De kiem voor slecht slapen lijkt al in de eerste duizend dagen van het leven gelegd. Kinderen van moeders die tijdens de zwangerschap rookten of alcohol gebruikten, lopen namelijk meer risico op slaapproblemen.
Dat ontdekte Margreet Harskamp-van Ginkel (38), die vrijdag aan Amsterdam UMC promoveert op onderzoek naar slaapproblemen bij zuigelingen. Harskamp is behalve onderzoeker ook jeugdarts bij GGD Amsterdam. Daar krijgt ze geregeld vragen over slaapklachten. „Ouders van tieners geven vaak aan dat hun zoon of dochter als baby al een slechte slaper was”, vertelt ze. „Ik wilde weten of dat klopt en wanneer deze problemen ontstaan.”
De onderzoeker, zelf moeder van drie kinderen en woonachtig in Weesp, ging in 2017 met die vraag aan de slag. Ze deed literatuuronderzoek en analyseerde gegevens uit vragenlijsten en interviews, die eerder waren voorgelegd aan moeders uit de regio Amsterdam en aan moeders uit Griekenland.
Harskamp nam waar dat slaapproblemen bij jonge kinderen behoorlijk hardnekkig zijn. Als baby’s van vier tot zes maanden slecht slapen, doen ze dat vaak ook als ze een of twee jaar zijn. En ook als ze puber of volwassene zijn, zo komt uit andere studies naar voren.
Wijn
De onderzoeker was benieuwd of er bepaalde factoren in het vroege leven zijn die kunnen verklaren waarom het ene kind slaapproblemen heeft en het andere niet. Die blijken er inderdaad te zijn. Zo hebben kinderen van moeders die tijdens de zwangerschap rookten of alcohol gebruikten, bovengemiddeld vaak moeite met in slaap vallen. Harskamp heeft dit onderzocht voor kinderen van zeven jaar, maar sluit niet uit dat dit ook voor oudere kinderen geldt. Het risico is al verhoogd als de moeder één glas wijn of bier per dag drinkt of één sigaret per dag oprookt.
Ook als de moeder tijdens de zwangerschap te zwaar was of last had van spanning en stress, blijkt het kind meer risico te lopen op slaapproblemen. Andere risicofactoren zijn angstklachten van de moeder na de bevalling en een trage groei van het kind in het eerste levensjaar.
Of factoren zoals roken en alcoholgebruik ook daadwerkelijk de oorzaak zijn van slaapproblemen bij kinderen, kon Harskamp met haar onderzoek niet onomstotelijk aantonen. Toch denkt ze dat er een oorzakelijk verband is.
Over hoe dat zit, heeft ze wel ideeën. Bekend is dat nicotine, de verslavende stof in tabak, de ontwikkeling van het zenuwstelsel van de foetus tijdens de vroege zwangerschap vertraagt. Dit kan leiden tot verminderde cognitieve functies, zoals geheugen en intelligentie, en een verhoogd risico op gedragsproblemen. Slaapproblemen ontstaan mogelijk op dezelfde manier.
Gezond gewicht
Alcohol heeft weer een ander effect. Dit vloeibare goedje, dat in het lichaam wordt afgebroken tot het giftige acetaldehyde, beïnvloedt de zogeheten hypothalamus-hypofyse-bijnier-as. Dit is een complex systeem dat betrokken is bij de regulatie van stress en slaap. „Omstandigheden in het vroege leven kunnen zo de aanleg voor je gezondheid voor de rest van het leven veranderen”, zegt Harskamp.
Haar advies: vermijd alcohol en tabak tijdens de zwangerschap. „Dat is ook voor veel andere zaken goed. En zorg als moeder voor een gezond gewicht en een goede psychische gezondheid.”
Slaapproblemen bij jonge kinderen komen vaak voor. Een op de vier baby’s heeft er last van, berekende de promovenda. Vaak gaan slaapproblemen samen met overmatig huilen van baby’s en mentale klachten bij de ouders.
Moeders hebben vaak zelf ook moeite met slapen. En dat lijkt weer van invloed te zijn op de gezondheid van hun kroost. Harskamp ontdekte dat kinderen van wie de moeders een slaaptekort hadden in de zwangerschap, op 4- tot 11-jarige leeftijd anderhalf keer zo vaak overgewicht hebben als de gemiddelde leeftijdsgenoot. Ook hebben ze gemiddeld een hogere bloeddruk. „De hoeveelheid slaap van de moeder staat dus in verband met de gezondheid van het kind”, concludeert de promovenda.
Momenteel doet Harskamp onderzoek naar een methode voor huilbaby’s. „Daarbij leggen we ouders uit waarom baby’s huilen”, zegt ze. „Meestal is daar geen lichamelijke oorzaak voor, maar hebben baby’s behoefte aan troost. Als we dat vertellen, begrijpen ouders beter waarom bijvoorbeeld inbakeren zinvol kan zijn.”
