Ruslands propaganda houdt polarisatie in stand
De Russen hebben een leider nodig die de „ijdelheid van het per se willen winnen van een agressieve oorlog” inziet en een voedingsbodem legt voor debat, herstel en vergeving, in plaats van polarisatie als gevolg van propaganda.
Ga niet verder met polariseren in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne, luidt de oproep van Michiel van Heek (RD 11-10). Volgens hem laat de harde opstelling van westerse leiders en veel westerse media deze oorlog alleen maar voortduren. We zouden veel kunnen leren van oud-Sovjetleider Gorbatsjov.
In hoofdlijnen ben ik het met hem eens. Ik geloof dat polariseren inderdaad niet leidt tot oplossingen. Maar juist de polarisatie in de Russische media sinds 2004 (toen werd de toon gezet, nadat er in Oekraïne protest was gekomen tegen de oneerlijk verkozen presidentskandidaat Janukovich) heeft uiteindelijk zulke afschrikwekkende vormen aangenomen dat er vele gezins- en vriendenbanden zijn verbroken. De democratische ontwikkelingen en het feit dat Rusland zijn grip op buurland Oekraïne verloor, waren de basis voor een enorme propagandacampagne, die het eigen volk blind heeft gemaakt en ook internationaal veel slachtoffers maakt. Sinds 2014 zijn er talloze propagandaberichten gemaakt, onder meer over de zogenaamde onderdrukking van de Russische en Russischtalige bevolkingsgroepen. Veel van zulke berichten zijn blijven hangen en gaan voor ”waar” door, ook in Nederland.
Deze polarisatie was de basis voor de Oekraïneoorlog, maar het is helaas niet zo dat het eenzijdig opheffen van de polarisatie door het Westen een (versneld) einde aan de oorlog zou kunnen maken. Er is geen „gekoesterd vijandbeeld”, zoals Van Heek dat noemt, maar een reële vijand, die dagelijks aan beide kanten honderden slachtoffers maakt.
Het debat waar Michiel van Heek naartoe wil, is ook het debat waar Poetin en zijn onderdanen de laatste weken weer naar vragen. Het enige doel van dat debat is helaas niet het beëindigen van deze oorlog. Daarom is het niet zo dat de westerse wereld een voorbeeld aan Gorbatsjov zou moeten nemen, maar dat het Russische volk iemand nodig heeft die de „ijdelheid van het per se willen winnen van een agressieve oorlog” inziet.
Donbas
In het Sovjettijdperk is de Donbas etnisch overwegend Russisch gemaakt door het wegvoeren van een groot gedeelte van de Oekraïense bevolking. Na de oorlog in 2014 is een groot deel van de bevolking van de Donbas weggetrokken. Met de achtergebleven bewoners is geen debat te voeren. Ze zijn bestookt met een onstuitbare stroom eenzijdige Russische propaganda. Pas nu beginnen veel mensen in die gebieden in te zien wat de werkelijke intenties van Rusland zijn. Poetin heeft verder openlijk het bestaansrecht van Oekraïne als soeverein land ontkend.
In zijn kritiek op een artikel van Willem-Gert Aaldershof (RD 13-8) geeft Van Heek aan dat het Russische volk en de Russische cultuur ook veel positiefs te bieden hebben. Ik zal de laatste zijn die dat ontkent. Het probleem is echter dat juist die beweging voor verbreiding en tot behoud van de Russische cultuur puur een propagandawapen is van de huidige regering. Schrijvers als Solzjenitsyn worden helaas voornamelijk gewaardeerd buíten Rusland. Onder het mom van behoud van de Russische cultuur wordt het volk de laatste jaren opgezweept tot een afmaken van het werk van zijn opa’s: „het uitroeien van fascisten die zich helaas weer in Kiev hebben gevestigd”. Dat opzwepen vindt zelfs plaats op scholen en kinderdagverblijven.
Met Van Heek hoop ik dat er in Rusland een ‘Gorbatsjov’ opstaat die zijn land redt van een verschrikkelijke dwaling en ervoor zorgt dat er weer positief over Rusland gesproken kan worden. Iemand die een voedingsbodem legt voor debat, herstel en vergeving. Iemand die de geschiedenis uitlegt, maar niet herschrijft.
De auteur is boomkweker en nu betrokken bij de noodhulp aan Oekraïne. Hij woont sinds 2007 in dit land.
