Rol ouders

Ouders onderschatten hun rol als opvoeder en voorbeeld, stellen de schrijvers van ”Onze kinderen en alcohol”. Onderzoek toont aan dat jongeren die thuis blootgesteld worden aan alcohol, meer zullen gaan drinken. Het gaat dan concreet om flessen alcohol die in de koelkast of op het aanrecht staan of de aanwezigheid van een krat bier in de schuur.

„Durf gewoon nee te zeggen”, benadrukt Van der Lely. „Geen drank voor het 18e levensjaar. Dat moet voor iedereen de regel zijn, ook al zegt de wet dat het vanaf 16 jaar al mag. Bij jongeren tot 18 jaar zijn de hersenen nog volop in ontwikkeling. Er komen dagelijks cellen bij. Dat proces wil je als ouders toch niet verstoren? Terwijl dat wel gebeurt door de inname van alcohol in deze leeftijd.”

Regels handhaven is moeilijk, erkent de kinderarts. „Maar wel heel belangrijk. Ik zie veel kinderen in het ziekenhuis. Ouders zeggen dan: „O, ze zijn me meer waard dan goud.” Zo is het maar net. Maar met alcohol kijken ze opeens niet zo nauw. Nogmaals: durf regels te stellen. En zet er flinke straffen op. Neem bijvoorbeeld de mobiele telefoon een maand in beslag. Dat is een heftige, maar het werkt wel.”

Ouders willen over het algemeen per se niet impopulair zijn. Er is bij hen zelfs sprake van groepsdruk. Wie bij zijn kinderen het meest geliefd is, voedt het best op. Van der Lely: „Kul natuurlijk. Alcohol is gevaarlijk. Dat geldt al voor één slok. Er zit een stof in die de begeerte naar meer alcohol in het lichaam van een puber activeert. Als je kind dit op jonge leeftijd binnenkrijgt, heeft het vier tot zes keer zo veel kans op een serieus alcoholprobleem op latere leeftijd.”

Baarmoeder

Voor jonge kinderen en pubers is alcohol slecht, voor het ongeboren leven in de baarmoeder net zo goed. „Veel jongeren drinken omdat ze in de baarmoeder alcohol hebben gekregen”, aldus de Ierse kinder- en jeugdpsychiater Kieran O’Malley. „Als een moeder tijdens de zwangerschap ook maar één slok drinkt, kan de alcohol de nucleus aantasten. Dat is het deel in de hersenen dat verantwoordelijk is voor het verlangen, de trek, de hunkering.” Ze noemt gevallen van kinderen van zes of zeven jaar die niet bij de hoestdrank zijn weg te slaan, vanwege de geur van alcohol. „De hoeveelheid drank doet er niet toe. Eén slokje op het verkeerde moment in de ontwikkeling van de baby kan een levenslang probleem opleveren.”

Cijfers

In 2007 werden 297 jongeren van gemiddeld 15,3 jaar oud opgenomen in het ziekenhuis met alcoholvergiftiging. Het aantal comazuipers steeg in 2010 naar 684, met een gemiddelde leeftijd van 15,6 jaar. De gedachte dat het vooral gaat om scholieren uit het vmbo, wordt door onderzoek gelogenstraft. Alle niveaus zijn evenredig vertegenwoordigd. Vwo zelfs nog meer dan havo.

Drinkende jongeren?

Er zijn grofweg drie factoren te noemen waarom jongeren gaan drinken, aldus Rob Bovens, lector verslavingspreventie van hoge­school Windesheim in Zwolle in ”Onze kinderen en alcohol”. Persoonlijke motivatie en intentie, zoals groepsdruk, opvoeding, persoonlijkheid en gezondheid, vormen de eerste factor. De tweede is de verkrijgbaarheid van drank bij ouders, familie en vrienden en in supermarkten. De derde factor bestaat uit het (gebrek aan) toezicht en de (sociale) controle.

Daarnaast spelen reclame-uitingen, groepsdruk en de drankcultuur onder idolen een belangrijke rol als druk van buiten­af om jongeren tot drinken aan te zetten. Van binnenuit komt de vaak puberale hang naar het opzoeken en overschrijden van grenzen.

Alcohol en puber

Het Britse wetenschappelijk tijdschrift The Lancet publiceerde in november 2010 een nieuwe lijst met schadelijke stoffen met de grootste impact op de maatschappij. Bovenaan staat geen wiet of heroïne, maar drank. Van der Lely noemt in zijn boek tal van effecten van drank, zoals stinken, braken en oppervlakkig ademhalen. Maar ook de organen krijgen het vanuit medisch oogpunt zwaar te verduren, aldus de kinderarts. De lever bijvoorbeeld. „Omdat alcohol giftig is voor het lichaam, wordt het door het lichaam als gif behandeld: zo snel mogelijk verspreiden en alle mogelijk­heden gebruiken om het kwijt te raken. Je ademt, zweet of plast het uit. De rest, die je vanwege de grote hoeveelheid niet kwijt kunt, wordt in je lever omgezet in zuur. Maar als je lever daar heel druk mee bezig is, kan het orgaan geen suiker aanmaken voor je lichaam. Dus word je bibberig, ga je trillen en je slap voelen.”

Ook het gevaar van uitdroging ligt op de loer door al dat zweten, plassen en braken. Om maar te zwijgen van de invloed van alcohol op de hersenen van pubers. Dit kan op middellange termijn zelfs verlaging van het IQ tot gevolg hebben, aldus Van der Lely, die zogeheten comazuipers onderzocht.

Tips voor ouders

Heldere huisregels zijn volgens Van der Lely en De Visser de basis om op een goede manier met alcohol bezig te zijn in het gezin. Dat ouders op één lijn zitten om die regels te handhaven, is daarbij essentieel. Een rijtje voorbeeldregels voor het gezin.

