Welke strafmaatregelen heeft de Europese Unie tot nu toe tegen Rusland genomen?

Vlasiuk: „In totaal nam de EU sinds het begin van de Russische invasie in Oekraïne vijftien sanctiepakketten aan. Het gaat om zowel economische als individuele sancties tegen specifieke personen en bedrijven. Zo is het betalingssysteem Swift geblokkeerd voor Russische banken en is er een verbod op de import van Russische olie en steenkool. Ook mogen Europese bedrijven geen chips en andere technologie meer naar Rusland uitvoeren.”

President Vladimir Poetin zei vorige maand nog dat de Russische economie stabiel is. Faalt Europa?

„Poetins uitspraak is pure grootspraak. De gevolgen voor het Kremlin zijn wel degelijk aanzienlijk. Rusland kampt met een torenhoge rente, een zwakke roebel en een inflatie die is opgelopen tot 9,5 procent. Daarnaast kampt het land met een nijpend tekort aan arbeidskrachten, omdat veel Russen in het leger dienen. En door de strafmaatregelen zijn veel westerse bedrijven uit Rusland vertrokken. De sancties zijn dus wel degelijk effectief.”

Toch zijn er signalen dat Rusland een deel ervan weet te omzeilen. Hoe kan dat?

„Een groot probleem is dat Rusland handig gebruik weet te maken van niet-EU-landen, die Moskou bijvoorbeeld helpen zijn olie te exporteren. Dat gebeurt door middel van de Russische schaduwvloot, die uit zo’n 600 oude –vaak onverzekerde– olietankers bestaat die onder de vlag van een ander land varen. Op die manier probeert het Kremlin zijn grondstoffen toch te vervoeren. Daar komt nog eens bij dat Rusland de schepen ook inzet voor spionage en verstorende acties in de Oostzee.

„Bedrijven slagen er nog altijd in om al dan niet via een omweg hun onderdelen aan Moskou te leveren” - Vladyslav Vlasiuk, speciaal adviseur Oekraïense president

Een ander voorbeeld is dat Oekraïne –ondanks sancties– westerse componenten in bijvoorbeeld Russische kruisraketten vindt. Het gaat onder meer om microchips, die ervoor zorgen dat raketten kunnen vliegen. Dat dat nog altijd mogelijk is, komt doordat de handhaving van de strafmaatregelen niet toereikend is. Personen en bedrijven slagen er daardoor nog altijd in om al dan niet via een omweg hun onderdelen aan Moskou te leveren.”

Hoe zet je sancties effectiever in?

„Wat kan helpen, is verzekeringsbewijzen op te vragen wanneer tankers door belangrijke knooppunten varen. Dan vallen ze snel door de mand en wordt het voor Rusland veel moeilijker om van zijn olie af te komen.

Verder is het cruciaal om één sanctieorgaan te hanteren, zoals het Office of Foreign Assets Control (OFAC) in de Verenigde Staten. Dat maakt het makkelijker om sneller druk uit te oefenen op bedrijven die maatregelen proberen te omzeilen.”

Kan Poetin de oorlog met de juiste strafmaatregelen verliezen?

„Dat is moeilijk te voorspellen. Je kunt sancties niet een-op-een relateren aan militaire successen dan wel nederlagen op het slagveld. Daar komt veel meer bij kijken. Poetin wordt wel hard geraakt door sancties, maar Oekraïne gaat de oorlog niet winnen met alleen zware strafmaatregelen. Om Rusland te kunnen verslaan, hebben we ook wapens nodig.”