Felrood licht de Noord-Hollandse kust op. Bovengemiddeld veel mensen in dit gebied krijgen een melanoom, is in één oogopslag duidelijk. Die inzichtelijkheid is het doel van de Kankeratlas.
De Kankeratlas, ontwikkeld door het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL), laat het risico op de 24 meest voorkomende kankersoorten per gemeente of wijk zien. De onderzoekers gebruikten de gegevens van ruim 1 miljoen kankerpatiënten vanaf 2011. „Deze dataset is groot genoeg om betrouwbaar te zijn. We weten dat we niet naar toevallige uitschieters kijken”, zegt IKNL-onderzoeker prof. dr. Valery Lemmens.
Voor Lemmens springen vier uitkomsten eruit. Als eerste noemt hij de verhoogde kans op longkanker in wijken met een lage sociaal-economische status. „Bewoners zijn bezig het hoofd boven water te houden, en zoeken helaas vaker hun toevlucht bij tabak”, licht Lemmens toe. Zo’n 80 procent van de gevallen van longkanker wordt veroorzaakt door roken.
Daarnaast blijkt uit de interactieve kaart dat woonplaats in grote mate het risico op huidkanker bepaalt. Kustgemeenten kleuren rood. In Noord-Holland komen melanomen veel voor, bij de Zeeuwse kust gaat het vooral om het zogeheten plaveiselcelcarcinoom. De cijfers verbazen Lemmens niet. „Melanomen zijn vaak het gevolg van verbranding op de kinderleeftijd. Het plaveiselcelcarcinoom wordt veroorzaakt door veel zon en treedt vaak pas op latere leeftijd op. Veel Zeeuwen zijn werkzaam in de zeevaart of landbouw, waar ze blootgesteld zijn aan de zon. Dat levert dus een hoger risico op deze vorm van huidkanker op.”
Een derde opmerkelijk resultaat is het risico op baarmoederhalskanker, dat in het oosten lager is dan in de rest van het land. „Baarmoederhalskanker kan in een vroeg stadium worden opgespoord en voorkomen”, verklaart Lemmens. „In gebieden, waar de kankersoort weinig voorkomt, nemen vrouwen vaker deel aan dit bevolkingsonderzoek.”
Asbestfabriek
Als laatste opvallende uitkomst noemt Lemmens het risico op mesothelioom, ofwel asbestkanker. Vooral mannen die tot de jaren 80 op scheepswerven of in as-
bestfabrieken werkten, lopen een verhoogd risico. Maar in de Achterhoek kleurt ook voor vrouwen de kaart oranje. Dit komt door de asbestfabriek in Goor, legt Lemmens uit. „De mannen kregen het spul mee naar huis, om een konijnenhok van te bouwen of het tuinpad te verharden.”
Lemmens hoopt dat de atlas zal zorgen voor meer bewustzijn onder de bevolking en in de politiek. „Het slechte nieuws is dat kanker vaker mensen treft die het al moeilijk hebben. Het goede nieuws is dat er mogelijkheden zijn voor preventie. Door ons gedrag aan te passen, beleid te ontwikkelen en door vroege opsporing.”