● Geef het kind geen alcohol onder de 18 jaar.

● Laat het kind onder de 18 jaar alleen naar een feestje gaan als je als ouders zeker weet dat er niet gedronken wordt.

● Zorg ervoor dat het kind onder de 18 jaar niet aan drankflessen komt (zet ze desnoods achter slot en grendel).

● Verbied kinderen boven de 18 jaar in het gezin om drank te kopen voor minder­jarige vrienden of broers/zussen.

● Stel voor deze oudere kinderen een maximum van twee glazen drank per avond in.

● Regel voor het hele gezin: drink nooit door de week, alleen in het weekeinde of als er iets te vieren is.

● Regel voor het hele gezin: drink nooit als je moet rijden, werken, leren of sporten.

”Onze kinderen en alcohol”, Nico van der Lely, Mireille de Visser en Joke Ligterink; uitg. Nieuw Amsterdam, Amsterdam, 2011; ISBN 978 90 468 1109 2; 317 blz.; € 19,95.

De Reformatorische Omroep besteedde vrijdagavond aandacht aan het thema alcohol. Ex-alcoholverslaafde Rick Slikkerveer, die zaterdag op Puntuit zijn verhaal doet, vertelde daarin hoe God ingreep in zijn leven. Ook was er een studiogesprek met een woordvoerder van de stichting Voorkom!. Bekijk hier de uitzending terug.

Ds. Labee: Een weinig wijn

„Als christen hoef je geen geheel­onthouder te zijn. Maar het alcoholgebruik moet wel passen binnen een sober en matig christelijk leven.”

Ds. B. Labee, predikant van de gereformeerde gemeente in Geldermalsen, pleit voor een alcoholvrij huis als er kinderen aanwezig zijn. „Als je al iets wilt drinken, doe het dan wanneer de kinderen in bed liggen. Je ziet dat kinderen aangeleerd gedrag vertonen. Er kan veel narigheid komen van alcohol, dus voorzichtigheid is geboden.”

De predikant uit Gelder­malsen is nog geen uitwassen tegengekomen in zijn gemeente. „Wel gaat de jeugd naar gelegenheden waar gedronken wordt. Ouders laten dat mijns inziens toch iets te gemakkelijk gebeuren. Maar ik pleit niet voor een algeheel verbod voor ouders, wat voor roken bijvoorbeeld wel zou moeten gelden.”

Wijn komt in de Bijbel veelvuldig voor. Is dat voor veel christenen een argument om het niet te nauw te nemen met alcohol? Ds. Labee: „Bij Noach lezen we voor het eerst over wijn. Opmerkelijk is dat het dan direct mis gaat. Hetzelfde gebeurt bij Lot. Natuurlijk zijn er ook positieve voorbeelden, zoals Paulus, die Timotheüs aanraadt om wijn te drinken voor zijn maag. Lees goed, want er staat: een weinig wijn.”

Daarnaast zou wijn in de tijd van de Bijbel ook meestal gemengd zijn met water, aldus veel verklaarders. „Daar heb ik geen onderzoek naar gedaan, maar ik kan het me goed voorstellen. Ouders zouden drank zo veel mogelijk weg moeten houden uit het gezin. En als het gebruikt wordt, altijd zonder de kinderen erbij en met mate.”

De wettelijke grens van 16 jaar is voor de predikant een goede. „Onze oudste zoon heeft nu die leeftijd en ik moet zeggen dat we geen enkel probleem met alcohol hebben. We hebben regels, daar houden we elkaar aan. Maar we moeten ook niet doorslaan. Als hij op een receptie vraagt om een glaasje advocaat, zeg ik echt geen nee.”

Familie Pors: Open sfeer

Strenge verboden handhaven of een open sfeer creëren rond alcohol? Dick (45) en Marian (44) Pors uit Meteren kiezen voor het laatste. „Elk verboden product is extra aantrekkelijk voor jongeren.”

Af en toe drinkt hun 12-jarige zoon een glaasje wijn mee. „Hij heeft smaak en vindt het heel lekker.” Om eraan toe te voegen: „Maar het gebeurt misschien een paar keer per jaar. Alleen bij bijzondere gelegen­heden.”

Als de moeder van vier kinderen in de leeftijd van 12 tot 22 jaar hoort dat alcohol behoorlijk schadelijk kan zijn voor het kind, schrikt ze wel even. Maar dan: „Het zal wel meevallen. Er wordt zo veel geschreven over wat schadelijk is en wat niet. Ik vind het goed dat er onderzoek gedaan wordt hoor. Juist voor extreme gevallen. En medisch gezien is het misschien ook goed om je kind helemaal geen alcohol te geven.”

Opvoedkundig vaart het gezin Pors een andere koers. Bewust, benadrukt Marian. „We proberen een zo open mogelijke sfeer te creëren in het gezin. Aan stiekem gedoe hebben we een hekel. Wij zijn van mening dat vorming noodzakelijk is. Zo haal je het spannende van alcohol weg en leer je kinderen om ervan te genieten. Wijn drink je om de smaak, niet om de alcohol.” In huize Pors wordt voornamelijk in het weekeinde gedronken, al zijn er ook weekeinden zonder drank.

Hoewel Marian en haar man Dick soepel omgaan met de regels rond alcohol, wijzen ze hun kinderen op de gevaren als dat nodig is. „Een goed glas wijn is prima. Maar te veel is verkeerd, dat is slecht voor het lichaam. Als je te veel drinkt, raakt je verstand beneveld en doe je dingen waar je later spijt van krijgt. Een open houding, erover praten en waar nodig waarschuwen: bij ons werkt het prima.”