Strijd om Kiev in volle gang
De Russische invasie in Oekraïne duurt voort. Russische troepen zouden de hoofdstad Kiev tot op ruim 30 kilometer zijn genaderd zijn. Het dodental is inmiddels gestegen tot 137. Volg de ontwikkelingen in dit liveblog.
Advertentie
Kerken in Oekraïne veroordelen de Russische invasie eensgezind en roepen op tot gebed.
Premier Mark Rutte is heel tevreden dat de landen van de Europese Unie ook de Russische president Vladimir Poetin op de sanctielijst hebben gezet. Daar was eerst nog twijfel over of dat juridisch wel kon, verklaarde Rutte op zijn wekelijke persconferentie.
Rusland zegt 211 militaire doelen in Oekraïne uitgeschakeld te hebben. Een woordvoerder van het Russische ministerie van Defensie zei verder dat zes Oekraïense gevechtsvliegtuigen, een helikopter en vijf drones zijn neergeschoten en dat 67 Oekraïense tanks werden vernietigd.
Ruim 50.000 Oekraïners hebben hun land verlaten in minder dan 48 uur tijd. Filippo Grandi, baas van van VN-vluchtelingenorganisatie, UNHCR meldt dat de meeste vluchtelingen naar Polen en Moldavië zijn gegaan. Volgens Grandi zijn „nog veel meer mensen” onderweg naar de grens.
Met een zelf opgenomen videoboodschap heeft de Oekraïense president Volodimir Zelenski zijn landgenoten verzekerd dat hij in de hoofdstad Kiev is, ondanks de Russische invasie. „We zijn allemaal hier. Onze soldaten zijn hier. De burgers in de samenleving zijn hier. We zijn allemaal hier om onze onafhankelijkheid, onze staat te verdedigen”, zei hij.
Op de beelden staat hij voor het gebouw van de president, samen met de premier en enkele topmedewerkers.
De nieuwe EU-sancties die de Russische economie en elite, inclusief president Poetin, moeten treffen zijn officieel goedgekeurd. De buitenlandministers van de EU-landen gaven vrijdag hun akkoord en maken zich al meteen op voor een volgend pakket strafmaatregelen.
De Raad van Europa heeft Rusland als lid geschorst. De Russische aanval op Oekraïne gaat de verdragsorganisatie, die de mensenrechten in Europa bewaakt, te ver. De ministers van de 47 lidstaten hebben die conclusie getrokken, meldt de IJslandse vertegenwoordiging bij de raad.
De Russische tanks rollen door Oekraïne. Het werk van hulporganisaties is bijna onmogelijk. De schappen van de winkels zijn leeg en veel mensen slaan op de vlucht. Hoe is het voor familie van veldwerkster Stefanie in Nederland? We zochten haar moeder, na een slapeloze nacht, op. Ook spreekt Francina met Marco Oosterwijk, voorzitter van Stichting vrienden van Zjitomir. Hoe gaat het met de hulpverleners ter plaatse?
Het ministerie van Buitenlandse Zaken waarschuwt Nederlanders in Oekraïne dat de dienstverlening bij de ambassade in Lviv „op een bepaald moment misschien niet meer mogelijk is”. Door de oorlog in Oekraïne is de veiligheidssituatie in het hele land onvoorspelbaar. Dat staat vrijdag in een nieuw reisadvies van het ministerie.
Het Rotterdams Philharmonisch Orkest en het bestuur van Rotterdam Philharmonic Festivals willen dat de Russische dirigent Valéry Gergiev openlijk afstand neemt van „het handelen van president Poetin in Oekraïne”. Doet hij dat niet op korte termijn, dan annuleren de organisaties de concerten met Gergiev.
Ook zal het Gergiev Festival in september dan geen doorgang vinden, dreigen ze. De organisaties hebben „met ontzetting” kennisgenomen van de Russische inval in Oekraïne.
Rotterdam Philharmonic Festivals is de organisator van het Gergiev Festival. De Rotterdamse banden met Gergiev zijn lang. Het Gergiev Festival werd eind vorige eeuw in het leven geroepen door de in regio Ossetië geboren Gergiev zelf, toen hij chef-dirigent was van het Rotterdams Philharmonisch Orkest.
De Russische strijdkrachten hebben naar eigen zeggen een vliegveld 17 kilometer ten noordwesten van Kiev in handen. Ze deden dat donderdag ook al, maar het Oekraïense leger claimde het na enige tijd te hebben heroverd.
De Russen stellen dat bij de gevechten om het vliegveld in Hostomel tweehonderd Oekraïense militairen zijn gesneuveld. Een defensiewoordvoerder zei in Moskou volgens Russische media dat hiermee Kiev vanaf het westen is geblokkeerd.
Het kabinet kijkt naar locaties waar vluchtelingen uit Oekraïne kunnen worden opgevangen als zij zich in Nederland melden. Er is al eerste opvang maar er worden voorbereidingen getroffen om meer huisvesting te regelen, voor als dat nodig is, zegt staatssecretaris Eric van der Burg (Asielzaken). „Als mensen om huisvesting vragen dan zullen we ze opvangen.”
Het Oekraïense leger zegt dat er sinds het begin van de gevechten donderdag meer dan duizend Russische soldaten zijn gedood. Volgens Oekraïne zijn dat de zwaarste verliezen die Rusland ooit heeft geleden. Volgens de Russen zijn er nog geen doden gevallen aan hun zijde.
In een dag tijd is er in Nederland 1,5 miljoen euro opgehaald voor hulp aan Oekraïne, melden Stichting Vluchteling en het Rode Kruis. Na het openen van giro 999 van Stichting Vluchteling donderdagmiddag werd daar in 24 uur tijd 1 miljoen euro naar overgemaakt. Het Rode Kruis kreeg sinds donderdag 17.00 uur een half miljoen binnen.
Het Kremlin zegt bereid te zijn om in de hoofdstad van Belarus, Minsk, met Oekraïne te onderhandelen over vrede. Eerder zei het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken nog dat Rusland alleen wilde onderhandelen als Oekraïne zichzelf overgaf.
De Oekraïense president Volodimir Zelenski heeft Poetin al meerdere malen opgeroepen om over vrede te praten en te stoppen met vechten. Oekraïne zegt eventueel een neutraal land te willen worden tussen Rusland en het Westen.
De Europese Unie wil de Russische president Vladimir Poetin toch rechtstreeks en persoonlijk straffen. De president kan straks niet meer bij eventueel in de EU ondergebracht vermogen, hebben de EU-lidstaten volgens ingewijden afgesproken. Dat zou ook gelden voor zijn buitenlandminister Sergej Lavrov.
De ministers van Buitenlandse Zaken moeten de sanctielijst vrijdagmiddag nog vaststellen, maar dat is een formaliteit.
De sterk stijgende grondstoffenprijzen door de oorlog in Oekraïne zullen de inflatie in de eurozone waarschijnlijk verder gaan aanjagen, aldus economen van de Amerikaanse zakenbank Goldman Sachs. Zij denken dat de inflatie in mei zal stijgen naar een piek van 6,5 procent om dan tegen het einde van het jaar af te zwakken naar 5,4 procent. In januari was de inflatie in het eurogebied 5,1 procent.
Door de Russische invasie van Oekraïne zijn de olie- en gasprijzen sterk gestegen door zorgen over verstoringen van de leveringen vanuit Rusland vanwege de westerse sancties. Ook andere grondstoffen zoals metalen en landbouwproducten gaan in prijs omhoog. Deze kosten zorgen weer voor hogere prijzen voor bedrijven die weer doorgerekend gaan worden in de verkoopprijzen. Daardoor komt de koopkracht van consumenten steeds sterker onder druk te staan.
Het Duitse onderzoeksinstituut Ifo denkt ook dat vanwege het conflict het prijspeil sterker zal toenemen dan eerder gedacht.
De Europese Centrale Bank (ECB) heeft al aangegeven de gevolgen van de oorlog nauwlettend in de gaten te houden. Vanwege de hoge inflatie zou de ECB dit jaar de rente kunnen gaan verhogen. Maar door het verstorende effect van de oorlog in Oekraïne voor de Europese economie kan de ECB ook voorzichtiger worden met een renteverhoging en de afbouw van steunmaatregelen.
ING merkt dat er extra veel cashgeld uit de muur wordt gehaald in Polen. De vraag naar contanten bij geldautomaten en bankkantoren is fors gestegen, heeft topman Brunon Bartkiewicz van ING Bank Śląski gezegd in een interview met zakennieuwssite Business Insider Polska. ING Bank Śląski is de Poolse dochter van het financiële concern.
Bartkiewicz gaf geen specifieke cijfers. Wel zei hij er vanuit te gaan dat de situatie in de komende dagen zal stabiliseren. Poolse banken zijn volgens hem namelijk stabiel en er zou in het buurland van Oekraïne ook helemaal geen risico bestaan dat mensen binnenkort opeens niet meer bij hun spaargeld kunnen komen.
