Bied slachtoffer misbruik veilige plek in kerkelijke gemeente
In een podcast (27-1) namen twee RD-redacteuren en Rinke Verkerk, schrijfster van ”Het hele dorp wist het”, de luisteraar mee in de rol van omstanders bij kindermisbruik. Als reactie wil ik gemeenten en kerkenraden handvatten geven voor goed omstanderschap bij seksueel misbruik binnen de kerkelijke gemeente.
„Ik heb het altijd al gedacht.” Of: „Ik wist niet goed wat ik kon doen en dat gevoel heeft me zo lamgeslagen dat ik uiteindelijk niets gedaan heb.” Twee uitspraken van omstanders die niets deden. Deze omstanders zouden ook gemeenteleden, kerkenraadsleden of volledige kerkenraden kunnen zijn.
Het slachtoffer heeft het zo nodig dat er mensen zijn die zeggen: Het is jouw schuld niet
Als gemeente en als kerkenraad heb je vaak een belangrijke plaats in het leven van een slachtoffer en ben je dus ook vaak een belangrijke omstander. De reactie van de gemeente of de kerkenraad op wat slachtoffers is overkomen, is daarom van groot belang.
Erkenning
Van alle slachtoffers heeft 75 procent te maken met ”victim blaming”. Zo wordt het fenomeen genoemd waarbij omstanders, bedoeld of onbedoeld, de schuld bij een slachtoffer leggen. Ook binnen kerken komt dit regelmatig voor. Slachtoffers voelen zich veroordeeld, ze worden gedwongen de dader te vergeven of het probleem wordt zo klein gemaakt dat het slachtoffer zich volledig ongehoord voelt. Het slachtoffer heeft het echter juist zo nodig dat er geluisterd wordt en dat er mensen zijn die zeggen: Het is jouw schuld niet.
Een slachtoffer van misbruik zoekt erkenning en die kan ieder gemeentelid geven
Het slachtoffer zoekt erkenning. En die kan ieder gemeentelid geven. Het is een voorrecht en een teken van groot vertrouwen wanneer iemand jou zijn of haar verhaal toevertrouwt. Daar heeft een slachtoffer moed voor nodig gehad. Bedank de ander daarom dat hij of zij het verhaal verteld heeft en vraag wat de ander nodig heeft. Luister en voel mee.
Kerkenraad
Voor de kerkenraad is een bijzondere taak weggelegd. De kerkenraad heeft enerzijds een luisterende en pastorale functie, maar anderzijds ook een positie waarin ingrijpen soms nodig is. De kerkenraad is er verantwoordelijk voor dat melden in de gemeente mogelijk is en dat slachtoffers in de gemeente een sfeer ervaren waarin zij zich durven melden. Daarom vier handvatten.
- Spreek in de kerk over seksualiteit en ook over grensoverschrijdend gedrag en andere vormen van onrecht. Het is voor slachtoffers van groot belang dat zij woorden krijgen voor wat hun overkomen is, maar ook dat zij weten dat er in de kerk over gesproken kan en mag worden. Ook in preventieve zin is het gesprek essentieel: kinderen die thuis, op school en in de kerk kunnen praten over seksualiteit maken minder kans om slachtoffer te worden van seksueel misbruik.
Als kerkenraadslid ben je geen therapeut, rechercheur of andere specialist
Wees je bewust van je eigen rol. Als kerkenraadslid ben je geen therapeut, rechercheur of andere specialist. Leg daarom deze taken bij de juiste personen neer door slachtoffers te stimuleren aangifte te doen of hulp te zoeken. Wees je tegelijkertijd bewust van de verantwoordelijkheid die er bij de kerkenraad ligt om een situatie serieus te nemen, mensen aan te spreken en het ambt in de gemeente zuiver te houden.
Weet waar je de protocollen en klachtenregelingen kunt vinden. Bij de meldpunten hebben we protocollen beschikbaar om kerkenraden te helpen de juiste stappen te zetten wanneer zij te maken krijgen met seksueel misbruik binnen hun gemeente. Het is belangrijk om deze te volgen en daarbij begeleiding te vragen van je meldpunt.
Durf hulp te vragen en neem contact op met het meldpunt waarbij de gemeente is aangesloten. We spraken een ouderling die zei: „Ik ben zo blij dat we contact hebben opgenomen en dat we tijdens dit moeilijke proces begeleid konden worden. Als we geen hulp hadden gehad, hadden we het echt heel anders gedaan, maar dan was het niet zo goed afgehandeld, denk ik.”
De kerkelijke meldpunten zijn sparringpartners voor kerkenraden om de situatie te delen en tegen het licht van een expert van buitenaf te houden. Soms adviseert een meldpunt het inschakelen van een gemeentebegeleider. Deze persoon volgt de situatie van dichterbij en heeft verstand van communicatie, groepsdynamieken en procesbegeleiding.
Moed nodig
We mogen als kerkelijke gemeente om een slachtoffer heen staan. We mogen hen helpen hun verhaal te delen door een sfeer te creëren waarin zo’n verhaal gedeeld kan worden. Dat is een sfeer waarin oordeel geen plaats heeft, waarin een slachtoffer niet de schuld krijgt en waarin het slachtoffer zich serieus genomen voelt. En dat begint al vóórdat het verhaal naar buiten gekomen is. Door op een goede manier te spreken over seksualiteit, onrecht en grenzen weet een slachtoffer: hier is mijn verhaal veilig.
Het luisteren naar verhalen vraagt moed, omdat je je openstelt voor het verhaal van de ander. Het vraagt moed om op de juiste wijze te reageren op wat de ander vertelt. Want soms kan het betekenen dat er wonden moeten worden opengelegd. Wonden die er al lang waren, maar waar we het liefst zo min mogelijk naar kijken. Maar als we het verdriet en de pijn die dan bovenkomt in de ogen durven kijken en er als gemeente, familie of vrienden samen met het slachtoffer doorheen kunnen gaan, ontstaat er ruimte voor heling.
De auteur is werkzaam bij het Meldpunt Misbruik in kerkelijke relaties en bij Stichting Veilige Kerk.
