De oeroude Sint-Servaaskerk, opgetrokken uit zandsteen en mergel, staat met zijn rug naar het plein. Hij schurkt aan tegen de Sint-Janskerk, die met zijn opvallende rode toren de aandacht naar zich trekt. Toch heeft ”Servaos” de oudste papieren. Het is zelfs de oudste nog bestaande kerk van Nederland – sommige delen stammen uit de zesde eeuw.

Al eeuwen vóór de officiële kerstening van ons land werden er kerken gesticht in de zuidelijke Nederlanden, die deel uitmaakten van het Romeinse Rijk: in Doornik, Tongeren en Kamerijk. In Tongeren was Servaas in de vierde eeuw bisschop, een Armeense geleerde die op verschillende plekken in de Maasstreek predikte.

Met het Edict van Thessaloníki van 380 werd het christendom de officiële godsdienst in het Romeinse Rijk. Omdat juist in die tijd Germaanse stammen de grenzen van het rijk belaagden, vertrok Servaas naar Maastricht, waar hij korte tijd later, in 384, overleed. Zijn graf werd een bedevaartsoord. Uit de houten gedachteniskapel groeide uiteindelijk de huidige basiliek.

De ingang van de kerk bevindt zich tegenwoordig aan het Keizer Karelplein. Een kruisgang die de open kloosterhof omgeeft, leidt naar de kerkruimte. Halverwege de Kruisgang bevindt zich de Schatkamer vol relieken, met onder meer een aantal voorbeelden van middeleeuwse edelsmeedkunst.

Boven de toegangsdeur van de kerk is een timpaan uit de twaalfde eeuw aangebracht, het zogenoemde ”Maiestas Domini” (Majesteit des Heeren). Christus, omgeven door de symbolen van de vier evangelisten, wijst op de Bijbeltekst: „Ik ben de Weg, de Waarheid en het Leven.”

In de kerk filteren oude glas-in-loodramen het zonlicht tot een oranje-geel-rode gloed. Door de gewijde ruimte klinkt muziek van Mozart en Haydn. Een organist en een sopraan oefenen voor de dienst op Eerste Paasdag. Een echtpaar ontsteekt een kaars in de ”Kapel van de H. Jozef”. Een meisje gekleed in een hoodie maakt met haar smartphone foto’s. Verder is er niemand in de kerk.

Een stenen trap voert naar het inwendige van de basiliek. Onder het priesterkoor bevindt zich –afgeschermd door een ijzeren hek– de plek waar bisschop Servaas, de naamgever van de kerk, in 384 zou zijn begraven. De huidige crypte is rond 1050 boven zijn graf gebouwd.
In deze ruimte zijn in de loop der eeuwen ook andere kerkelijke prominenten begraven. Achter in de crypte staat een romeinse sarcofaag met middeleeuwse beschildering. Hierin rusten stokoude beenderen van de Maastrichtse bisschoppen Valentinus, Candidus, Monulfus en Gondulfus.

In deze serie wordt de geschiedenis van een aantal markante kerkgebouwen uit de Nederlandse kerkgeschiedenis belicht.