In het regeerakkoord is afgesproken dat de geldstromen naar maatschappelijke organisaties die afhankelijk zijn van giften en nalatenschappen in kaart moeten worden gebracht. Er zijn in Nederland maar liefst ongeveer 223.000 stichtingen, 129.000 verenigingen en 1600 kerkgenootschappen, variërend van scoutingclubs tot goede doelen als het KWF Kankerbestrijding en Natuurmonumenten.

Dergelijke instellingen moeten volgens de nieuwe conceptwet Transparantie maatschappelijke organisaties hun grotere giften gaan verantwoorden. Ze worden verplicht om donateurs die meer dan 15.000 euro geven met naam, woonplaats en hun donatiebedrag openbaar te maken.

De belangrijkste reden is dat het kabinet door deze openbaarmaking beter zicht wil krijgen op de verdachte buitenlandse financiering van moskeeën. Ook moet de transparantie voorkomen dat kwaadwillenden een goede doelenstichting oprichten als vehikel voor bijvoorbeeld belastingfraude of het witwassen van crimineel en zwart geld.

Op zich zijn dit goede redenen om kritisch naar de giftenstromen te kijken. Fraude en misbruik moeten voorkomen worden. Ook de geruchten rond het financieren van radicale moskeeën vanuit het Midden-Oosten vragen om scherp toezicht.

Toch is het de vraag of het gekozen middel niet zijn goede doel voorbijschiet. Grote giftengevers willen hun donaties doorgaans het liefst anoniem doen. In Amerika bestaat de cultuur om dat bekend te maken, maar in Nederland wil menigeen er juist niet mee in de publiciteit komen. Dat is een goed uitgangspunt. Het sluit aan bij het Bijbelse uitgangspunt om bij het geven van een aalmoes de linkerhand niet te laten weten wat de rechterhand doet.

De brancheorganisatie Goede Doelen Nederland vreest dat de verplichte openbaarmaking van de bedragen boven de 15.000 euro kan leiden tot een flinke daling van de donaties. Schenkingen van een dergelijke omvang komen in Nederland namelijk best veel voor.

Een andere terechte kanttekening is de vraag rond de privacy van de giftengevers. Voor privacy gelden hoge eisen, maar in het geval van grotere giften komen de persoonsgegevens op de websites van de betrokken organisaties te staan. Dat is niet wenselijk.

Belangrijk is dat het kabinet luistert naar de kritiek en de conceptwet aanpast. Voor een goede aanpak van de kwalijke praktijken rond het geven van giften zijn anno 2019 slimmere en effectievere (digitale) technieken en maatregelen te bedenken die politie, justitie, veiligheidsdiensten en de belastingdienst kunnen gebruiken.