Het gedrag van Donald Trump na de verkiezingen was laakbaar. Maar waren zijn acties misdadig? „Zeker is dat aan een proces grote risico’s kleven”, schrijft Albert Mohler.
Amerika is ver doorgedrongen op onbekend terrein. Er is al eerder gedacht aan strafrechtelijke vervolging van een voormalige president van de Verenigde Staten, maar het is er nooit van gekomen. Nu is het wel aan de orde. De voormalige president Donald J. Trump werd eerder al in New York en Florida aangeklaagd voor diverse misdrijven. Op 1 augustus werd hij door een federale ”grand jury” (een jury die besluit of het verzamelde bewijs de beschuldiging van een misdaad rechtvaardigt) in Washington aangeklaagd voor meerdere misdrijven, waaronder obstructie (verhindering) en samenzwering. Een openbaar aanklager in Georgië zal naar verwachting binnen afzienbare tijd strafrechtelijke aanklachten tegen de voormalige president indienen. Samen vormen deze beschuldigingen een gerechtelijke lawine.
Wat moeten we hiervan denken? President Theodore Roosevelt onderstreepte ooit: „Niemand staat boven de wet en niemand staat eronder.” Ook een voormalige president mag niet boven of onder de wet staan. Het zou morele waanzin zijn om te beweren dat strafrechtelijke vervolging van een ex-president nooit gerechtvaardigd zou kunnen zijn. Tegelijk mag niemand het gevaar onderschatten van de situatie waar Amerika nu naartoe marcheert of wordt gemarcheerd.
Nixon en Ford
Sommigen kunnen zich nog herinneren dat de Verenigde Staten in de nasleep van het aftreden van president Richard M. Nixon met lastige vragen werden geconfronteerd. Het aftreden van Nixon kwam pas in beeld toen duidelijk was dat hij een aanklacht in het Huis van Afgevaardigden tegemoet kon zien, evenals een veroordeling door de Senaat en gedwongen ontzetting uit zijn ambt. En ten slotte strafrechtelijke vervolging op beschuldiging van (let wel!) obstructie en samenzwering.
Dit alles drukte zwaar op Gerald Ford, de vicepresident die na Nixons aftreden president werd. Uiteindelijk verleende hij Nixon gratie. Daarmee bespaarde Ford de voormalige president en de natie de beproeving van een proces.
Was deze gratieverlening terecht of niet? Een eindoordeel daarover laat nog op zich wachten. Fords verlegenheid met de situatie had echter niet zozeer te maken met de juridische status van de voormalige president, maar veel meer met andere, overkoepelende zorgen. Want hoe moest een proces tegen een voormalige president precies worden gevoerd? Zou zo’n proces een demonstratie van de rechtsstaat zijn of een platform voor politiek spektakel? Zou een proces eerder in een veroordeling resulteren of eerder in vrijspraak, waardoor Nixon aanspraak zou kunnen maken op eerherstel? Vragen over privileges van de uitvoerende macht en een rauwe presidentiële politiek kunnen een jury (en het hele rechtssysteem) onzeker maken over de uitvoering van de wet.
De vergelijking met Nixon heeft echter haar grenzen. Donald Trump is niet zomaar een voormalige president. Hij heeft zich namelijk opnieuw kandidaat gesteld en is nu de koploper voor de Republikeinse nominatie in 2024.
Opgetogen
De aanklacht van 1 augustus werd uitgesproken in Washington. Dus zullen de hoorzittingen en het proces plaatsvinden in de U.S. District Court voor het District of Columbia. Dat alleen al zou de situatie kunnen veranderen. Het wordt veel waarschijnlijker geacht dat een jury in ”het district” Trump zal veroordelen dan dat een jury in Florida dit zal doen.
