Rinke Verkerk: We vinden kindermisbruik zo vreselijk dat we het liefst wegkijken en ontkennen
Iedereen wist ervan, maar iedereen deed of het niet bestond. Rinke Verkerk, schrijfster van ”Het hele dorp wist het”, legt in een speciale uitzending van videopodcast RDactueel uit waarom omstanders bij kindermisbruik het liefst wegkijken en ontkennen – en zo een schadelijke dynamiek in stand houden.
Als Lenneke twaalf jaar is, wordt ze misbruikt door haar opa. Later komt ze erachter dat zij niet alleen slachtoffer is, maar dat haar opa al eerder in de gevangenis heeft gezeten. Haar moeder, tantes én haar nicht zijn ook door hem misbruikt. Hoe kan het dat haar hele omgeving weet dat dit is gebeurd en dat ze toch met hem alleen is gelaten? Over die vraag gaat ”Het hele dorp wist het” van journalist Rinke Verkerk.
Uit schuld, schaamte en ongemak kijken omstanders vaak weg bij seksueel kindermisbruik, zegt Verkerk. Slachtoffers geven zichzelf ook de schuld. „Kinderen denken: er is iets fundamenteel mis met mij waardoor ik ben uitgekozen. Een dader vindt het prettig als een slachtoffer zichzelf de schuld geeft. Dan hoeft hij de verantwoordelijkheid niet helemaal bij zichzelf te leggen, al is dat natuurlijk wel zo.”
De fysieke realiteit van kindermisbruik is zo naar dat veel omstanders er liever niet aan willen denken. Verkerk: „We vinden het allemaal zo onveilig dat we het liefst wegkijken en ontkennen. Die persoon zou dat nooit doen, zeggen we dan. Of: misschien heb je het zelf wel uitgelokt. We zijn zo bang dat het bij onszelf ook kan gebeuren dat het makkelijker is om de schuld bij het slachtoffer te leggen. Want dan kunnen we zeggen dat het niet bij ons gebeurt. Die ontkenning heeft funeste gevolgen voor het slachtoffer, die dat web van ontkenning en stilzwijgen vaak nog traumatischer vindt dan het misbruik zelf.”
Kerkenraad
Als misbruik aan het licht komt, stappen omstanders vaak in eerste instantie naar een kerkenraad om om hulp te vragen, omdat dit veiliger voelt dan meteen naar de politie gaan. Verkerk begrijpt dat, maar benadrukt dat een kerkenraad het probleem nooit alleen kan wegnemen. „Plegers zitten psychisch ingewikkeld in elkaar. Misbruik is een web waarin iedereen een rolletje speelt van net niks zeggen, net niks doen, net wegkijken, net niks weten. Als je geen professional bent, kun je dat niet oplossen.”
Ze waarschuwt voor het opdringen van een term als vergeving. „Vergeving is iets prachtigs. Maar slachtoffers krijgen vaak al snel te horen: je moet de dader vergeven, want dat is goed voor je. Meestal zit daarachter dat mensen het voor zichzelf fijn vinden als een slachtoffer vergeeft, want dan is het probleem opgelost en zit de gemeenschap er niet meer mee. Maar zo werkt het niet.”
