Net als toen ik me aanmeldde als CDA-lid, ben ik vandaag nog even enthousiast over de vier christendemocratische pijlers: rentmeesterschap, solidariteit, publieke gerechtigheid en gespreide verantwoordelijkheid. Rentmeesterschap en solidariteit lijken alleen steeds verder weg te zakken sinds Buma de partij leidt, met als dieptepunt de campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2017.

Zetelwinst

In verkiezingstijd worden de standpunten weleens wat scherper neergezet om verschillen met andere partijen aan te geven. Zo profileerde het CDA zich onder Buma in de afgelopen verkiezingstijd vooral als een conservatieve, rechtse partij: een aantrekkelijk alternatief voor de groter wordende groep ontevreden rechtse kiezers die de PVV een stapje te ver vond. Hoewel deze ‘strategie’ het CDA qua zetelwinst geen windeieren heeft gelegd, is de opkomst van dit onevenwichtige rechtsere geluid binnen het CDA een zorgwekkende ontwikkeling. Rentmeesterschap en solidariteit zijn zo ver naar de achtergrond gedrukt, dat het moeilijk is om het christendemocratische gedachtegoed te herkennen in het CDA-geluid van de afgelopen campagne.

Peilers die pijlers verdringen

Naast de ‘strategische’ verrechtsing van de uitspraken in campagnetijd, is er ook een ander, wellicht gevaarlijker, mechanisme verantwoordelijk voor het ondersneeuwen van solidariteit en rentmeesterschap. Het operationaliseren van deze pijlers kost namelijk op korte termijn geld (denk bijvoorbeeld aan vleestaks of verpakkingsbelasting) en leidt pas op lange termijn tot resultaten (zoals bijvoorbeeld een lagere CO2-uitstoot).

Met de opiniepeilers die in verkiezingstijd elke week weer met een nieuwe peiling in de nekken van de politieke leiders hijgen, zijn maatregelen die de kiezer direct in de portemonnee raken impopulair. Buma ging zelfs zo ver dat hij het programma van GroenLinks (dat wél solidariteit en rentmeesterschap uitdraagt) bekritiseerde omdat het „onbetaalbaar” zou zijn en een „nachtmerrie voor Nederland.”

Selffulfilling prophecy

Het is niet voor het eerst in de CDA-geschiedenis dat sterke accentverschillen ertoe leiden dat groepen kiezers zich niet of minder herkennen in het CDA-geluid. Zo werd in een evaluatierapport uit 2010 van de jongerenorganisatie CDJA kritisch gereflecteerd op het landelijk optreden van het CDA in de voorafgaande jaren: „Het heeft het CDA de afgelopen tijd ontbroken aan evenwicht in de waarden die het uitdraagt. Ten eerste heeft het CDA veel te veel nadruk gelegd op het koude, economische verhaal (…). Bovendien gingen de campagnes er ten onrechte vanuit dat mensen slechts stemmen op basis van economische motieven, oftewel ‘de portemonnee’.”

Juist de aanname dat mensen stemmen ”met hun portemonnee” ondergraaft het idee van solidariteit. Als politici er in hun campagne al vanuit gaan dat de kiezers niet solidair zijn en alleen met hun portemonnee stemmen, kan dit leiden tot een selffulfilling prophecy. Kiezers horen dan alleen de economische voordelen die een stem op een partij zou kunnen hebben voor hen en maken dan op basis daarvan een keuze. Het spreekt voor zich dat dit de solidariteit in een samenleving verder uitholt en rentmeesterschap nóg verder op de achtergrond plaatst: de economische ‘kosten’ van dergelijke pijlers zijn namelijk veel tastbaarder dan de langetermijnopbrengsten die maatregelen met zich meebrengen.

Hoop

Een herwaardering van rentmeesterschap en solidariteit horen mijns inziens bij de taken die het CDA zichzelf ten doel zou moeten stellen om de geloofwaardigheid als christendemocratische partij te herstellen. Het is mijn hoop dat onder anderen de nieuwe Tweede Kamerleden deze taak op zich nemen en het is de verantwoordelijkheid van kiezers om politici niet alleen op kortetermijnkosten te beoordelen, maar ook op langetermijnvisie en ideologie. Juist rentmeesterschap en solidariteit zijn onmisbaar in geïnspireerde christendemocratische politiek en zijn deel van ”een land dat we door willen geven”.

De auteur werkt als Assistant Professor aan de IE Business School in Madrid. Dit artikel verscheen ook op christendemocraat.com