De recente aanklacht bevat echter beschuldigingen die een officier van justitie vrijwel zeker moeilijk te bewijzen zal vinden. De beschuldigingen van obstructie en samenzwering zijn gebaseerd op inventieve juridische argumenten van speciaal aanklager Jack Smith. Deze probeert, zoals de redactie van National Review het uitdrukte, „vrije meningsuiting strafbaar te stellen”. Dit is een zeer gevaarlijke weg voor de Amerikaanse natie.
De vijanden van Trump zijn opgetogen. De voormalige Amerikaanse procureur Harry Litman verklaarde dat de aanklacht „de belangrijkste zaak in de geschiedenis van het land” zal inluiden. Welnu, Amerika heeft een zeer lange geschiedenis.
Rechtshoogleraar Richard L. Hasen beschreef de recente aanklacht van Jack Smith als „misschien wel de belangrijkste aanklacht die ooit is uitgesproken om de Amerikaanse democratie en de rechtsstaat in een Amerikaanse rechtbank tegen wie dan ook te beschermen”. Wouw! Zal over een paar jaar, of over een paar maanden, blijken dat hij gelijk had?
Gediskwalificeerd
Eerlijk gezegd zou ik liever geen van beide presidentskandidaten van 2020 in 2024 op het stembiljet zien staan. Om verschillende redenen beschouw ik beide genomineerden voor 2020, voormalig president Donald Trump en president Joe Biden, als moreel gediskwalificeerd voor een hoge functie.
Het gedrag van Donald Trump na de verkiezingen was laakbaar. Maar waren zijn acties misdadig? Zou een veroordeling op deze punten de toets der kritiek kunnen doorstaan? Waar blijven in dit alles de rechtsstaat en het vertrouwen in ons rechtssysteem?
De tekst van de aanklacht roept nog meer vragen op. In welke mate heeft Jack Smith de wettelijk beschermde vrijheid van meningsuiting en politieke activiteiten aan de ene kant verward met strafbare feiten die voor de rechtbank kunnen worden bewezen aan de andere kant? Of om het anders te zeggen: de kwestie Donald Trump is uniek in de Amerikaanse politiek, maar liegen, manipuleren en samenzweren om politieke doelen te bereiken vormen –laten we eerlijk zijn– zo’n beetje een politieke werkwijze die geen van de partijen vreemd is. Dat geldt met name in de werkkamer van de president van de VS, de Oval Office. Dit gegeven rechtvaardigt geen enkele morele misser, maar er is een enorm verschil tussen een morele misstap en crimineel wangedrag. Vraag maar aan oud-president Bill Clinton.
De aanklacht is gebaseerd op het juridische argument dat de voormalige president loog en vervolgens naar zijn leugens handelde om een cruciale uitoefening van ons constitutioneel systeem te verstoren en ongedaan te maken: een presidentsverkiezing en de certificering ervan. Donald Trump heeft ons zo ongeveer verteld dat hij tussenbeide kwam en probeerde het resultaat te veranderen. Maar het feit is dat hij daarin faalde en de verkiezingsuitslag juist werd bevestigd, slechts enkele uren na een opstand en een aanval op het Capitool.
Verdeeld volk
Alles voelt anders dan voorheen, omdat Donald Trump zich opnieuw kandidaat stelt voor het presidentschap en tot nu toe sterk staat in de peilingen. Maar president Biden stelt zich hiervoor ook kandidaat. Betekent dit een soort wreed vervolg van 2020?
Het zal daarom absoluut onmogelijk zijn om het politieke en het juridische tijdens dit proces duidelijk van elkaar gescheiden te houden. Bovendien is het Amerikaanse volk zo verdeeld dat de ene partij deze aanklacht ziet als bewijs dat de rechtsstaat werkt en de andere partij de vervolging ziet als de zoveelste uitoefening van politiek met niet-politieke middelen.
Er geldt één essentiële regel bij het betreden van onbekend terrein. Je kunt maar beter zorgen dat je een uitweg weet. Amerika wordt in gevaarlijk gebied geduwd. Een goede routekaart ontbreekt echter.
De auteur is rector van het Southern Baptist Theological Seminary in Louisville. Bron: World Magazine.
