Ondoelmatige besteding van gemeenschapsgeld is de wethouder een doorn in het oog. „Je moet eigenlijk geen winst mogen maken op de inzet van zorggelden.” Op die perverse prikkel kom ik terug.

Intussen is er commotie onder de raadsleden. Almelo legde al 6,9 miljoen toe op de 62 miljoen euro die de stad van het Rijk kreeg voor het zorgdomein. Nu blijkt gemeenschapsgeld gemakkelijk in de zakken van gehaaide ondernemers te zijn gevloeid. Vooral kleine gemeenten lopen hier gevaar.

Follow the Money, een journalistieke beweging die uit is op waarheidsvinding in dienst van de samenleving, ontdekte dat het Almelose thuiszorgbedrijf Anahid in 2017 een winst van 66,8 procent haalde: op een omzet van 1,4 miljoen maar liefst 919.780 euro winst. Daarvan werd 6 ton als dividend uitgekeerd aan de bestuurder en enige aandeelhouder. Van dat geld kocht ze onder meer drie huizen en twee bedrijfspanden. Tussen september 2014 en juni 2018 spendeerde ze in totaal 704.000 euro aan onroerend goed. Medewerkers van Anahid kregen minder betaald dan de cao voorschrijft. En zíj zijn juist de ”handen aan het bed”.

Zorg is geen markt

Volgens adviseurs is marktdenken de ziel van de zorg. Gezondheidszorg is echter geen koopwaar, geen markt. Zeker niet voor de patiënt die hulp nodig heeft en geen keus heeft tussen wel of niet behandeld worden. Een patiënt is een mens in nood. De hoogleraren dr. Bob Smalhout en dr. Doeke Post maakten jaren terug al vanuit verschillende perspectieven duidelijk dat marktwerking een ramp is voor de gezondheidszorg.

Bij geld verdienen past geen aandacht of tijd, daarbij past slechts productie. Een markt streeft naar steeds meer productie, terwijl we de kosten van de gezondheidszorg moeten terugdringen.

Wij willen echter het goede zoeken voor de patiënt –dat is ook de basis voor de medische ethiek– en we willen mensen beter maken, dus úít het ‘productieproces’ halen. Als geld de drijfveer is om hulp te verlenen, gaat onze zorg daar volledig van naar de knoppen, aldus dr. Post. Prof. dr. Michael J. Sandel schreef: „Niet alles is te koop. De morele grenzen van marktwerking”: hoe beschermen we morele waarden en publieke goederen zoals gezondheid, die niet te koop zijn?

Hete lucht

Dr. Smalhout hoorde vanuit Engeland een anekdote. De piloot van een heteluchtballon was de weg kwijt. Hij liet de ballon dalen en riep naar een vrouw onder hem: „Kunt u mij helpen? Ik weet niet meer waar ik ben en ik beloofde een vriend hem al een uur geleden te ontmoeten.”

De vrouw antwoordde: „U zweeft 30 voet hoog, uw positie is 40 graden noorderbreedte en 60 graden zuiderlengte.”

„U bent zeker ingenieur”, zei de ballonvaarder. „Ik ben ervan overtuigd dat uw mededeling correct is, maar kan er niets mee beginnen. Ik ben nog steeds verdwaald en u kostte mij kostbare tijd.”

De vrouw riep terug: „U bent ongetwijfeld een manager.”

„Dat ben ik, maar hoe weet u dat?”

„Wel”, antwoordde de vrouw, „u weet niet waar u bent of waar u naartoe gaat. U bent alleen opgestegen dankzij een grote hoeveelheid hete lucht. U heeft een belofte gedaan die u niet kunt nakomen en u verwacht dat mensen onder u uw problemen zullen oplossen. Uiteindelijk krijgen die nog de schuld van de situatie.”

Smalhout concludeerde in 2002: er zijn nog heel wat ballonvaarders in de Nederlandse gezondheidszorg.

De auteur doceerde jarenlang ethiek.