De oorlog in Oekraïne zit na 2,5 jaar nagenoeg muurvast. Grote verschuivingen aan het front doen zich al weken niet voor, ook al blijven de Russen gevaarlijk oprukken in de Donbas en houdt Kyiv de Russische regio Koersk stevig in zijn greep. Snelle, significante en strategische ontwikkelingen aan het front zijn op korte termijn ook niet te verwachten. Een vermindering van het weerzinwekkend hoge aantal slachtoffers ook niet.

In de hoop de oorlog te kunnen beëindigen, presenteert de Oekraïense president zijn overwinningsplan in de Verenigde Staten. Zelensky oefent daarmee druk uit op de Amerikaanse president Joe Biden en andere bondgenoten. De tijd dringt voor Kyiv. Met de Amerikaanse verkiezingen van november voor de deur kan de koers van het Witte Huis ten opzichte van Oekraïne zomaar sterk veranderen.

Wapens

Zelensky doet zijn overwinningsplan nog niet volledig uit de doeken, maar geeft alleen de grote lijnen weer. Het voorstel bevat vier punten voor nu, en één punt voor na de oorlog. Oekraïne wil allereerst hardere, wederzijdse veiligheidsgaranties, enigszins vergelijkbaar met een NAVO-lidmaatschap, in plaats van de onlangs afgesloten, minder vergaande langdurige veiligheidsverdragen met bondgenoten. De andere punten betreffen steun voor het Oekraïense offensief in Koersk, een pleidooi voor een gezamenlijke ontwikkeling van de Oekraïense economie en een verzoek om specifieke wapens.

„Wij bieden een echte formule om vrede te brengen” - Volodymyr Zelensky, president Oekraïne

Welke wapens dat zijn, zegt Zelensky niet. Op tafel ligt echter nog altijd het dringende Oekraïense verzoek westerse wapens te mogen inzetten tegen Russische doelen diep in Rusland. Oekraïne verwacht daarmee de Russische aanvallen op burgerdoelen in Oekraïne en de bevoorrading van het Russische leger danig te kunnen verstoren. De verwachting is dat bondgenoten deze week groen licht geven voor wapeninzet ver over de grens met Rusland, ook al blijft de Duitse bondskanselier Olof Scholz weigeren.

Geen bevriezing

Zelensky ziet zijn overwinningsplan niet als een vervanging van zijn eind 2022 gelanceerde vredesplan, dat tien punten bevat. De Oekraïense president zegt klaar te zijn voor een vredesconferentie, ook mét Rusland, maar benadrukt sterk dat zijn nieuwe plan geen staakt-het-vuren of een bevriezing van het conflict inhoudt; integendeel.

Het overwinningsplan poogt een situatie te creëren, waarin het Kremlin niet langer om Oekraïne heen kan, zeggen bronnen rond de Oekraïense regering tegen de Kyiv Independent. Poetin zou door uitvoering van het plan moeten inzien dat hij de oorlog in Oekraïne niet kan winnen.

„Wij bieden een echte formule om vrede te brengen, een concreet plan voor hoe we de oorlog kunnen beëindigen”, zei Zelensky in een interview met The New Yorker, voorafgaand aan zijn bezoek aan de VS. Tegen bondgenoten zegt Zelensky: „Als u niet wilt dat deze oorlog zich voortsleept, als u niet wilt dat Poetin ons begraaft onder de lijken van zijn volk en daarbij nog meer Oekraïense levens eist, dan bieden wij u een plan aan om Oekraïne te versterken.”

Het succesvolle Oekraïense offensief in de regio Koersk in Rusland maakt integraal onderdeel uit het overwinningsplan, verklaarde president Zelensky recent in een videoboodschap. De Oekraïense strategie is er onder andere op gericht het Westen duidelijk te maken dat de rode lijnen van de Russische president Vladimir Poetin een wassen neus zijn. Oekraïne voert in dat kader ook al enkele weken massale luchtaanvallen uit op de Russische olie- en gasindustrie. Sinds vorige week maakt Oekraïne omvangrijke munitiedepots in Rusland met de grond gelijk.

VN-vergadering

Hoge Amerikaanse functionarissen, die delen van het geheime overwinningsplan hebben bestudeerd, stellen dat het kan werken, zegt Linda Thomas, de Amerikaanse ambassadeur bij de VN. Zelensky presenteert zijn overwinningsplan in de week waarin de Algemene Vergadering van de VN in New York bijeenkomt. Woensdag spreekt hij het Congres toe, donderdag doet hij het voorstel uit de doeken bij de Amerikaanse president Joe Biden. Vervolgens voert hij besprekingen met de presidentskandidaten Donald Trump en Kamala Harris. Ten slotte informeert Zelensky ook andere bondgenoten.

Een potentiële bom onder het voorstel is ongetwijfeld het verzoek om een grotere militaire, politieke en financiële inzet van bondgenoten. De vraag is of het Westen de wil en de moed kan opbrengen deze offers te brengen.