De baas van ING Bank Śląski, in grootte de vijfde bank van Polen, merkt wel dat er de laatste tijd meer zogeheten ddos-aanvallen afgevuurd worden op zijn bank. Dan proberen criminelen bijvoorbeeld de website plat te leggen door de systemen te bestoken met dataverkeer, zodat ze overbelast raken en onbereikbaar worden. Volgens Bartkiewicz hebben die cyberaanvallen geen hele grote impact, zijn bank zou goed voorbereid zijn om ze af te slaan.
De Russische invasie in Oekraïne is een „correctie van de geschiedenis”, vindt de Syrische president Bashar al-Assad. In een telefoongesprek met zijn ambtgenoot Vladimir Poetin zei hij volgens zijn kantoor dat de inval het mondiale machtsevenwicht na de val van de Sovjet-Unie zal herstellen.
Het regime van Assad is een trouwe bondgenoot van de Russen, die de regering in Damascus steun bieden in de burgeroorlog in Syrië. Moskou heeft er veel gebombardeerd en heeft er naar eigen zeggen meer dan 60.000 militairen gelegerd.
Assad steunt het Russische standpunt dat het in zijn recht staat om de confrontatie aan te gaan vanwege de uitbreiding van de NAVO. „Westerse landen dragen verantwoordelijkheid voor de chaos en het bloedvergieten”, aldus het staatshoofd, dat het Westen beschuldigt van „vuile methoden om terroristen in Syrië en nazi’s in Oekraïne te steunen”.
Wat een schril contrast. Terwijl menigeen in het westen van Europa zich aan het opmaken is voor een snelle terugkeer naar het oude normaal, is aan de oostgrens een oorlog uitgebarsten.
Ruim honderd demonstranten vragen bij het NAVO-kantoor aan de Oude Waalsdorperweg in Den Haag meer hulp voor Oekraïne. „We willen laten zien dat veel mensen hierom geven en we willen hulp van de wereld om Rusland te stoppen”, aldus een van de demonstranten. Voor de actievoerders is het duidelijk dat er niet meer te praten valt met Poetin. „Het moet hard tegen hard. We willen hem voor een tribunaal zien eindigen.”
„De meesten van ons komen uit Oekraïne”, vertelt de betoger. „Onze families schuilen voor raketten in Kiev of vechten aan het front.” De demonstranten willen dat de internationale gemeenschap de veiligheid van die familieleden garandeert. Ze hopen dat de NAVO troepen stuurt naar Oekraïne en dat er nog meer sancties komen tegen Rusland.
De demonstranten vragen ook aandacht voor de situatie bij de voormalige kernreactor Tsjernobyl, die donderdag in Russische handen is gekomen. Betogers vrezen dat het onzorgvuldig behandelen van die reactor kan zorgen voor een nieuwe kernramp, wat rampzalig voor Europa kan worden. Tsjernobyl was in 1986 het toneel van de grootste nucleaire ramp ooit.
De gemeente Haarlem is bereid „naar vermogen” opvang te bieden aan vluchtelingen uit Oekraïne als het daartoe een verzoek ontvangt. Dat zegt een woordvoerder van burgemeester Jos Wienen, die vrijdagavond spreekt bij een solidariteitsbijeenkomst in de stad.
„Als daar op enig moment een vraag over komt vanuit het kabinet of het Centraal Orgaan opvang asielzoekers dan is Haarlem, zoals altijd, bereid daar serieus naar te kijken”, aldus de zegsman. Voor zover bekend is Haarlem daarmee de eerste gemeente die Oekraïners wil opvangen.
Veel andere landen zijn al begonnen met de opvang van vluchtelingen uit het land dat wordt aangevallen door Rusland. Toen eerder deze week premier Mark Rutte werd gevraagd naar de Nederlandse houding op dit gebied zei hij: „Binnen bestaande afspraken en kaders kijken we wat we kunnen doen.” In een reactie zei VluchtelingenWerk Nederland dat Oekraïners op ons zouden moeten kunnen rekenen.
De bijeenkomst in Haarlem, tussen 17.00 en 18.00 uur op de Grote Markt, is een initiatief van de gemeenteraad van de stad. De partij Trots Haarlem vindt dat de gemeente direct vijfhonderd vluchtelingen moet opnemen, zonder te wachten op een verzoek daartoe. Haarlem gaf donderdag ook al steun aan Oekraïne door ieder uur het volkslied van het land te laten horen via het carillon van de Sint Bavokerk.
De Chinese president Xi Jinping heeft zijn Russische ambtgenoot Vladimir Poetin gebeld en gezegd dat het conflict in Oekraïne met onderhandelingen moet worden opgelost. Hij zei dat de situatie in Oost-Oekraïne nu snel is veranderd en dat China graag onderhandelingen ziet. Het land heeft begrip voor het Russische militaire ingrijpen dat het geen invasie wil noemen, omdat het doel van de Russische strijdmacht beperkt zou zijn en niet gericht op verovering en bezetting.
Het Kremlin heeft positief gereageerd op een voorstel van de Oekraïense president Volodimir Zelenski om in gesprek te gaan, bijvoorbeeld over een neutrale status voor Oekraïne. Poetin is bereid „op hoog niveau” met Oekraïne te praten. Maar de Russische buitenlandminister Sergej Lavrov ziet vooralsnog weinig in een neutrale status voor het buurland. Hij wil een ‘regeringswisseling’ in Kiev.
Zelenski heeft vrijdag aangeboden zodra dat mogelijk is, in dialoog te treden met Poetin. Hij zei dat Rusland vroeg of laat naar de onderhandelingstafel moet komen om de strijd in Oekraïne te beëindigen. Zijn adviseur Michail Podoljak zei ook dat de Oekraïense regering vrede wil en bereid is met Rusland te onderhandelen.
Paus Franciscus is vrijdag naar de Russische ambassade in Rome gegaan om hoogstpersoonlijk zijn bezorgdheid uit te spreken over de oorlog in Oekraïne na de Russische invasie van het buurland. Volgens het Vaticaan duurde het bezoek ongeveer een halfuur. Een woordvoerder wilde niet zeggen of de 85-jarige kerkvorst de Russische ambassadeur heeft aangeboden te bemiddelen.
Het is waarschijnlijk de eerste keer dat een paus bij een ambassade langsgaat in tijden van conflict. Doorgaans worden ambassadeurs ontboden door een hoge Vaticaan-functionaris.
Estland gaat meer anti-tankraketten en luchtafweergeschut naar Oekraïne sturen, heeft het ministerie van Defensie vrijdag bekendgemaakt. Volgens lokale media stuurt Estland ook eten en medische benodigdheden.
Estland stuurde vorige week ook al de zogeheten Javelin anti-tankraketten. Dat arsenaal is nu uitgebreid vanwege de Russische inval in Oekraïne.
„Het Oekraïense verzet is opmerkelijk en goed”, aldus een Estse legerleider. „De belangrijkste taak van het Oekraïense leger is om Kiev en de vliegvelden in de buurt van de stad te beschermen.”
Estland is lid van de NAVO. Daardoor lijkt het onwaarschijnlijk dat het buurland van Rusland ook zelf militairen naar Oekraïne gaat sturen.
Turkije zegt dat het niet in staat is om Russische schepen de toegang tot de Bosporus te ontzeggen. Dat is de zeestraat bij Istanbul die de de Middellandse Zee verbindt met de Zwarte Zee, waar ook Oekraïne aan ligt.
Oekraïne had Turkije gevraagd om Russische marineschepen doortocht te weigeren. Dan kunnen ze niet meedoen aan de invasie van Oekraïne. In een internationaal verdrag uit 1936 is vastgelegd dat Turkije het recht heeft om de Bosporus te sluiten voor marineschepen.
Die regel geldt nu echter niet, zegt de Turkse minister van Buitenlandse Zaken, Mevlüt Çavuşoğlu. Volgens hem hebben Russische marineschepen altijd het recht om naar hun thuishaven aan de Zwarte Zee te varen, en kan Turkije ze alleen tegenhouden als ze de andere kant op varen, dus van de Zwarte Zee naar de Middellandse Zee.
Turkije steunt Oekraïne in het conflict over de Russische annexatie van de Krim. Daar wonen veel islamitische Tataren, die etnisch verwant zijn aan de Turken en een Turkse taal spreken. Turkije verkoopt ook militaire drones aan Oekraïne en is lid van de NAVO. Tegelijk probeert Ankara goede banden met Rusland te houden.
De Turkse president Recep Tayyip Erdoğan uitte vrijdag scherpe kritiek op de Europese Unie en de NAVO. Die geven Oekraïne veel advies en veroordelen Rusland, maar kiezen verder geen positie, zegt Erdoğan. Turkije en de andere NAVO-landen praten vrijdag met elkaar over de invasie in Oekraïne.
Een petitie die gemeenten oproept te stoppen met het afnemen van gas bij het Russische bedrijf Gazprom heeft in één dag ruim 30.000 handtekeningen behaald, en dit worden er snel meer. De kwestie speelt lokaal ook zeker, zo blijkt vrijdag uit navraag bij gemeenten.
