Daarvoor heeft de landsadvocaat de ministers Veldkamp (Buitenlandse Zaken), Brekelmans (Defensie) en Faber (Asiel en Migratie) gewaarschuwd. Dat blijkt uit stukken die de drie donderdag op verzoek van de Kamer openbaar hebben gemaakt.

Vooralsnog blijven de drie ministers bij hun vorige week bekendgemaakte besluit om geen nieuwe beveiligers meer over te brengen. De vrees voor precedentwerking met als mogelijk gevolg een forse, nieuwe instroom van zo’n duizend Afghanen lijkt daarbij een belangrijke rol te hebben gespeeld; al doen de militaire vakbonden die opkomen voor de beveiligers dat af als onzin. Zij zeggen dat het gaat om een afgebakende groep.

Een debat over de kwestie werd donderdag, nadat vrijwel alle oppositiefracties hun ongenoegen hadden geuit, op verzoek van GL-PvdA-Kamerlid Piri vroegtijdig geschorst. Daardoor komen de ministers pas later inhoudelijk op de kwestie terug, maar duidelijk is dus al wel dat het kabinet juridische risico’s neemt.

Na de val van Kabul in de zomer van 2021 probeerde het demissionaire kabinet-Rutte III een evacuatie op gang te zetten. De Kamer dwong daarbij af dat Defensie en Buitenlandse Zaken zich daarbij ook zouden inspannen voor Afghaanse tolken en beveiligers die voor Nederland hadden gewerkt. Het kabinet zei dat toe, maar legde tijdens de uitvoering wel strengere criteria aan dan de Kamer had beoogd. Zo vielen beveiligers die nooit bij Defensie onder contract hadden gestaan buiten de boot.

Uiteindelijk greep de Kamer in oktober 2023 opnieuw in, waarna de ministers Ollongren (Defensie) en Bruins Slot (Buitenlandse Zaken) zich bereid verklaarden opnieuw te kijken naar de beveiligers die destijds als zzp’ers werden ingehuurd via het Afghaanse beveiligingsbedrijf Afghanistan Safety Guards (ASG).

Begin juli, toen Rutte IV plaatsmaakte voor het kabinet-Schoof, hadden de betrokken ministers nog geen overeenstemming bereikt, zo blijkt. Zij discussieerden nog over de vraag welk ministerie er verantwoordelijk was voor de opvang en hoe de alsnog te evacueren groep uiteindelijk zou worden afgebakend. Vijf dagen voor de wisseling van de wacht liet Bruins Slot de Kamer desondanks weten dat Nederland bereid was een deel van de ASG-bewakers in aanmerking te laten komen voor „overbrenging”. Daarmee kreeg het kabinet-Schoof dus een lastig dilemma in de maag gesplitst.

Uitgaand kabinet

In een van de documenten die de Kamer donderdag kreeg, worden de juridische consequenties nader uitgewerkt. Te lezen valt onder meer dat de rechter kan oordelen dat de toezegging van Bruins Slot juridisch geen rol speelt, mede doordat zij de toezegging deed als minister van een uitgaand kabinet „op het laatste moment waarop ook al een nieuwe Kamer was geïnstalleerd”. Echter, zo vervolgt het advies, toetsend aan de algemene beginselen van behoorlijk bestuur kan de rechter ook tot de conclusie komen dat het kabinet wel gebonden is aan deze toezegging.

Wanneer het Kamerdebat wordt vervolgd is nog niet bekend. Vaststaat wel dat de oppositiepartijen, net als donderdag, daarbij opnieuw vooral NSC-Kamerlid Isa Kahraman onder vuur zullen nemen. Toen NSC-voorman Pieter Omtzigt nog als eenpitter in de Tweede Kamer zat, steunde hij steeds alle moties die opriepen meer voor de Afghaanse beveiligers te doen. Kahraman verweerde zich donderdag door te zeggen dat NSC ervan uitging dat de besluitvorming nog gaande was. Volgens hem is Bruins Slot haar boekje te buiten gegaan en zit de huidige Kamer daardoor met de gebakken peren.

Overigens vindt de NSC’er wel dat het huidige kabinet het besluit om geen beveiligers meer over te brengen beter moet motiveren en daarbij ook moet ingaan op de morele dilemma’s.