoogste tijd is om na te denken over de vraag hoe deze uitzichtloze, bloedige oorlog tot een goed einde te brengen is. Kremlinwatcher Mark Galeotti –schrijver van onder meer ”Poetins oorlogen” en ”Neergang”– zei enkele weken geleden: „Moskou is deze oorlog aan het verliezen, maar Kiev verliest sneller” (FD, De wereld in 2025). Ook stelt hij: „Het is natuurlijk goed dat we geld en wapens sturen, maar omdat we –terecht, denk ik– geen troepen sturen komt er een moment dat er geen soldaten meer zijn om die wapens te gebruiken.” Het Westen staat dus voor de keuze. De oorlog is alleen nog te winnen door NAVO-troepen naar Oekraïne te sturen. De Derde Wereldoorlog is dan een feit. Willen we dat?
Oekraïne is al een tijdje aan de verliezende hand
Of is er een uitweg? In het eerste interview na zijn inauguratie deed Trump een openingszet. Hij riep op om de onzinnige oorlog onmiddellijk te beëindigen en dreigde met zware economische sancties tegen Rusland. Hij wees op de enorme aantallen slachtoffers aan beide zijden. Zelfs het Nederlands Dagblad –geen fan van Trump– duidde de oproep in zijn commentaar als „realistisch”. Men concludeerde: „Dit is niet anders dan een wrede en onzinnige oorlog. En misschien dat Trump beter aanvoelt, welke harde lijn richting Moskou nodig is om daaraan een eind te maken.”
Helaas heeft het Westen wat dit betreft al veel tijd en gelegenheid laten lopen. Als men sneller en grootschaliger wapensteun had gegeven aan Oekraïne, dan was een overwinning misschien zelfs haalbaar geweest. Een vredesakkoord tegen redelijke voorwaarden had vermoedelijk tot de mogelijkheden behoord. Veel doden zouden voorkomen zijn. Inmiddels is Oekraïne echter al een tijdje aan de verliezende hand. Dat maakt het niet gemakkelijker.
Vernietiging
Daarbij zal, of je het nu wilt of niet, rekening gehouden moeten worden met de belangen van Rusland. Bovendien is het nodig je te verdiepen in de denkwereld en psyche van Poetin en de zijnen. Dezelfde Galeotti werd gevraagd: „Als u Poetin ooit te spreken krijgt, wat zou u van hem vragen?” Zijn antwoord: „Als ik één vraag zou kunnen stellen, is het: geloof je echt dat het Westen Rusland wil vernietigen? Ik denk dat hij dat echt gelooft, maar het is goed om dat bevestigd te hebben.” Ik vermoed dat Galeotti dat correct ziet. En het is niet eens zo vreemd voor wie zich probeert te verplaatsen in de wereld bezien door de bril van Poetin, en zich realiseert dat het Westen onder leiding van Amerika de afgelopen decennia –al dan niet gerechtvaardigd– meerdere oorlogen begon. Denk aan Irak, Afghanistan en Libië. Ook werden revoluties gesteund, bijvoorbeeld ten tijde van de Arabische Lente en de Maidanrevolutie in Oekraïne.
Het is niet enkel aan Oekraïne om te bepalen of er onderhandeld wordt over vrede
Realisme is bovendien noodzakelijk en geen luxeartikel. Diverse scribenten wezen erop dat het aan Oekraïne zelf is om te bepalen of men bij de NAVO wil horen of niet. Dat is een goed punt, maar gaat voorbij aan de afweging die hieraan voorafgaat. En die afweging is geheel aan de NAVO-landen, namelijk of men Oekraïne de gelegenheid wil bieden toe te treden tot de alliantie. Het basisidee van de NAVO is immers dat een aanval op een van de lidstaten een aanval op álle lidstaten is. Wie ja zegt op toetreding van Oekraïne tot de NAVO, verbindt zich ertoe om het land te allen tijde te helpen verdedigen, ook als dat betekent dat er grondtroepen naar Oekraïne gestuurd moeten worden. Ik ben daar geen voorstander van.
Het kan daarnaast ook niet zo zijn dat het alleen aan Oekraïne is om te bepalen of en op welke voorwaarden er onderhandeld wordt over vrede, zoals onder anderen minister-president Schoof stelde (Trouw, 18-12). Er is immers sprake van grote gedeelde belangen.
Waarom is er zo weinig aandacht voor de humanitaire gevolgen van de oorlog?
Verwijten
Verder, ik blijf mij verbazen over het feit dat er zo weinig aandacht is voor de humanitaire gevolgen van de oorlog. Het is eigenlijk schandelijk dat Trump de eerste westerse leider is die hier –eindelijk– aandacht voor vraagt. Moet het ons niet aan het hart gaan dat aan beide zijden honderdduizenden veelal jonge mannen, met een ziel voor de eeuwigheid, sneuvelen?
Tot slot, de werkelijkheid met betrekking tot de oorlog in Oekraïne is complex en genuanceerd. Ik beweer niet dat mijn opvattingen het einde zijn van alle tegenspraak. Maar laat het gesprek op basis van feiten en argumenten gevoerd worden. Het is tegenwoordig populair om anderen het verspreiden van desinformatie of rechts-extremisme te verwijten, helaas ook in refoland. Dat is niet nodig.
De auteur is ondernemer en op diverse manieren kerkelijk en maatschappelijk actief.