Meer dan honderd gemeenten in Nederland krijgen gas van het Russische staatsbedrijf Gazprom, bleek vorig jaar uit onderzoek van Follow the Money. Na de inval van Rusland in Oekraïne startte onder anderen Marjan Minnesma, directeur van Urgenda (bekend van de klimaatzaak), de petitie via Change.org.
Nijmegen is een van de gemeenten die gas bij Gazprom afneemt. „De mogelijkheden voor het tussentijds openbreken van een contract zijn zeer beperkt”, zo legt een woordvoerder uit. Het contract van de gemeente loopt tot eind dit jaar, maar mocht er een mogelijkheid komen, dan wordt eerder stoppen met Gazprom „zeker overwogen”.
Ook Utrecht maakt gebruik van de diensten van Gazprom. Een woordvoerder stelt te onderzoeken wat de opties zijn als de gemeente van het Russisch gas af wil. Het contract, dat werd aangegaan omdat Gazprom in een aanbestedingsprocedure als „beste uit de bus kwam”, loopt tot eind 2023. In Den Haag is er nog geen sprake van het actief kijken naar het openbreken van het contract, dat evenals tot 2023 loopt. In de gemeente worden er vooral zwembaden en sporthallen mee verwarmd. „De aanbesteding is volgens de regels gegaan. De vraag is nu: willen we het contract wel verlengen?”
Eerder op vrijdag werd al bekend dat ruim de helft van de Nederlandse waterschappen een contract bij Gazprom heeft. De schappen zijn druk op zoek naar alternatieven en hebben advies gevraagd bij het ministerie van Economische Zaken.
Bijna 11.000 Oekraïners zijn buurland Roemenië ingevlucht sinds de Russische invasie begon op donderdag. Volgens de Roemeense minister van Binnenlandse Zaken Lucian Bode kwamen de vluchtelingen over land, met vliegtuigen en met boten.
Ongeveer 3660 vluchtelingen trekken direct door naar Bulgarije en Hongarije, aldus Bode. Maar elf mensen hebben politiek asiel aangevraagd. De rest kan negentig dagen in Roemenië blijven zonder asiel aan te vragen.
Volgens de Verenigde Naties zijn zeker 100.000 mensen gevlucht voor het geweld in Oekraïne. Tienduizenden zijn naar buurlanden getrokken, waaronder ook Moldavië en Polen. Veel andere vluchtelingen zijn nog in Oekraïne.
Hongarije maakte vrijdag bekend dat het vliegveld van Debrecen wordt opengesteld om mensen vanuit Oekraïne naar hun thuisland te vliegen. Onder meer India en Iran hadden Hongarije dat gevraagd.
Bob Wouda, die samen met zijn Oekraïense echtgenote en twee schoolgaande kinderen in Kiev woont, ziet met lede ogen toe hoe zijn woonplaats onder de voet dreigt te worden gelopen door het Russische leger. De laatste berichten die hij hoort van mensen ter plaatse zijn dat de Russen het centrum van de hoofdstad binnen zijn getrokken. „Als ze het parlementsgebouw in bezit nemen is de Russische verovering een feit,” vreest Wouda (72), een gepensioneerd legermajoor.
De elektriciteits- en telefoonvoorzieningen in de Oekraïense hoofdstad werken nog. Hij staat voortdurend in contact met vrouw en kinderen. „Ze zitten redelijk veilig in de kelder en maken het naar omstandigheden goed. Ons appartementengebouw heeft in brand gestaan nadat het is getroffen door mortiervuur. Maar hoe groot de schade is, weet ik niet.”
Hij is somber over de toekomst van Oekraïne. „Ondanks de sancties weigert Europa zelf economisch pijn te lijden. Daardoor kan Poetin zijn gang blijven gaan. We zullen als Europa toch echt offers moeten maken, willen we de opmars van de Russische dictatuur kunnen stoppen. Reken maar dat Poetin met harde hand over Oekraïne zal heersen.” Wat Wouda betreft moet Rusland worden afgesloten van SWIFT, het internationale betaalsysteem. „Maar zover willen de VS en Europa blijkbaar niet gaan.”
De Nederlander woont al jaren in Oekraïne en is voorzitter van de Stichting Platform Samenwerking Nederland-Oekraine. Daarvoor komt hij geregeld nog naar Nederland. Hij was in Nederland om een nieuwe zending medische hulpgoederen te regelen, toen de invasie begon.
Door de snelle Russische opmars kan hij voorlopig niet terug naar huis. Enkele dagen geleden dacht hij nog dat de Russische troepen niet tot Kiev zouden komen, waarop hij de inschatting maakte dat hij naar Nederland kon reizen om zaken te regelen. „Een foute inschatting, blijkt nu. Gevoelsmatig zou ik niks anders willen dan meteen naar Kiev te gaan, maar dat kan nu dus niet.”
Met zijn stichting verstrekt Wouda naast medisch materieel ook „informatie in de breedste zin van het woord” aan Nederlanders en Oekraïners. De vrouw van Wouda is arts in Oekraïne.
Het leger van Oekraïne heeft naar eigen zeggen twintig Russische tanks vernietigd ten noordoosten van de hoofdstad Kiev. De gevechten waren volgens de zegslieden in de streek van Tsjernihiv, ruim 100 kilometer van Kiev.
In Kiev wordt de komst van Russische troepen angstig afgewacht. Eerder op de dag was er een melding van als Oekraïense soldaten verklede Russische „saboteurs” in een wijk in het noorden van de stad. Er is zo ook angst voor de ‘vijfde colonne’ en mensen horen schietpartijen. Er zijn veel zwaarbewapende patrouilles op staat maar verder vrijwel niemand. De bevolking is opgeroepen ondergronds dekking te zoeken tegen luchtaanvallen of raketten.
Als Russische troepen de stad inrijden wordt de bevolking opgeroepen met Oekraïense vlaggen de straat op te gaan en zich zo op te stellen dat Russische militaire voertuigen er niet door kunnen. Burgers wordt met klem gevraagd wel de bezetters de weg te versperren, maar niet met ze in gevecht te gaan, want dat doet het leger.
Russische troepen zouden ten noordwesten van Kiev op slechts 25 kilometer van de stad in gevecht met de Oekraïense strijdkrachten zijn.
Moskou heeft herhaaldelijk gezegd dat het militaire ingrijpen dat vroeg op donderdag begon, is gericht tegen de militaire infrastructuur en dat het geen plannen heeft steden binnen te trekken. Burgers hoeven nergens bang voor te zijn. Moskou stelt dat het vrijdag geen raketten op doelen in Kiev heeft afgevuurd.
Ruim de helft van de 21 waterschappen in Nederland heeft een contract voor de levering van gas bij het Russische staatsbedrijf Gazprom. De schappen zijn nu druk op zoek naar alternatieven voor die gaslevering. De schappen hebben advies gevraagd bij het ministerie van Economische Zaken, aldus een woordvoerster van de Unie van Waterschappen.
De waterschappen voorzien voor een groot deel in hun eigen energiebehoefte, maar hebben ook nog gas nodig van externe partijen. Een aantal schappen heeft een contract gesloten met Gazprom, omdat dat veruit de goedkoopste aanbieder was. Inkopers van de waterschappen onderzoeken nu hoeveel procent van het benodigde gas afkomstig is van Gazprom. „De situatie in Oekraïne is genoeg reden om de contracten te heroverwegen”, zegt de woordvoerster.
Heel veel Nederlandse ondernemers zullen geraakt worden door de inval van Rusland in Oekraïne, verwacht ondernemersorganisatie evofenedex. Daarbij waarschuwt de organisatie voor een toename in cyberaanvallen op „gevoelige infrastructuur”, die onder meer transportsystemen kunnen raken. In 2018 trof een cyberaanval uit Rusland op Oekraïne ook Nederlandse systemen, aldus de organisatie.
„De militaire inval van Rusland in Oekraïne heeft vergaande gevolgen voor handel en logistiek met Oekraïne en de omliggende regio”, schrijft de ondernemersvereniging voor handel en logistiek. Dat komt volgens de organisatie door de sancties die de internationale gemeenschap oplegt aan Rusland.
De belangenclub verwacht ook dat het sanctiepakket dat de Europese Unie nog bekend moet maken verdere gevolgen zal hebben. De organisatie zegt dat de inval al invloed heeft op verzekeringen, zoals krediet- en transportverzekeringen.
Evofenedex benadrukt dat de inval met name veel gevolgen heeft voor het vervoer van, naar en door Oekraïne. Zo zijn er strengere controles en langere wachttijden bij de diverse landen waaraan Oekraïne grenst die nog wel open zijn. De grens tussen Oekraïne en Rusland alsook Belarus is dicht.
De internationale scheepvaart ondervindt ook hinder vanwege gesloten en beschadigde Oekraïense zeehavens Odessa en Marioepol. De internationale zeevaart voor de kust van Oekraïne is „volledig gestremd”, zegt de organisatie. Ook de internationale luchtvaart kan niks meer, omdat het luchtverkeer boven Oekraïne en Moldavië is gestaakt door luchtgevechten en bombardementen. De bombardementen hebben daarnaast vliegvelden ernstig beschadigd.
