Ook seculiere mensen die bij Extinction Rebellion demonstreerden, zijn fatsoenlijke burgers die de overheid respecteren. Maar er zijn situaties die zo urgent zijn dat de overheid ter verantwoording moet worden geroepen.
Het hoofdredactioneel commentaar onder de kop ”Snelwegblokkade past christen niet” (RD 13-3) gaat in op de recente demonstraties in Den Haag. Er is begrip voor klimaatbetogingen en het RD huilt niet mee met de populistische kranten en partijen die zeggen dat het allemaal wel meevalt met CO2 en stikstof. Toch luidt de conclusie inzake de snelwegblokkade: „Een christen die het door God ingestelde gezag onderdanig wil zijn en daar het goede voor zoekt, kan onmogelijk deelnemen aan een verboden verklaarde demonstratie.”
De commentator zal zich beroepen op Romeinen 13, een Bijbeltekst die vraagt het gezag van de overheid te respecteren. Wat op 11 maart op de A12 gebeurde, ging ogenschijnlijk tegen deze regel in. Maar Paulus en andere Bijbelschrijvers kennen ook uitzonderlijke situaties waarin men God meer moet gehoorzamen dan mensen. Het gezag van de overheid is nooit absoluut. Profeten en apostelen steken regelmatig de lijnen van de burgerlijke gehoorzaamheid over, omdat ze weten van hoger gezag. Niet voor niets worden ze regelmatig opgepakt: Amos, Jeremia, Petrus, Paulus enzovoorts.
Daarom lijkt me het woord ”onmogelijk” in het commentaar wat ongelukkig en ook niet Bijbels: kan een christen onmogelijk deelnemen aan een verboden verklaarde demonstratie? Nooit dus? Mochten de zonen van de Vader des Vaderlands, die de koning van Hispanje altijd geëerd had, de gehoorzaamheid aan Filips II niet opzeggen? Mocht de zwarte Rosa Parks in 1955 niet, tegen de wet van de staat Alabama in, in het ”witte busgedeelte” gaan zitten? Mocht Aleksej Navalny in het Rusland van Poetin niet aan een verboden demonstratie deelnemen? ”Burgerlijke ongehoorzaamheid”, zei men toen. ”Helden!”, zeggen we nu.
Geschonden aarde
Ik geef een nog sterker én clichématiger voorbeeld: mocht Dietrich Bonhoeffer zich niet verzetten tegen het nazibewind? Het ”argumentum ad Hitlerum”, de vergelijking met Adolf Hitler, is sleets geworden, maar ik maak er toch gebruik van. Niet omdat onze regeringsleiders en politici ook maar enigszins op deze baarlijke duivel lijken. Maar om het schokkende gegeven dat het ons (overheid, producenten en consumenten) lukt wat Hitler niet is gelukt: deze planeet als zodanig in gevaar brengen. Bijbels gezegd: de schepping van God, alles wat leeft, tot in haar wortels te vernietigen en te vergiftigen.
Het is Hitler niet gelukt, Stalin niet, Mao niet (de drie grote massamoordenaars van de twintigste eeuw), maar het lukt ons in de eenentwintigste eeuw wel. We plunderen deze aarde, we geven haar geschonden door aan een nieuwe generatie, we leven nu al zo dat ten gevolge van onze levensstijl hele landen verdrogen en andere landen verdrinken. Ik zet het allemaal met korte pennenstreken neer, maar de geïnformeerde lezer weet waar ik het over heb. Nu al zijn er miljoenen klimaatslachtoffers van onze westerse levensstijl. Onze manier van leven weet niet meer van het gebed: „Leer ons voor overdaad ons wachten.”
Ook onze overheid heeft schuld aan de misère. Door belangrijke beslissingen voor zich uit te schuiven. Door ”fossiele subsidies” te continueren. Door de cijfers van de economie belangrijker te vinden dan het welzijn van de mensen.
Hogere wet
Romeinen 13 was op 11 maart niet in het geding. De mensen van Christian Climate Action zijn zeker bereid naar de apostel te luisteren. Ook seculiere mensen die bij Extinction Rebellion demonstreerden, zijn, afgezien van een enkele anarchist, fatsoenlijke burgers die de overheid respecteren. Waar het om gaat, is of er situaties zijn die zo urgent zijn dat de gewetensvolle burger zijn of haar gehoorzaamheid moet opzeggen. Dat de overheid ter verantwoording moet worden geroepen. Omdat de overheid niet doet wat ze moet doen: subsidie aan de fossiele industrie afbouwen. Omdat gezaghebbende wetenschappers twee jaar geleden zeiden dat we nog tien jaar hebben om het roer om te gooien. Omdat er een hogere wet is dan die van de Nederlandse staat.
Ik weet dat het allemaal gevaarlijk is. Waar blijven we? De klimaatactivisten en de ”bbboeren” zijn elkaars spiegelbeeld. In wat voor land komen we terecht als iedereen zo zijn eigen beslissingen neemt? Kunnen we dan nog samenleven of is het einde van ons democratisch bestel in zicht?
Urgentie
Waar het uiteindelijk om gaat, is een inschatting van de urgentie. Dat inzicht mis ik in genoemd commentaar. Wie ziet hoe laat het is (23.55 uur) maakt haast. En doet dan dingen die in de regel niet kunnen en mogen. Je mag de deur van buurmans huis niet intrappen. Maar als de vlammen eruit slaan, doe je het. Om mensen te redden. Volgens mij gaat het de snelwegbezetters daarom. Het is een gevaarlijke beslissing. Maar zonder gevaarlijke beslissingen komen we er niet in het leven.
De auteur is theoloog.
