De landen van de Europese Unie zijn eruit. Om de gascrisis, veroorzaakt door de verminderde levering uit Rusland, het hoofd te kunnen bieden, gaan de EU-landen vrijwillig 15 procent besparen op hun gasverbruik. Mocht er een noodsituatie ontstaan doordat Rusland de gaskraan helemaal dichtdraait dan kan de Europese Raad, waarin de regeringen van de EU-landen vertegenwoordigd zijn, eventueel bindende besparingen opleggen. De ministers van energie vinden dat zo’n verplichting niet opgelegd kan worden door de Europese Commissie.
Dat laatste is een niet onbelangrijke verbetering van het plan dat er lag. De Europese Commissie heeft, als niet-gekozen orgaan, niet de democratische legitimatie om zo’n verstrekkende verplichting op te leggen aan de lidstaten.
Het is trouwens opvallend dat de lidstaten er nu toch uit lijken te komen, terwijl er veel verzet was tegen het plan van de commissie dat op tafel lag. Vooral landen als Spanje, Portugal, Ierland, Malta en Cyprus vonden het plan van de commissie onrechtvaardig. Deze landen hebben over het algemeen geen of amper verbindingen met het Europese gasnet, maar zouden toch verplicht energie moeten besparen vanuit het oogpunt van Europese solidariteit.
Bij de zuidelijke landen zat er daarbij ook enig oud zeer. Zij moeten nu ‘bloeden’ voor het feit dat een land als Duitsland zich de jaren door veel te afhankelijk heeft gemaakt van Russisch gas. Maar was het niet onder andere dat land dat tijdens de eurocrisis de zuidelijke landen de les las over hun uitgavenpatroon en zei niet te willen lijden onder hun spilzucht? En waarom zouden zuidelijke landen dan nu moeten bloeden voor het gasbeleid van de noordelijke landen?
De discussie maakt opnieuw duidelijk dat de Europese Unie drijft op solidariteit tussen de lidstaten. Want eerlijk is eerlijk: het verwijt van de zuidelijke staten richting de noordelijke landen is niet helemaal onzinnig. Een transferunie –waarin geld van rijke landen richting armere landen stroomt– wordt in Duitsland en Nederland als een schrikbeeld gezien. Maar als het om gas gaat, wordt een transferunie gepresenteerd als de ultieme uiting van solidariteit.
Het is goed dat de EU-landen er, met enkele flinke aanpassingen van de plannen, uit zijn gekomen. Want er is maar één partij die baat heeft bij verdeeldheid in de EU, en dat is Rusland. Omdat de gasprijzen zo hoog zijn, kan Poetin de gastoevoer afknijpen, zonder dat Rusland dat merkt in de portemonnee. De gaslevering is daardoor voor Poetin een chantagemiddel geworden. Misschien dat daarom in het uiterste geval toch gekeken moet worden naar drastischer maatregelen. Zo zou de heropening van het Groninger gasveld Poetin dit chantagemiddel uit handen slaan. Tot nu toe blijft de Nederlandse regering er terecht bij dat die heropening, gezien het leed dat het zou betekenen voor de Groningers, niet aan de orde is. Maar uit te sluiten is het evenmin.
Solidariteit heeft een prijs. Maar ze is tegelijk het doeltreffendste wapen dat de EU heeft tegen het Rusland van Poetin.