Op giro 5125 die het Rode Kruis heeft geopend voor donaties voor hulp aan Oekraïne, is tot nu toe ruim 450.000 euro binnengekomen, meldt de hulporganisatie vrijdagochtend. Het opgehaalde geld besteedt het Rode Kruis aan humanitaire hulp voor Oekraïne en omliggende landen.
De rekening werd donderdag om 17.00 uur geopend. Het Rode Kruis wil medische zorg en voedselhulp aanbieden, schoon drinkwater uitdelen en psychosociale hulp geven aan mensen die zijn gevlucht vanwege de oorlog met Rusland. Ook wil de organisatie mensen helpen om familieleden terug te vinden „die zij door de chaos uit het oog zijn verloren”.
Het Rode Kruis heeft medewerkers in de omliggende landen „opgeroepen om paraat te staan”. Het gaat dan om landen als Polen, Roemenië en Hongarije. De organisatie houdt er rekening mee dat daar „grote stromen vluchtelingen heenkomen”, aldus een woordvoerster. In die landen staan dan ook hulpgoederen als dekens, tenten en toiletspullen klaar.
Voor zover bekend zijn er onder die medewerkers ter plaatse geen Nederlanders, aldus de woordvoerster. Het internationale Rode Kruis heeft extra mensen ter ondersteuning ingezet. Zoals in Boedapest, waar het regionale hoofdkantoor zit en van waaruit de aansturing van de hulpverlening aan Oekraïne en omliggende landen komt.
Ondanks de invasie in Oekraïne blijft de Europese ruimtevaartorganisatie ESA samenwerken met de collega’s in Rusland. Ruimtevaart „blijft een brug”, laat ESA-topman Josef Aschbacher weten.
Ruimtevaart is de laatste jaren een van de weinige gebieden waar Rusland en westerse landen met elkaar samenwerkten. Rusland, Europa, de Verenigde Staten, Canada en Japan beheren samen het internationale ruimtestation ISS. Veel bemanningsleden, onder wie de Nederlandse astronaut André Kuipers, zijn gelanceerd vanuit de Russische ruimtebasis Bajkonoer in Kazachstan.
Rusland en Europa werken samen ook aan een onbemande verkenner die binnenkort naar Mars moet gaan om op die planeet onderzoek te doen. De lancering van het karretje, de Rosalind Franklin, staat gepland voor september dit jaar. In juni volgend jaar moet de verkenner aankomen op Mars
Buitenlandminister Wopke Hoekstra vindt het „buitengewoon zorgelijk” dat de Russische troepen al zo dicht de Oekraïense hoofdstad Kiev zijn genaderd. Voor aanvang van de ministerraad zei hij dat het „volstrekt onacceptabel” is wat Moskou doet, zeer zware wapens inzet en allerlei plekken bombardeert. „Dit was een niet onmogelijk maar wel onwaarschijnlijk scenario.”
„Poetin lapt alle afspraken over internationaal recht die hij ook zelf heeft onderschreven aan zijn laars”. Volgens Hoekstra raakt de grootschalige Russische aanval de vrede en stabiliteit in Europa. Een van de lessen van de twintigste eeuw is volgens hem „dat je dit soort zaken nooit over je kant moet laten gaan”.
De Europese Unie heeft donderdagavond een zwaar sanctiepakket afgesproken dat volgens de minister de Russische elite en economie zal raken en isoleren. Vrijdag wordt de inhoud ervan naar buiten gebracht.
Hoekstra heeft niet de verwachting dat de te treffen sancties Poetin nu zullen stoppen, „maar ik vind wel dat we het moeten doen, want we hebben hier te laten zien dat het heel Europa raakt”. Cruciaal is daarbij volgens hem dat er eenheid is in de EU en de VS over de maatregelen en ook dat die er snel komen.
De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov zegt dat Rusland met Oekraïne wil onderhandelen als het leger zich volledig overgeeft. Volgens de minister is het volledig demilitariseren van Oekraïne een belangrijk doel.
Lavrov benadrukt ook dat Rusland niet van plan is Oekraïne te bezetten. „Wij willen dat het Oekraïense volk onafhankelijk is.” Een ander doel van Rusland is om de huidige regering van president Volodimir Zelenski omver te werpen. „Wij kunnen de regering niet erkennen als democratisch”, zei Lavrov. Zijn ministerie voegde er nog aan toe dat het niet wil dat ’neonazi’s’ Oekraïne regeren.
Zelenski is democratisch gekozen bij de verkiezingen in 2019. Hij versloeg de toenmalige president Petro Porosjenko, die goede relaties had met Rusland en Poetin.
Lavrov zei ook nog dat hij vrijdag in gesprek gaat met de leiders van de afvallige pro-Russische Oekraïense regio’s Donetsk en Loehansk.
Het Kremlin reageerde positief op uitlatingen van Zelenski dat Oekraïne neutraal wil zijn tussen het Westen en Rusland. Er kon nog niets worden gezegd over contact tussen Poetin en Zelenski. Lavrov zei ongeveer tegelijkertijd dat hij niets gelooft van Oekraïense neutraliteit.
De Russische dirigent Valery Gergiev is deze vrijdagavond niet welkom in de Carnegie Hall in New York, meldt de NOS. Hij zou daar met de Wiener Philharmoniker een uitvoering geven. Gergiev is bevriend met president Poetin. „De beslissing is genomen met het oog op de recente gebeurtenissen", aldus een woordvoerder van de concertzaal in New York.
Gergiev (68) was van 1995 tot 2008 chef-dirigent van het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Rotterdam organiseert nog altijd jaarlijks een Gergiev Festival. Hij wordt gezien als een van de grootste dirigenten ter wereld.
De dirigent, die uit Noord-Ossetië afkomstig is, kwam al vaker in het nieuws vanwege zijn steun aan president Poetin. Zo zei hij dat de omstreden Russische antihomowet bedoeld is om de Russische bevolking te beschermen tegen pedofilie.
Inwoners van de Oost-Oekraïense stad Charkov is opgedragen om naar schuilkelders, ondergrondse metrostations en kelders te gaan om te schuilen voor Russische bombardementen.
Persbureau Reuters meldt dat er harde knallen te horen zijn in de stad. Vrijdag klinkt in veel Oekraïense steden het luchtalarm vanwege onder meer raketaanvallen.
De oorlog in Oekraïne heeft ervoor gezorgd dat de export van groenten en fruit naar dat land abrupt stil is komen te liggen. Dat laat belangenvereniging voor groente- en fruitbedrijven GroentenFruithuis weten.
„Het is een heel onzekere situatie”, geeft een woordvoerster aan. In het ergste geval betekent de exportstop voor de Nederlandse groente- en fruitsector een kostenpost van zo’n 30 miljoen euro op jaarbasis. In 2020 kwam de uitvoer naar Oekraïne op dat bedrag uit.
Vanuit Nederland gaan vooral uien en peren naar Oekraïne. Nederlandse bedrijven leveren het land ook veel avocado’s en mango’s die ze zelf uit het buitenland importeren.
Naar Rusland mogen al geen Nederlandse producten worden uitgevoerd. Nederlandse bedrijven exporteren alleen producten die al uit het buitenland komen naar dat land.
Rusland stelt vrijdag helemaal geen raketten op doelen in Kiev te hebben afgevuurd zoals de Oekraïense autoriteiten zeggen. Die berichtten dat daarbij ook burgerdoelen zijn geraakt.
Een zegsman van het Russische ministerie van Defensie zei dat ook het neerstorten van een Oekraïens gevechtsvliegtuig boven Kiev niet het gevolg was van Russisch vuur. Het toestel moet per ongeluk door eigen vuur geraakt zijn.
Het Oekraïense leger maakt melding van gevechten ten noorden en noordwesten van Kiev en stelt dat Russische troepen ook vanuit het noordoosten de stad naderen. Er zijn enkele schietpartijen in de stad gemeld, maar het is onduidelijk wat daar de aanleiding voor zou zijn geweest.
De Russische invasie lijkt zich te concentreren rond de inname van Kiev. Waarom is juist de Oekraïense hoofdstad zo van belang?
Meer Gronings gas uit de grond halen is een „aller-, allerlaatste redmiddel in het geval van een heel groot conflict dat langer duurt”. Dat zei minister Rob Jetten (Klimaat en Energie) op de vraag of er vanwege het conflict tussen Rusland en Oekraïne misschien toch weer een beroep op het Groningse gas moet worden gedaan.
Jetten voegde er wel aan toe dat hij over deze optie „op dit moment niet serieus aan het nadenken is, omdat die noodzaak er nu niet is”. Het kabinet werkt aan de afbouw van de gaswinning, die „zo snel mogelijk” moet stoppen.
Ook hebben Nederland en andere Europese landen volgens Jetten momenteel genoeg gas op voorraad om de rest van de winter door te komen.
