De eiken zijn in winterslaap, maar in de toppen van de bomen liggen de eitjes van de eikenprocessierups al klaar. In april komt daar een nieuwe generatie rupsjes uit kruipen om zich te goed te doen aan de jonge eikenbladeren. Ze ontwikkelen dan na drie, vier weken hun beruchte brandharen. Veel gemeenten bereiden zich er al op voor en zijn van plan het biologische bestrijdingsmiddel Xentari te gebruiken, blijkt uit berichten in lokale en regionale media. „Ik heb het idee dat het om een meerderheid van de gemeenten gaat”, zegt Jurriën van Deijk van De Vlinderstichting.

Nachtvlinders

„Xentari is een bacteriepreparaat dat op eiken wordt gespoten zodra de bomen in blad staan”, legt hij uit. „Als rupsen het blad eten, komt het middel in hun darmen terecht en gaan ze eraan dood. Dat geldt voor alle rupsen.” In Nederland leven zo’n 60 dagvlindersoorten en 2400 nachtvlindersoorten, vertelt Van Deijk. „Tientallen soorten nachtvlinders leven van eikenblad.” Xentari zal dus behalve de eikenprocessierups al deze soorten nachtvlinders laten dalen in aantal.

Ook voor enkele dagvlindersoorten vormt Xentari een bedreiging. Dit geldt bijvoorbeeld voor de eikenpage. Verder zal het middel rupsen doden die in de bermen onder eikenbomen leven. „Het wordt verneveld”, vertelt Van Deijk. „Het komt daardoor om de eiken heen terecht. Graslandvlinders die in de bermen onder eiken leven, worden zo ook doodgespoten en het gaat al slecht met deze vlinders.”

Scholen

Ten slotte bedreigt Xentari de voedselvoorziening van insectenetende vogels, zegt Van Deijk. „Zij eten veel rupsen, voornamelijk van nachtvlinders.” Hij vindt daarom dat gemeenten zorgvuldig de afweging moeten maken waar ze het middel toepassen. „Ik kan me voorstellen dat je het gebruikt op plekken waar veel mensen komen, zoals rond scholen en bejaardenhuizen. Maar we zijn tegen het te pas en te onpas preventief gebruiken van Xentari. De biodiversiteit gaat al hard achteruit. Dat moeten we niet verergeren, maar juist stoppen.”

Een deel van de dagvlinders is beschermd en mag niet worden bespoten met het middel, vertelt Van Deijk. „Wij maken kaarten waarop te zien is waar de dagvlinders leven. Die kunnen gemeenten bij ons aanvragen via vlinderstichting.nl/eikenprocessierups. Veel gemeenten doen dit al.”

Natuurlijke vijanden

Een mix van maatregelen werkt volgens De Vlinderstichting het beste tegen de eikenprocessierups. „Op enkele plekken kun je Xentari gebruiken zolang er geen beter alternatief is, op andere plekken kun je nesten wegzuigen en gebruikmaken van de natuur zelf”, zegt Van Deijk. Natuurlijke vijanden, zoals vogels, sluipvliegen, sluipwespen en vleermuizen, eten de eikenprocessierups.

Eiken omhakken wordt ook wel geopperd als maatregel tegen de eikenprocessierups. Van Deijk vindt dit geen goed idee. „Eiken zijn waardevol. Er leven behalve de vele soorten nachtvlinders ook veel andere diersoorten, zoals wantsen en vliegen, in deze bomen en daar komen vogels op af. Verder worden de eikels door allerlei dieren gevreten.” Het is wel zo dat gemeenten zichzelf plagen kunnen besparen door veel verschillende bomen aan te planten, zegt Van Deijk. „In sommige gemeenten is 80 procent van de bomen een eik. Als je veel van dezelfde boomsoort hebt, komt er vroeg of laat iets in waar je last van krijgt.”