Is de toestroom gegroeid?

Ja. Zowel het aantal eerste asielaanvragen als het totaal aantal asielaanvragen (met onder andere familiehereniging meegerekend) stijgt sinds vorig jaar, blijkt uit de maandelijkse rapportage van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Dat heeft alles te maken met het opheffen van de reisbeperkingen door het coronavirus. Waar er in 2020 bijna 14.000 mensen voor het eerst asiel aanvroegen in Nederland, waren dat er in 2021 bijna 25.000. In de eerste zes maanden van dit jaar kwamen er bij de IND al meer dan 24.000 eerste asielaanvragen binnen. De verwachting is dat er in 2022 in totaal 41.500 mensen een eerste asielaanvraag zullen doen. Dat is bijna evenveel als in piekjaar 2015, ten tijde van de Syrische burgeroorlog, toen ruim 43.000 vluchtelingen ons land binnenkwamen.

Is Nederland voorbereid op dit aantal?

Nee. Door jarenlange bezuiniging en afschaling hebben instanties in de asielketen als de IND en het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) veel minder budget dan nodig op basis van de daadwerkelijke toestroom.

Daarnaast is er afgeschaald tijdens de coronacrisis. Asielzoekerscentra (azc’s) sloten hun deuren en personeel van de IND en het COA vertrok.

Het blijkt nu een zware taak om aan personeel te komen in de krappe arbeidsmarkt. Mede door personeelstekort bij de IND duurt een derde van de asielprocedures langer dan de zes maanden die ervoor staan. Ook het COA kampt met tekorten en met een ziekteverzuim van 9 procent.

Waarom komt iedereen naar Ter Apel?

Iedere asielzoeker moet zich melden bij het aanmeldcentrum in Ter Apel. De vreemdelingenpolitie voert daar de eerste registratie uit. De enige uitzondering vormen asielzoekers die aankomen per boot of vliegtuig. Deze kleine groep gaat naar het aanmeldcentrum op Schiphol.

Lees ook

„Situatie Ter Apel doet denken aan kamp Moria”

Waarom zitten de azc’s zo vol?

Dat heeft meerdere redenen. Allereerst speelt de woningnood een rol. Momenteel zitten er in de azc’s zo’n 42.000 mensen. Ongeveer 15.000 van hen hebben al een verblijfsstatus. Zij horen door te stromen naar een huurhuis, maar daar zijn er veel te weinig van.

Daarnaast heeft het COA grote moeite met het vinden van gemeenten die bereid zijn een nieuw azc te openen. Het aantal plekken zou begin volgend jaar gegroeid moeten zijn naar 51.000, maar het werven van nieuwe locaties gaat zo moeizaam dat het Rijk nu zelfs de gemeente Tubbergen gepasseerd heeft in het verlenen van een vergunning voor een azc.

Veel mensen zijn bang voor overlast, waar bijvoorbeeld Budel mee kampt. In deze Noord-Brabantse gemeente is een azc met 1500 plaatsen gevestigd. Er zijn regelmatig geweldsincidenten, voornamelijk door veiligelanders, asielzoekers die vrijwel geen kans hebben op een status. In Hardenberg, waar een azc met 750 plaatsen staat, sloot een drogisterij vorige maand de deuren vanwege aanhoudende winkeldiefstal door een kleine groep asielzoekers.

Welke rol speelt de oorlog in Oekraïne?

Kort na het uitbreken van de oorlog registreerden de eerste Oekraïense vluchtelingen zich in Nederland. Door hun speciale status hoeven ze geen asiel aan te vragen in Nederland. Veel gemeenten openden direct noodopvanglocaties voor deze groep. Er zijn momenteel ruim 61.000 bedden voor Oekraïners beschikbaar, die het COA niet kan gebruiken voor ‘reguliere’ asielzoekers.

Waar ligt de oplossing?

Daar zijn de meningen over verdeeld. Dat Nederland vluchtelingen niet op straat kan laten slapen, daar is iedereen het wel over eens. Toch lijkt de roep om een gehele of gedeeltelijke asielstop steeds luider te klinken. Veel politici vinden de dwangmaatregel in Tubbergen te ver gaan en uitten daarover hun ongenoegen. Anderen zijn van mening dat dwang noodzakelijk is om de benodigde plekken te creëren.

Een volledige asielstop lijkt ver weg: het vluchtelingenverdrag van de Verenigde Naties, dat Nederland ondertekend heeft, schrijft voor dat een land iedere asielaanvraag in behandeling moet nemen.