Over de mogelijkheid van extra compensatie voor burgers in verband met de snel stijgende gasprijzen, wilde Jetten niks concreets zeggen. Hij zei alleen de prijzen op de markt in de gaten te houden, en dat er bij de voorjaarsnota, in mei, wordt gekeken of er extra compensatie komt.
Het binnenvallen van Oekraïne dreigt Rusland op een vertrek uit de Raad van Europa te komen te staan. De verdragsorganisatie, die de mensenrechten in Europa bewaakt, dreigt Rusland te schorsen of zelfs te royeren om de „brute verkrachting” van haar beginselen, zegt een kopstuk.
De Nederlandse voorzitter van de parlementaire tak van de Raad van Europa, Tiny Kox, heeft voor vrijdagochtend spoedoverleg belegd van de vertegenwoordigers van de 47 lidstaten en van de parlementaire assemblee. Daar zullen ze besluiten Rusland te schorsen, verwacht hij. Daarvoor is een ruime meerderheid nodig, maar Kox heeft geen lidstaat gezien die het sinds de aanval op Oekraïne voor Rusland heeft opgenomen.
De Raad van Europa kan Rusland ook helemaal de deur wijzen of het land vragen zelf te vertrekken. Maar die procedure is ingewikkelder en tijdrovender en „schorsen kan onmiddellijk”. Bovendien blijft Moskou als geschorst lid gehouden om zich aan de afspraken van de raad te houden en houden Russen de mogelijkheid om naar het mensenrechtenhof in Straatsburg te stappen.
Mogelijk heeft een schorsing dezelfde uitkomst als een uitsluiting, omdat Moskou eerder uitsprak in dat geval de eer aan zichzelf te houden. Het woord eer zou in na zijn „onbestaanbaar oneervolle gedrag” echter niet op zijn plaats zijn, zegt Kox. „Rusland heeft zelf eerder aangegeven graag lid te willen blijven” van de raad, die na de Tweede Wereldoorlog is opgericht om de mensenrechten te bevorderen en waartoe vrijwel alle Europese landen behoren. „Dan moet zijn gedrag daarmee ook rijmen.” Kox hoopt dat stappen van de raad „verstandige mensen in Rusland” in het geweer brengt.
Een vertrek van Rusland zou een eind maken aan een decennialange worsteling met het zorgenkind. Moskou is talloze malen berispt en bestraft door de verschillende geledingen van de raad. Daarvan trekt het land zich steeds minder aan.
De oorlog tussen Oekraïne en Rusland zal onmiskenbaar gevolgen hebben voor Nederlandse huishoudens.
De Russische aardgasstromen die via Oekraïne de Europese Unie binnenkomen nemen vrijdag weer toe. Volgens de Slowaakse netbeheerder Eustream stijgt de gastoevoer vrijdag met bijna een kwart. Daardoor daalt de prijs van aardgas ook weer, na vier dagen op rij te zijn gestegen. Op de toonaangevende Amsterdamse beurs kwam de gasprijs vrijdagochtend 18 procent lager uit op 110 euro per megawattuur.
Op donderdag waren de prijzen nog met zo’n 60 procent gestegen tot het hoogste niveau sinds 2005. Dat kwam door de onzekerheid die het conflict tussen Rusland en Oekraïne oplevert voor de levering van aardgas.
Nutsbedrijven bestellen nu meer aardgas onder langetermijncontracten met het Russische staatsgasbedrijf Gazprom. Deze contracten voor het importeren van gas uit Rusland zijn nu goedkoper dan de dagprijzen voor gas die verhandeld worden in Europa. Gazprom herhaalde andermaal dat de gastoevoer via Oekraïne normaal verloopt. De levering van Russisch gas verloopt door Oekraïne naar Slowakije, de voornaamste route om aardgas in de EU te krijgen.
De EU heeft forse sancties afgekondigd voor Rusland, waaronder sancties voor Russische banken, maar er is nog niets bekend over de energiesector. De Verenigde Staten zeiden donderdag de Russische energiesector nog niet te sanctioneren, omdat de Amerikanen een sector waar Rusland een structurele invloed op heeft in de wereldeconomie nog niet willen verstoren.
Rusland verzamelt militairen op het vliegveld Gomel in Belarus voor een aanval op de Oekraïense hoofdstad Kiev, zegt de Oekraïense stafchef van het leger vrijdag.
Russische troepen trekken vanuit meerdere richtingen op naar Kiev. Zo wordt er bij steden die tientallen kilometers van Kiev verwijderd liggen hevig gevochten. Oekraïne probeert het Russische leger tegen te houden en heeft om die reden een belangrijke brug naar de hoofdstad opgeblazen.
Rusland heeft meerdere raketaanvallen uitgevoerd op Kiev. „Rusland valt steeds meer burgerdoelen aan om de Oekraïense bevolking te intimideren”, zegt de legerleider op Facebook.
Volgens de stafchef wordt er ook nog gevochten rond Marioepol in het zuiden en in Charkov in het noordoosten van het land.
De NAVO ziet zich geconfronteerd met een van de ernstigste crises aan haar grenzen sinds de Koude Oorlog. Hoe groot is de kans dat de lidstaten betrokken raken bij het conflict in Oekraïne? „De zaak kan snel uit de hand lopen.”
De Britse premier Boris Johnson heeft de Oekraïense president Volodimir Zelenski meer steun beloofd in een telefoongesprek vrijdagochtend. Zelenski eiste in het gesprek nog strengere sancties tegen Rusland. „We eisen effectieve acties tegen Rusland”, zei de president op Twitter.
Wat de Britse steun inhoudt, is niet bekendgemaakt door het kantoor van Johnson. De regering maakte vrijdag wel nogmaals duidelijk dat er geen Britse troepen gaan vechten tegen Russische militairen. „We houden vast aan de lijn van de NAVO.”
In gesprek met voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen zei Zelenski dat nog niet alle sancties tegen Rusland zijn ingezet. „De druk op Rusland moet worden opgevoerd.” Hij bedankte Von der Leyen ook voor de extra financiële hulp.
Zelenski sprak ook met de Finse president Sauli Niinistö. Dat land heeft 50 miljoen euro aan steun toegezegd. „Een effectieve bijdrage aan de coalitie tegen de oorlog”, twitterde Zelenski. „We moeten de Oekraïense defensie versterken.”
Rusland heeft een eiland in de Zwarte Zee veroverd op Oekraïne. Een onbekend aantal Oekraïense militairen had zich daar verschanst. Volgens Kiev ging het om dertien mensen. Zij zouden hebben doorgevochten tot ze sneuvelden door beschietingen door een Russisch marineschip. Rusland zegt juist dat 82 Oekraïense militairen op het eiland zich hebben overgegeven. Berichten van het front zijn nauwelijks te controleren.
President Volodimir Zelenski zegt dat de omgekomen militairen postuum worden geëerd als Held van Oekraïne, de hoogste onderscheiding van het land. Oekraïne bracht een geluidsopname naar buiten, waarop te horen is dat Russen de Oekraïners oproepen om zich over te geven. De Oekraïners antwoorden met scheldwoorden. De echtheid van de opname is niet bevestigd.
Het eiland heet Zmiinji, oftewel Slangeneiland. Het ligt in de buurt van de vaarroutes naar Odessa, de derde stad van Oekraïne.
Rusland stuurt speciale eenheden naar de beruchte kerncentrale van Tsjernobyl. Donderdag zei een Amerikaanse regeringswoordvoerster dat er personeel door Russische militairen werd gegijzeld en er waren berichten dat er meer nucleaire straling zou ontsnappen als gevolg van gevechtshandelingen.
Moskou stelt dat dit niet is gebeurd en stuurt speciale eenheden naar de plek om die te beschermen. In Tsjernobyl vond in 1986 de grootste kernramp ooit plaats. De kerncentrale ligt vlak aan de grens met Belarus.
De angst dat Rusland oprukt naar het vrije Westen, is niet reëel, zegt Arie Vermeij, voormalig politiek strategisch adviseur van de NAVO over onder meer Rusland en Oekraïne.
Alle opties om Rusland voor de inval in Oekraïne te straffen liggen bij de EU-ministers van Financiën op tafel, ook om Rusland af te sluiten van het internationale betaalsysteem SWIFT. „We moeten zoeken naar de maximale impact”, zei minister Sigrid Kaag bij aankomst in Parijs voor een bijeenkomst met haar Europese collega’s. Ook de Franse minister Bruno Le Maire, die de vergadering voorzit, zei dat SWIFT „deel uitmaakt van de opties”, maar als „laatste middel”.
Le Maire zei dat de Europese Unie de Russen hard wil treffen, en financieel en economisch wil isoleren. Volgens de Duitse minister Christian Lindner heeft het blokkeren van Russische banken op de Europese financiële markten, een strafmaatregel die al is besloten, al „serieuze gevolgen”. Duitsland is huiverig voor het afsluiten van SWIFT, maar Lindner zei wel dat „alle mogelijke sancties” moeten worden overwogen.
