De Russen rukken op in Oekraïne. De strategisch belangrijke plaats Pokrovsk in het oosten dreigt te vallen, maar ook elders aan het front is de situatie zorgelijk. Bovendien blijven de Russen met zweefbommen energienetwerken, winkelcentra en appartementen verwoesten, waarbij veel burgers omkomen.

President Volodymyr Zelensky dringt daarom al meer dan een halfjaar bij bondgenoten aan op de levering van langeafstandswapens voor aanvallen op Russische militaire doelen ver achter het front in Rusland. Kyiv heeft behalve luchtverdediging extra vuurkracht nodig om het tij in de slecht verlopende oorlog te keren.

Om wat voor langeafstandswapens gaat het?

De Amerikanen beschikken over zogeheten Atacms (Army tactical missile system). Deze supersonische tactische ballistische raketten –afgeschoten vanaf de grond, via de ruimte– hebben een bereik van 150 tot 300 kilometer, afhankelijk van het type.

De Britten en Fransen werken met een gezamenlijk ontworpen kruisraket, die wordt gelanceerd vanuit de lucht door een jachtvliegtuig. De Britse variant heet Storm Shadow, de Franse Scalp. Het bereik is pakweg 250 kilometer. De Duitsers beschikken over de Taurus met een bereik van ruim 500 kilometer. Voor Berlijn is elke inzet echter onbespreekbaar.

De Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk hebben Atacms, Storm Shadows en Scalps geleverd aan Oekraïne, maar met de restrictie dat Kyiv deze niet mag inzetten tegen Russische doelen op Russisch grondgebied.

Waarom wil Zelensky zo graag deze wapens ook voor doelen in Rusland?

Zelensky wil het Oekraïense leger in staat stellen munitiedepots, radarposten, commandocentrales en vliegvelden op Russisch grondgebied uit te schakelen. Maar ook om Russische vliegtuigen te vernietigen die de dodelijke zweefbommen op burgerdoelen lanceren. Oekraïne heeft eerder met succes Atacms en Storm Shadows gebruikt tegen Russische doelen op de Krim, maar dat is geen Russisch grondgebied.

De Russen zijn natuurlijk niet gek en hebben hun militaire vliegtuigen bij voorbaat verplaatst naar vliegbases 500 kilometer verderop, buiten het bereik van Atacms en Storm Shadows. Toch bevinden zich nog altijd ruim 250 doelen, die niet of slecht verplaatsbaar zijn, binnen het bereik van de langeafstandswapens, analyseert het Institute for the Study of War (ISW).

Maar ook al zijn de Atacms en Storm Shadows nog zo geavanceerd, het zijn geen zogeheten gamechangers, ontwikkelingen die de oorlog beslissend beïnvloeden. De wapens kunnen de Russische aanvallen wel danig ontregelen.

Waarom weigeren de VS de inzet van deze wapens voor doelen diep in Rusland?

De VS zijn huiverig voor een escalatie van de oorlog in Oekraïne. Het Witte Huis heeft daarom de levering van grotere en zwaardere wapensystemen voortdurend gefaseerd toegepast. Bovendien beschikken de VS slechts over een beperkte voorraad Atacms.

Zit de discussie over langeafstandswapens muurvast?

Nee. Het VK is vóór levering van Storm Shadows, meldde dagblad The Guardian recent. De Britten kunnen de wapens echter niet verstrekken aan Oekraïne omdat er Amerikaanse componenten in zitten verwerkt; bij export is Amerikaanse toestemming vereist.

De VS en het VK voeren intensieve besprekingen over levering en inzet van dit type wapens. De Britse premier Keir Starmer heeft vrijdag in gesprekken met de Amerikaanse president Joe Biden aangedrongen op inzet van deze langeafstandswapens. Het antwoord is vooralsnog nee; tot grote teleurstelling van Kyiv.

De VS en het VK hervatten de besprekingen naar verluidt volgende week rond de Algemene Vergadering van de VN.

Overschrijdt de levering van langeafstandswapens niet een rode lijn van Rusland?

Ongetwijfeld. De Russische president Vladimir Poetin schreeuwt inderdaad al moord en brand. Als het Westen deze wapens levert, is de NAVO regelrecht in oorlog met Rusland, roept Poetin. President Biden is niet onder de indruk. „Ik denk niet veel na over Vladimir Poetin”, zei hij in reactie op de oorlogsretoriek.

„Met levering langeafstandswapens is de NAVO regelrecht in oorlog met Rusland” - Vladimir Poetin, president Rusland

Het Westen heeft met de levering van Himarskanonnen, Abramsgevechtstanks en F-16-jachtvliegtuigen eerder een rode lijn van Rusland overschreden, waarbij zichtbare represailles richting het Westen zijn uitgebleven.

Het is echter te simpel gezegd dat Poetin toch niets doet. Rusland is volop bezig met hybride oorlogsvoering tegen het Westen. De Russen voeren dagelijks cyberaanvallen uit op kritische infrastructuur in het Westen, zei defensieminister Ruben Brekelmans twee weken geleden nog.

Wat zou de VS over de streep kunnen trekken?

Iran heeft recent 200 ballistische precisieraketten geleverd aan Rusland. Teheran lapt daarmee ernstige waarschuwingen van Washington aan zijn laars, ook al ontkent Iran de leveringen bij hoog en bij laag.

Met de inzet van deze Iraanse raketten kan de toch al hachelijke situatie in Oekraïne ernstig verslechteren. Daarmee staan de westerse militaire en financiële inspanningen tot nu toe voor Oekraïne op het spel.

Zijn er nog lichtpuntjes voor Kyiv?

Ja, de druk van verschillende kanten neemt toe. Het Europees Parlement heeft bijvoorbeeld donderdag een resolutie aangenomen die EU-lidstaten oproept restricties voor het gebruik van wapens in Rusland op te heffen. Anders kan Oekraïne zijn „recht op zelfverdediging niet volledig uitoefenen en blijft het kwetsbaar voor aanvallen op zijn bevolking en infrastructuur”. Verder dringt het EP erop aan de levering van wapens, luchtafweer en munitie te versnellen, waaronder Taurusraketten.

De verwachting van analisten is dat het Witte Huis mogelijk binnenkort alsnog groen licht geeft voor levering en inzet van deze wapens in Rusland. Een tussenoplossing zou kunnen zijn dat de Amerikanen geen Atacms verstrekken, maar de Britten wel toestemming geven Storm Shadows te leveren.

Duidelijk is dat eventuele toestemming pas ná de daadwerkelijke inzet van de wapens wordt bekendgemaakt, om de Russen niet in de kaart te spelen.