Volgens Kaag moeten er na het besluit van de EU-regeringsleiders op hun speciale top in Brussel donderdagavond om Rusland hard aan te pakken nu vervolgstappen worden genomen. Maar ook moet worden gekeken hoe de regering en bevolking van het geteisterde Oekraïne kunnen worden geholpen om financieel niet ten onder te gaan. „Met leningen en garanties bijvoorbeeld”, zei Kaag. „Ik wil ook dat Nederland bilateraal verdere steun verleent.”
Frankrijk heeft plannen om de gasprijs tot het einde van het jaar te bevriezen, meldt de Franse zakenkrant Les Echos. Door de Russische inval in Oekraïne dreigen de prijzen voor de brandstof namelijk langer hoog te blijven, al levert de inval nog geen problemen op voor de gasvoorziening. Ook hoopt de regering al te sterk stijgende prijzen aan de pomp te voorkomen.
Frankrijk kondigde eind vorig jaar aan de gasprijzen op het niveau van oktober te bevriezen. Daarmee wilde het land voorkomen dat burgers veel geld kwijt zijn aan energie. Het feit dat er dit jaar presidentsverkiezingen zijn, speelt bij de plannen voor de verlenging mogelijk mee.
Het bevriezen van de gasprijzen heeft overigens nog niet het gewenste effect, want de Franse inflatie steeg deze maand tot 4,1 procent op jaarbasis, maakte het Franse statistiekbureau INSEE bekend op basis van voorlopige cijfers. In januari bedroeg de inflatie nog 3,3 procent en voor februari rekenden economen in doorsnee op een toename tot 3,7 procent. Dat die sterker uitviel had grotendeels te maken met de energieprijzen, die 21 procent hoger uitvielen. Ook de prijzen van voedsel en verschillende diensten stegen hard.
Ten noorden en noordwesten van de Oekraïense hoofdstad Kiev wordt hevig gevochten. Volgens het Oekraïense leger wordt bij Dimer en bij Ivankiv slag geleverd met een Russische overmacht. De Russische militairen zouden er vooralsnog tot staan zijn gebracht. Dimer ligt 25 kilometer van Kiev, Ivankiv 30 kilometer verderop.
Donderdag werd melding gemaakt van hevige gevechten om het vliegveld bij Hostomel, 17 kilometer ten noordwesten van Kiev. Het vliegveld waar de vliegtuigbouwer Antonov is gevestigd, werd aangevallen door Russische parachutisten en is in de loop van de dag volgens Kiev heroverd. Er wordt ook gevochten ten noordwesten van Kiev aan de rivier de Teteriv, waar een brug is opgeblazen om de Russen tegen te houden.
De bevolking van de hoofdstad van 2,8 miljoen inwoners is aangeraden dekking te zoeken in ondergrondse metrostations of in schuilkelders.
Onderminister van Defensie Hanna Maljar, zei dat Russische militairen twee voertuigen van de Oekraïense strijdkrachten hebben overmeesterd en zich in Oekraïense uniformen hebben gestoken. Ze zijn vervolgens de stad Kiev binnengereden in de wijk Obolon. Korte tijd later meldde haar ministerie dat die „saboteurs er zijn vernietigd”.
Berichten over de strijd zijn vaak onduidelijk en niet na te trekken. Russen zouden vrijdag ook een vliegveld in het noordwesten, bij Rivne 150 kilometer van de Poolse grens, hebben aangevallen.
De Franse minister van Buitenlandse Zaken Jean-Yves Le Drian vreest dat Rusland binnenkort ook Moldavië en Georgië gaat binnenvallen. Dat zijn net als Oekraïne twee andere voormalige staten uit de Sovjet-Unie.
In beide landen zijn Russische militairen aanwezig in afvallige, pro-Russische regio’s, net als in de Oekraïense Donbas-regio het geval was voor de invasie daar. In het Moldavische Transnistrië zijn Russische militairen gelegerd, net als in Abchazië en Zuid-Ossetië in Georgië. Rusland viel dat land in 2008 binnen nadat Georgië de aanval had ingezet op de separatisten in Ossetië.
Le Drian denkt dat het doel van Vladimir Poetin in Oekraïne is om het land volledig in te lijven. „Poetin wil Oekraïne van de wereldkaart schrappen. Dit is een volledige oorlog.” De Britten denken ook dat Rusland Oekraïne wil bezetten.
Rusland claimt dat het bezig is met een militaire missie tegen het Oekraïense leger en de zittende regering.
Duitsland heeft verdere stappen gezet om het moeilijker te maken voor bedrijven om zaken te doen met Rusland. Zo zijn de garanties van ’s werelds grootste kredietverzekeraar Euler Hermes voor Rusland opgeschort, meldt de Duitse zakenkrant Handelsblatt op basis van het Duitse ministerie van Economische Zaken. Dat betekent dat Euler Hermes niet meer garant kan staan voor kredieten die bedrijven willen afsluiten voor handel met Rusland.
Een garantie houdt in dat een bank of een ander financieel instituut de schuld van een lening op zich neemt. Dat gebeurt als degene die de lening heeft afgesloten deze niet meer kan terugbetalen. Door dit niet meer aan te bieden voor Rusland, lopen bedrijven een groter risico om zaken te doen met Russische bedrijven.
„De goedkeuring van garanties van Hermes en investeringsgaranties voor Rusland zijn tot nader order opgeschort”, aldus een woordvoerder van het Duitse ministerie in de krant. Dit treft ook bedrijven wier producten niet op een sanctielijst staan, schrijft de krant.
Volgens Handelsblatt gebruikt Duitsland sinds 1949 exportkredietgaranties om de export van Duitse bedrijven te beschermen tegen buitenlandse klanten die ineens niet meer kunnen betalen, maar ook tegen de gevolgen van oorlog.
Rusland behoudt zich het recht voor om vluchten van Britse luchtvaartmaatschappijen te verbieden. Dat heeft de Russische luchtvaartautoriteit volgens persbureau TASS laten weten. Daarmee reageert Rusland op een Brits verbod op Aeroflot-vluchten naar Groot-Brittannië.
De Britten legden Rusland donderdag een reeks sancties op vanwege de inval in Oekraïne. Een daarvan was het opschorten van de vergunning van de Russische luchtvaartmaatschappij Aeroflot om vluchten uit te voeren van en naar het Verenigd Koninkrijk. Ook andere Russische luchtvaartmaatschappijen worden aangepakt, stelde transportminister Grant Shapps. Ze mogen ook geen gebruik meer maken van het Britse luchtruim.
Als Rusland eenzelfde restrictie oplegt aan Britse luchtvaartmaatschappijen, treft dat vooral British Airways. Vluchten van dat bedrijf naar en van Azië gaan vaak over Rusland heen. Omvliegen kan aanzienlijk meer tijd en brandstof kosten.
De dreiging betekent een hoofdpijndossier voor British Airways-moeder IAG. Dat bedrijf maakte afgelopen jaar nog altijd veel verlies vanwege corona. De omzet steeg wel met 8 procent, maar ligt nog altijd ver onder het niveau van voor corona. Wel trekt de markt voor vliegreizen weer aan. Toch bleef onder de streep een verlies van 2,9 miljard euro over. Een jaar eerder was dat 6,9 miljard euro.
IAG, waar ook het Spaanse Iberia en het Ierse Aer Lingus bij horen, verwacht dat het herstel doorzet nu de coronapandemie op steeds meer plekken onder controle komt. Het bedrijf rekent op een „sterke zomer”, maar voorziet in het lopende kwartaal nog wel een stevig verlies.
Kort voor de Russische invasie heeft de Oekraïense president Zelenski zich in een toespraak tot het Russische volk gericht. Hij zei onder meer dat hij een vergeefse poging heeft ondernomen om zijn Russische ambtgenoot Vladimir Poetin te bellen om tot een oplossing te komen.
Het Russische leger heeft vooralsnog geen grote doelen ingenomen in Oekraïne, zegt de Britse minister van Defensie Ben Wallace. „Het Russische leger heeft gefaald op dag 1.”
Volgens Wallace zijn meer dan 450 Russische soldaten gedood bij gevechten in Oekraïne. Rusland begon donderdag een oorlog tegen Oekraïne door raketaanvallen en op meerdere plaatsen het land binnen te gaan met tanks en infanterie.
Wallace zegt dat het uiteindelijke doel van Rusland is om heel Oekraïne in te nemen. De Russen zeggen zelf dat ze alleen de militaire infrastructuur van Oekraïne willen vernietigen en de huidige regering willen afzetten.
De Oekraïense president Volodimir Zelenski heeft gezegd dat Rusland vroeg of laat naar de onderhandelingstafel moet komen om de strijd in Oekraïne te beëindigen. Hij zei dat de strijdkrachten al het mogelijke doen om het land te verdedigen. Volgens Oekraïense zegslieden staan Russische troepen op 30 kilometer van de hoofdstad Kiev waar vaak luchtalarm gegeven wordt. De stad vreest raketaanvallen.
Zelenski zei dat zijn land er alleen voor staat en dat hij niemand heeft gezien die met Oekraïne mee komt vechten. Hij heeft de Oost-Europese NAVO-lidstaten, zoals Polen, gevraagd om militaire bijstand. Ook bedankte hij elk land dat Oekraïne nu al bijstaat met daden en niet alleen met woorden. De president beschuldigt Rusland er ook van burgerdoelen te treffen.
President Vladimir Poetin heeft eerder gezegd dat hij geen stukken van Oekraïne wil bezetten en geen burgerdoelen bestookt. Het gaat volgens Moskou om een militaire operatie gericht tegen militaire doelen. Troepen zijn niet van plan steden binnen te trekken volgens het ministerie van defensie, maar daar kunnen wel gericht militaire doelen worden aangevallen bijvoorbeeld met raketten. Er zijn volgens Moskou tot dusver 83 militaire faciliteiten verwoest in de operatie die vroeg op donderdag begon.
Het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag zegt de Russische inval in Oekraïne „met toenemende bezorgdheid” te volgen. Als er aanleiding voor is, wordt er een onderzoek ingesteld, meldt het ICC.
Aanklager Karim Khan herinnert in een verklaring „alle strijdende partijen” eraan dat mogelijke gevallen van genocide, misdaden tegen de menselijkheid of oorlogsmisdaden worden onderzocht.
Rusland is geen lid van het ICC en heeft zich uitgesproken tegen een vooronderzoek van het strafhof over oorlogsmisdaden die zouden zijn begaan op de Krim in 2014 en in de Donbas-regio. De aanklager heeft nog geen aanvraag ingediend voor een volledig onderzoek. Omdat Oekraïne toestemming heeft gegeven, kan het ICC een zaak beginnen, ongeacht de nationaliteit van de verdachten.
De voorpagina’s van de landelijke Nederlandse kranten zijn vrijdag vrijwel volledig gewijd aan de oorlog in Oekraïne. Prooi van Poetin (De Telegraaf), Oorlog in Europa (NRC en AD) en Brute en massale aanval op Oekraïne (Volkskrant) zijn de koppen op de voorpagina’s.
De Telegraaf heeft op de voorpagina ook een vrijwel paginagrote foto staan van Oekraïense burgers in een metrostation in Charkov. Na de voorpagina volgen vele pagina’s met berichten over de Russische inval. Ook bij de andere kranten gaat het veel over de oorlog. Zo heeft het AD berichten over onder meer het luchtalarm dat afgaat in Kiev, het doel van de invasie (verwarring zaaien, aldus de kop in dit stuk) en sancties.
Op de voorpagina van Trouw staat een analyse. „Poetin doet wat hij zegt, maar krijgt hij wat hij wil?” kopt de krant, die eveneens aangeeft dat de invasie de wereld schokt. Ook NRC is voor een groot deel gewijd aan de Russische inval. „Overmacht Rusland blijkt al op dag één”, aldus de krant, die verder onder meer komt met een reportage, de Nederlandse reactie en een verhaal over wat aan de oorlog voorafging.
De Volkskrant heeft onder meer een interview met ooggetuigen die vertellen over hoe ze de eerste oorlogsdag in hun land ervaren en worstelen met de vragen: Blijven en vechten? Of toch je huis en geliefden verlaten?
In de nacht van donderdag op vrijdag zijn in de Oekraïense stad Soemi, op zo’n vijftig kilometer van de grens met Rusland, hevige gevechten uitgebroken. The New York Times meldt op basis van een geverifieerde video dat er in het noordoosten van het land gevochten wordt. Op beelden is een brand te zien, er klinken explosies en er worden kogels afgevuurd.
Volgens de Amerikaanse krant gaat het om de eerste serieuze gevechten op Oekraïens grondgebied die op video zijn vastgelegd.
Wapenresten die zijn gevonden in het oosten van Oekraïne nadat daar donderdag een dodelijke aanval plaatsvond, duiden op het gebruik van clustermunitie. Experts melden op basis van foto’s aan The New York Times dat de aanval hoogstwaarschijnlijk is uitgevoerd door Rusland. Clustermunitie is sinds de inwerkingtreding van een internationaal verdrag in 2010 in meer dan 120 landen verboden. Rusland heeft dit verdrag echter niet ondertekend.
Door de aanval bij een ziekenhuis in de plaats Vuhledar zijn volgens de regionale autoriteiten vier burgers om het leven gekomen en tien anderen gewond geraakt.
Clusterbommen vallen bij gebruik uiteen in vele kleine bommetjes. Door niet geëxplodeerde clustermunitie vallen volgens mensenrechtenorganisatie Human Right Watch geregeld nog jaren na conflicten doden. De slachtoffers zijn vaak spelende kinderen die de felgekleurde bommetjes aanzien voor speelgoed.
Bij het bekendmaken van de sancties tegen Rusland heeft de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen een duidelijke boodschap: „Poetin moet en zal falen”. Europa kondigt daarom harde sancties aan waar onder meer 70 procent van het Russische bankwezen door wordt getroffen.
Europese leiders zijn volgens Von der Leyen in de nacht van donderdag op vrijdag tijdens een ingelaste top akkoord gegaan om zware strafmaatregelen uit te delen aan Rusland. Dat gebeurde „in nauwe samenwerking met bondgenoten” zoals de Verenigde Staten, stelt de commissievoorzitter.
Naast de zware klap die aan het Russische bankwezen wordt uitgedeeld, zullen ook onder meer het Russische ministerie van Defensie en andere staatsbedrijven getroffen worden.
„Europa zal het Kremlin verantwoordelijk houden”, herhaalde Von der Leyen haar eerdere uitspraak. Als gevolg van de sancties kost het Rusland meer om geld te lenen, waardoor de inflatie fors op kan lopen. Ook komt er een exportban die de Russische olie- en gasindustrie treft.
Het stadsbestuur van Kiev waarschuwt inwoners van de hoofdstad vrijdagochtend voor luchtaanvallen. „Ga onmiddellijk naar de dichtstbijzijnde schuilplaats”, valt te lezen in een bericht op de website van de gemeente.
Lokale media en correspondenten van internationale media melden dat het luchtalarm in Kiev herhaaldelijk klinkt. De stad heeft alle metrostations geopend als schuilplaatsen die dag en nacht beschikbaar zijn.
„De hoofdstad opereert onder staat van beleg”, schrijft de gemeente in het bericht. „Volg de officiële instructies en blijf kalm.”
Volgens de Oekraïense president Volodimir Zelenski zijn de Russische raketaanvallen waar zijn land vrijdagochtend vroeg door getroffen werd niet alleen gericht op militaire doelen. De aanvallen zouden ook gericht zijn op civiele locaties, stelt Zelenski in een tv-toespraak.
De raketaanvallen begonnen volgens de president rond 04.00 uur (lokale tijd). Zelenski stelt dat de Russische troepen in de meeste richtingen met succes zijn tegengehouden. Dit valt niet te verifiëren. Amerikaanse functionarissen meldden volgens CNN juist dat Russische troepen vanuit Belarus hoofdstad Kiev tot op ruim 30 kilometer zijn genaderd.
Bij het ochtendgloren zijn volgens CNN in de Oekraïense hoofdstad Kiev vrijdagochtend opnieuw drie explosies gehoord. Getuigen melden intussen aan persbureau Reuters dat in de stad Lviv in het westen van het land het luchtalarm klinkt.
Verschillende westerse landen verhuisden eerder deze maand hun ambassades naar Lviv. Er zijn niet direct berichten over explosies of beschietingen.
In de nacht van donderdag op vrijdag werd Kiev volgens de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken getroffen door een „vreselijke raketaanval”. De burgemeester van de stad meldde dat een flatgebouw beschadigd raakte door een raketinslag. Zeker drie mensen zouden daardoor gewond zijn geraakt.
Zeker 1798 mensen zijn volgens de onafhankelijke mensenrechtenorganisatie OVD-Info in Rusland opgepakt bij demonstraties tegen de invasie in buurland Oekraïne. Het gaat om arrestaties in 58 steden, meldt de organisatie vrijdagochtend.
Donderdagavond stond de teller nog op ruim 1500 arrestaties. De organisatie, die protesten en arrestaties bijhoudt, meldt dat 988 van de arrestaties plaatsvonden in de Russische hoofdstad Moskou.
In meerdere steden zijn Russen de straat opgegaan om te demonstreren. Op sociale media circuleerden donderdag beelden van betogingen in onder meer Jekaterinenburg en Novosibirsk. Op beelden was ook te zien hoe in steden een enorme politiemacht op de been was.
De Russische autoriteiten hebben mensen gewaarschuwd om niet te gaan demonstreren. Doen ze dat toch dan kunnen ze rekenen op zware sancties.
Ook buiten Rusland zijn tegenstanders van de invasie de straat opgegaan. Er waren donderdag onder meer betogingen in Nederland, Duitsland, Frankrijk, Ierland, Turkije, Denemarken, Libanon, de Verenigde Staten en Japan.
Russische troepen zouden de Oekraïense hoofdstad Kiev tot op ruim 30 kilometer genaderd zijn, melden anonieme functionarissen van de Amerikaanse regering in de nacht van donderdag op vrijdag aan CNN.
De troepen zijn Oekraïne volgens de functionarissen binnengekomen via de grens met Belarus. Het doel van de Russen zou zijn om Kiev te omsingelen.
De Amerikaanse buitenlandminister Antony Blinken stelde donderdag in een interview met ABC News dat het bredere doel van deze militaire operatie is om de Oekraïense regering omver te werpen.
Het parlement van Oekraïne verwacht vrijdagochtend vroeg een aanval van Russische troepen op onder meer hoofdstad Kiev. Onafhankelijke media in het land schrijven dat naast Kiev ook onder meer Charkov en Soemi aangevallen kunnen worden.
Het Oekraïense ministerie van Defensie heeft in een videoboodschap in de nacht van donderdag op vrijdag ook een update gegeven over de huidige stand van zaken in het land. Er wordt onder meer in kustplaatsen aan de Zwarte Zee gevochten en ook Kiev maakt zich klaar voor de verdediging.
De burgemeester van Kiev meldt dat drie mensen gewond zijn geraakt, van wie één ernstig, als gevolg van een raketinslag bij een flatgebouw. Het gebouw zou in brand zijn gevlogen en „op instorten” staan, schrijft burgemeester Vitali Klitsjko op Twitter.
Op beelden die niet geverifieerd kunnen worden is flinke schade aan en brand te zien in een gebouw met meerdere verdiepingen. Volgens Klitsjko gaat het om het getroffen flatgebouw. In de nacht van donderdag op vrijdag werden in Kiev, waar een avondklok van kracht is, meerdere zware explosies gehoord.
Een adviseur van het Oekraïense ministerie van Binnenlandse Zaken sprak over een aanval met ballistische en kruisraketten die door Oekraïens luchtafweergeschut zouden zijn bestookt. Dit kon niet worden geverifieerd. Wel verifieerde The New York Times beelden van een „grote explosie” in de lucht boven Kiev. Het bleef echter onduidelijk wat er explodeerde.
Alle dertien militairen die dienst hadden op het Oekraïense eiland Zmiinyi in de Zwarte Zee zijn door Russische troepen om het leven gebracht. De Oekraïense president Volodimir Zelenski zei dat in de nacht van donderdag op vrijdag in een een toespraak tot zijn volk.
Het onherbergzame rotseiland in het westen van de Zwarte Zee, dat ook wel „Slangeneiland” wordt genoemd, behoort tot Oekraïne. De dertien militairen zijn volgens Zelenski een „heldhaftige” dood gestorven en zij krijgen postuum een onderscheiding als „held van Oekraïne”.
Russische grondtroepen zijn buiten de Oekraïense stad Charkov tegengehouden door het leger van Oekraïne. Het Britse ministerie van Defensie meldt dat in de nacht van donderdag op vrijdag op Twitter in een overzicht met de laatste ontwikkelingen in Oekraïne.
Het Oekraïense leger meldde donderdag al dat in de buurt van Charkov, de op één na grootste stad van Oekraïne in het noorden van het land, vier Russische tanks werden verwoest. De Britten zeggen dat er aan de rand van Charkov momenteel gevochten wordt.
Het Britse leger bevestigt ook eerdere berichtgeving van de Amerikanen dat de Russen erin geslaagd zijn de kerncentrale in Tsjernobyl te veroveren.
Ondanks de opmars van de Russische troepen verwacht het Britse ministerie van Defensie dat de beoogde militaire doelstellingen van Rusland op dag één van de inval niet zijn gehaald. Het Russische ministerie van Defensie maakte donderdag volgens persbureau Interfax echter bekend dat wel alle doelen zouden zijn bereikt.
Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken zegt dat de Oekraïense president Volodimir Zelenski een „belangrijk doelwit is voor Russische agressie”. Zelenski zelf zei daar eerder al van overtuigd te zijn.
„President Zelenski vertegenwoordigt in veel opzichten, zelfs personifieert, de democratische aspiraties en ambities van Oekraïne, van het Oekraïense volk. Dus natuurlijk zal hij een belangrijk doelwit blijven voor Russische agressie”, vertelde woordvoerder Ned Price aan CNN.
Volgens Price zeggen de VS al weken dat Russische agenten Oekraïne hebben geïnfiltreerd en „binnen het land opereren”.
Personeel van de voormalige kerncentrale van Tsjernobyl wordt gegijzeld door Russische soldaten. Witte Huis-woordvoerder Jen Psaki vertelde tijdens haar dagelijkse persconferentie dat de Verenigde Staten „diep verontwaardigd zijn” over deze „onwettige en gevaarlijke” gijzeling.
Donderdag kwamen de eerste berichten naar buiten over gevechten in de buurt van de kerncentrale in het noorden van Oekraïne, waar in 1986 de grootste kernramp ooit plaatsvond. Psaki noemt het feit dat er momenteel een gijzeling plaatsvindt „ongelooflijk alarmerend”, ook omdat dit kan betekenen dat de kerncentrale niet veilig blijft draaien.
De Oekraïense president Volodimir Zelenski noemde de aanval op Tsjernobyl eerder op de dag al „een oorlogsverklaring aan heel Europa”.
Tsjernobyl heeft volgens The New York Times al meer dan twee decennia geen elektriciteit meer geproduceerd. Het gevaar van een aanval op de kerncentrale is volgens de Amerikaanse krant dat radioactief materiaal zou kunnen ontsnappen. Het Belarussische nieuwsplatform NEXTA meldt dat er verhoogde radioactieve straling is waargenomen in de buurt van Tsjernobyl, dit is echter niet door andere media geverifieerd.
Het dodental als gevolg van de Russische invasie in Oekraïne is gestegen naar 137, meldt de Oekraïense president Volodimir Zelenski donderdagavond in een videoboodschap. Er zijn zeker 316 Oekraïners gewond geraakt. De slachtoffers worden door Zelenski „helden” genoemd.
De Oekraïense president Volodimir Zelenski meldt in de nacht van donderdag op vrijdag dat „saboterende Russische troepen” zijn gearriveerd in hoofdstad Kiev. Zijn land is volgens hem „alleen achtergelaten” om te vechten tegen Rusland, dat een dag eerder begon aan een inval in Oekraïne.
„Wie staat klaar om samen met ons te strijden tegen Rusland? Ik zie niemand. Wie staat klaar om ons de garantie van een NAVO-lidmaatschap te geven? Iedereen is bang”, aldus Zelenski in een online toespraak.
Zelenski benadrukt dat hij hoofdstad Kiev niet verlaat, zelfs nu Rusland de Oekraïense regeringsleider volgens hem als „doelwit nummer één” heeft bestempeld.
Sberbank, de grootste bank van Rusland, en twee andere grote banken uit het land bagatelliseren de impact van de nieuwe Amerikaanse sancties tegen de Russische financiële sector. In reacties hebben ze aangegeven normaal te blijven opereren.
De Amerikaanse overheid heeft donderdag gezegd dat banken uit de Verenigde Staten bepaalde relaties met onder meer Sberbank binnen dertig dagen moeten verbreken. Daarnaast heeft het Verenigd Koninkrijk aangekondigd dat het bezittingen van grote Russische banken zou bevriezen. Inmiddels zijn ook de EU-leiders het eens geworden over een nieuw pakket sancties tegen Rusland. Alle details zijn nog niet bekend, maar wel zeker is dat Rusland nog niet uitgesloten wordt van het internationale betalingssysteem SWIFT.
Sberbank geeft aan de implicaties van de sancties nog te bestuderen. Maar er zouden volgens de Russen in ieder geval geen beperkingen zijn voor het opnemen of storten van roebels en vreemde valuta.
Gazprombank heeft een soortgelijke verklaring uitgegeven, waarin staat dat het particuliere en zakelijke klanten zoals normaal bedient. Deze bank voegde daaraan toe dat de Amerikaanse stap om het concern meer te beperken op de Amerikaanse kapitaalmarkt „niet-blokkerend” is en geen invloed heeft op de gang van zaken bij de firma.
Verder heeft Alfa-Bank gezegd dat het geen nieuwe euro-obligaties meer mag uitgeven of aandelen in de markt zetten. Maar dat zou praktisch ook weinig effect hebben omdat Alfa-Bank helemaal niet beursgenoteerd is. De Russische centrale bank heeft op zijn beurt laten weten alle benodigde steun te zullen bieden aan door sancties getroffen banken.
De Oekraïense president Volodimir Zelenski heeft donderdagavond (lokale tijd) in een decreet een algehele mobilisatie van de bevolking aangekondigd. Dit deed hij in de nasleep van de Russische inval die in de nacht van woensdag op donderdag begon.
Het Russische persbureau Interfax meldt dat de mobilisatie binnen negentig dagen wordt uitgevoerd. De maatregel heeft betrekking op inwoners van het land voor wie de dienstplicht geldt en reservisten van het Oekraïense leger.
Eerder op de dag kondigde Zelenski al een staat van beleg af en adviseerde hij inwoners „niet in paniek te raken” en zoveel mogelijk thuis te blijven. Hij zei toen dat Oekraïne „sterk is en klaarstaat” en „zal winnen”.
Advertentie